درخت حوزه‌های تخصصی

این رساله به زبان عربی و در یک مقدمه ، سه باب و یک خاتمه تنظیم یافته است. باب اول به شرح دوران زندگی بلاغی و حوادث آنروز عراق و دیگر مناطق اسلامی و معرفی آثار تفسیری و شعری این نویسنده می پردازد. باب دوم در روش تفسیری بلاغی و بیان قواعدی است که به آن اعتماد جسته است و در آن به بحث از موضوعاتی چون جمع قرآن ، اعجاز ، مناسبت ، قرائات و اسباب نزول ، نسخ و آیات الاحکام است. باب سوم نشانگر تلاشهای اجتماعی بلاغی و دعوت او به آزاد اندیشی و مقابله اش با انواع افکار ضالة و منحرفه عصر خویش است و ضمن معرفی شخصیت اعتقادی وی مواجهه وی با اهل کتاب و استدلالهایش بر تحریف تورات و انجیل حقیقی را باز می گوید . مؤلف پس از ذکر نتایج بحث ، خطر از بین رفتن کتابهای بلاغی را گوشزد نموده توجه مسئولین را به انتشار دست نویسهای این مفسر معاصر قرآنی جلب می نماید.

این رساله به منظور ارائه ملاکها و ضوابطی که بتوان بوسیله آن تفسیر صحیح و مقبول را شناخته ، صحت و بطلان تفاسیر موجود را محک زد و نیز به جهت دست یابی به اصول و روشهایی که مفسر را به فهم هر چه بهتر آیات یاری دهد تنظیم شده است . در بخش اول رساله معانی لغوی و اصطلاحی تفسیر ، اهمیت و ضرورت علم تفسیر ، فرق تفسیر و تأویل و تفسیر به رأی بررسی شده است در بخش دوم علوم مورد نیاز برای تفسیر تبیین گردیده است . بخش سوم بررسی روشهای تفسیری اعم از روش تفسیر اثری ، روش تفسیر قرآن به قرآن ، قرآن به سنت ، روش تفسیر کلامی ، فلسفی ، رمزی اشاری و یا به عبارت دیگر روش باطنیه و صوفیه روش تفسیر علمی ، و روش تفسیر اجتهادی است. نگارنده روش اجتهادی را به عنوان شیوه مختار برگزیده که منابع آن عبارت است از قرآن ، سنت و عقل .