درخت حوزه‌های تخصصی

در چهار قرن اخیر شاهد تغییرات و دگرگونی‏های پرشتاب، اثر گذار و بنیادین در حوزه‏ی زیست انسانی بوده و هستیم. مدرنیته، که برآمده و برساخته‏ی تحولات نامبرده می‏باشد، تقریبا تمامی شؤون زندگی بشر را پوشش و تحت تأثیر قرار داده است، مدرنیته هویت سیال و مرکب داشته و به همین جهت تغییرها و تاویل‏های مختلف را برتابیده است. اما با وجود تنوع تصویری و تفسیری، آن را این گونه می‏توان معنا کرد: مدرنیته روش اندیشیدن و زیستن است که مؤلفه‏های اصلی آن را خردورزی، تغییر و پیشرفت می‏سازد. از مدرنیته، به معنای یاد شده، معمولاً دو قرائت ارائه شده است: 1 ) مدرنیته پروژه‏ای غربی است. 2 ) مدرنیته پدیده‏ای انسانی است که در غرب زایش و رویش داشته و از مختصات فکری و ساختاری نیز برخوردار می‏باشد. در این نوشتار که پیرامون سازگاری اسلام و مدرنیته در دیدگاه استاد مطهری نگاشته شده است، استاد با خوانش اول مخالفت می‏ورزد. اما خوانش دوم از مدرنیته در تفکرات استاد قابل بازیابی و بازخوانی می‏باشد. مدرنیته با تغییر می‏آغازد؛ اما تغییر سامان‏مند و مشخص در حوزه‏ی اندیشه، انگیزه، رفتار و ساختار. تغییر در اندیشه به خردورزی و خرد باوری بشری و در انگیزه به استیلای معرفتی و متقن و در رفتار به نهادمندی و مدیریت سازمانی نمود بیرون یافت. استاد مطهری منطق اسلام را در مورد تغییرات یاد شده یکسان نمی‏داند. تغییر رفتاری را مادامی که در خدمت انسان باشد از نظر اسلام ممدوح و مقبول می‏خواند. استاد مطهری برای خرد انسانی جایگاه رفیع ترسیم می‏کند و ریشه‏ی آن را به اسلام مستند می‏سازد و اندیشه‏ی خرد ورزانه را نتیجه بخش و کم ریسک می‏یابد، تا جایی که عقل را یکی از منابع و مبادی استنباط احکام دانسته و اجتهاد را موتور محرکه‏ی اسلام می‏خواند و با جریان‏های عقل ستیز در اسلام به شدت برخورد فکری می‏کند و به علم و تکنیک، که گونه‏هایی از خردورزی انتقادی (نه به معنای پوپری آن) است، روی می‏آورد. استاد تغییر در انگیزه‏ها را، که عمدتا با زبان مقاصد و اهداف بیان می‏شوند، از نظر اسلام می‏پذیرد، ولی همه‏ی آنها را اولاً مقاصد میانی می‏داند، نه نهایی و ثانیا با رویکرد انتقادی به مبادی و مبانی اندیشه، یعنی خرد ورزی که مادر پیشرفت می‏باشد، بر این باور است که ریشه‏ی توسعه‏ی بیرونی، توسعه‏ی درونی و انسانی است و دقیقا در همین جا نقش دین و ایمان در کنار عقلانیت بشری پررنگ شده و جهت پیشرفت و تغییرات را سالم می‏سازد. در نهایت ایشان میان اسلام و مدرنیته سازگاری می‏بیند، نه تعارض و تخاصم.

دین مقدس اسلام، خداوند را قانون گذار حقیقی می داند. اندیشه ورزان مسلمان درباره برخورداری پیامبر اکرم (ص) از حق تشریع، اختلاف نظر دارند. دلایل معتقدان حق تشریع برای پیامبر و ائمه (ع)، قول به نقصان دین و تایید نظریه بسط شریعت و تعدد مصادر تشریع و... را در پی دارد. این مقاله، دلایل این دیدگاه را بررسی می کند و نظریه حق تشریع برای غیر خدا را نامعتبر می شمرد.

تقویم هندو مملو از روزهایی است که بنابر مناسبتهای خاص از دیدگاه هندوان، مبارک و مقدس به حساب می آیند و جشنهایی در آن ایام بر پا می شود که همه آنها ریشه در مذهب هندو دارد. ریشه همه این جشنها را می توان در اساطیر هندو و در زمانهای گذشته یافت. بر این مبنا نخستین دلیل بر پایی این جشنها، در زمانهای گذشته، یاد بود خدا(خدایان) و یا قهرمانان وابسته به آن خدا یا خدایان بوده است. جشنهای هندوان بعدها رو به فزونی نهاد، البته امروزه برخی از آنها کمرنگ شده و برخی شهرت بسیار یافته است و مردم به آنها بسیار توجه می کنند. بعضی از این مراسم مربوط به تولد قهرمانان و گروهی نیز مربوط به چرخش فصلهاست. جشنهای دیگر نیز ریشه در مذهب و اساطیر و حکایات معروف مذهبی دارد. از سوی دیگر، این جشنها و مراسم دینی وابسته به آن بیانگر تنوع و در عین حال متحد بودن هندوهاست. این نوشتار به معرفی اهم این جشنها و اعیاد مذهبی می پردازد. مقدمه در آئین هندو، اعیاد و جشنهای فراوانی وجود دارد که همه از رنگ و لعاب مذهبی برخوردار است. تقویم هندو مملو از روزهایی است که بنابر مناسبتهای خاص از دیدگاه هندوان، مبارک و مقدس به حساب می آیند و جشنهایی در آن ایام برگزار می شود که همه آنها ریشه در مذهب هندو دارد. البته بعضی از این جشنها را همه هندوان انجام می دهند و در آنها شرکت می کنند، اما برخی دیگر به مناطق خاصی تعلق دارد. تقویم هندو یکی از چندین تقویمی است که در شبه قاره هند استفاده می شود. در این تقویم قمری، سالهای کبیسه مصادف با سا لهای کبیسه در تقویم گریگوری(1) است. مبدا این تقویم دوره ساکا است که در اعتدال بهاری سال 79 ق.م. آغاز شد...