این مقاله نتیجه یک بررسی میدانی از چگونگی سرعت و مکانیسم حرکات آب در اروند است که طی آن با اندازه گیری مستقیم در سه مقطع عرضی اروند (دهانه ورودی خلیج فارس‘ فاو و حدفاصل دو نقطه) و تحلیل آماری اندازه گیری های بعمل آمده در مورد سرعت و جهت آب‘ به نتیجه گیری کلی از مکانیسم سرعت و حرکت آب در اروند می پردازد. کار در اندازه گیری در تمامی طول عملیات با کمک و مشارکت کارشناسان وزارت نیرو و نیز امکانات واحد مهندسی نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام گرفته است. نتایج حاصله نشان می دهد که اروند یکی از رودخانه های شگفت انگیز دنیاست‘ زیرا با حاکمیت مد کامل و جزر کامل در هر لحظه سه جریان مختلف الجهت با سرعت های گوناگون از یک مقطع عرضی آن تکوین یافته و بر حسب آنکه حاکمیت با مد با شد یا جزر‘ این روند تفاوت پیدا می کند.
مطالعات گسترده پژوهشگران بین المللی و اندیشمندان ایرانی نشان می دهد که به علل مسائل طبیعی و انسانی و اثرات طرحهای بزرگ توسعه چند دهه اخیر و آنچه در پیش است‘ مشکلاتی مطرح گردیده که به ضرورت ارزیابی مشروحی از وضعیت جغرافیایی – محیطی‘ هیدروگرافی و زمین شناسی منطقه خزر و اثرات توسعه بر آن قطعیت بخشیده است. در این مقاله با استفاده از تصاویر ماهواره ای و نقشه و اسناد معتبر‘ مسائل مزبور در تحلیلی فشرده مورد بررسی قرار می گیرد. بویژه آنکه دریای خزر در چشم اندازی تاریخی و هم امروز از دیدگاههای اقتصادی و ملاحظات محیطی‘ سیاسی و استراتژیک برای هر دو کشور ایران و اتحاد جماهیر شوروی از اهمیت شایانی برخوردار است. تصاویر استفاده شده در این تحلیل بشرح زیر می باشد: 1- تصویر ماهواره لندست به مقیاس 000/1500: 1 از دهانه ولگا و خزر شمالی 2- تصویر ماهواره لندست به مقیاس 000/1500: 1از ولگای وسطی. 3- تصویر ماهواره لندست به مقیاس 000/1500: 1 از ولگای علیا و وسطی