سید محسن آل غفور

هدف از این مقاله ارائه چهارچوبی تئوریک برای فهم سیاست خارجی کشورها (ایران) است. روشی که نگارندگان به واسطه آن در پی فهم و چگونگی ساختار سیاست های خارجی کشورها هستند، «روش پدیدارشناسی» می باشد. این نوشتار قصد دارد به این پرسش پاسخ دهد که؛ «بر اساس رویکرد پدیدارشناسی؛ منطق حاکم بر سیاستِ خارجی دولت ها، چگونه قابل درک می شود و چگونه شکل می گیرد؟». فرضیه پژوهش بر این مبناست که «پدیدارشناسی با تعلیق و اپوخه روایت های مسلط و آغشته به «قصدیت» از سیاست خارجی، می تواند در فهم ما از سیاست خارجی کشورها یاری رسان باشد. به بیان دیگر پدیدارشناسی از مفاهیم علمی که برای درک پدیدارهای سیاسی برساخته می شوند، گذر می کند و با خود «واقعیت» و «هستی» پدیدارها مواجه می شود.» نتیجه مقاله از این قرار است که روش پدیدارشناسی علاوه بر دارا بودن مزایای سایر رویکردها و روش شناسی های رایج در فهم سیاست خارجی، می تواند ابزارها و مفاهیم تحلیلیِ متفاوتی از قبیلِ «اگو استعلایی»، «زیست جهان» و «بین الاذهانیت» برای فهم سیاست خارجی کشورها در اختیار ما قرار دهد. در کنار این مفاهیم، پدیدارشناسی از عنصر مهم «قدرت» غافل نیست و به نقش آن در چگونگی شکل گیری سیاست خارجی دولت امعان نظر نشان می دهد.

فهم پدیده تروریسم در عصر جهانی شدن و ارتباط میان آن دو، با توجه به تحولات صورت گرفته در فضای فکری مدرنیته امکان پذیر است. مدرنیته، تنها عامل ظهور گروه های تروریستی نیست؛ بلکه از عوامل اصلی بروز تروریسم مدرن و پسامدرن است. آنچنان که می توان در یک دسته بندی کلی از سه گروه متفاوت تروریست نام برد: تروریست های سنتی، مدرن و پسامدرن. تروریست های مدرن و پسامدرن برآمده از تحولاتی هستند که با موج فزاینده مدرنیته و به تبع آن جهانی شدن پا به عرصه گذاشته اند. در تمام تحرکات صورت گرفته از سوی این دو گونه می توان نشانه ها و رگه های جدی از ستیز و دشمنی با جهانی شدن را مشاهده کرد؛ در صورتی که تروریست های سنتی با روشیدیگر فعالیت می کردند. اهداف تروریست های سنتی محدود بود؛ در حالی که تروریست های مدرن و پسامدرن اهداف خود را فراتر از اشخاص سرشناس و ترور مسئولان دولتی انتخاب می کنند. همانند اندیشه مدرنیته که هیچ محدودکننده ای را نمی پذیرد، تروریست های مدرن و پسامدرن نیز راهی را برای تفکراتشان راهِ برداشته نشدنی نمی دانند. مکتوب پیش رو می کوشد تا نشان دهد که پدیده تروریسم مدرن و پسامدرن برخلاف تروریسم سنتی واکنشی به پیامدهای مدرنیته و جهانی شدن است.

این پژوهش به تعارض میان متون مقدس دینی و نظام معرفتی دنیای مدرن می پردازد. این تعارض را می توان در دو زمینه کلی دسته بندی کرد. نخست تعارض میان نظریات علمی جدید با آیات هستی شناختی موجود در متون مقدس، و دوم تعارض میان گزاره های اخلاقی مبتنی بر آیات آسمانی با نظام  اخلاقی نوین. این مقاله سعی  دارد به تحلیل دو رویکرد عمده میان مسلمانان که سعی در توجیه تعارضات موجود میان متون مقدس دین اسلام با یافته های جدید اخلاقی داشته اند، بپردازد. گروه نخست با تاریخی فهم کردن فرآیند وحی، معتقد است که تعارضات موجود به دلیل اقتضائات زمانی-مکانی پیش روی پیامبر(ص) و شنوندگان وحی رخ داده است و گزاره های دینی را باید از نظرگاه زمان و مکان خاص خود فهم کرد. دسته دیگر نیز با نفی مدخلیت تاریخ در تکوین وحی معتقدند که تمامی این تعارضات چه اخلاقی و چه علمی ناشی از پیرایه ها و جعلیات رویایی موجود در متون دست دوم اسلامی می باشد.

پژوهش حاضرباهدف بررسی فرهنگ سیاسی ومشارکت سیاسی زنان در مذهب تشیع واثرگذاری آن برفرهنگ سیاسی زنان ایران ؛ بارویکردی توصیفی – تحلیلی انجام گرفته است.فرض اصلی این است که هرچندمولفه های فرهنگ سیاسی در ایران همچون فرهنگ آمریت/تابعیت،سبب کاهش مشارکت سیاسی زنان درطول تاریخ شده است.اما به دلیل تاثیرپذیری زنان ایران از فرهنگ سیاسی شیعه؛ درمقاطع خاص تاریخی ؛ مشارکت سیاسی زنان افزایش یافته است. برای نمونه درانقلاب اسلامی ؛ تحت تاثیرنظرات امام خمینی (ره) مشارکت سیاسی زنان به اوج رسید.دراین انقلاب برای نخستین بار زنان نقشی و سهمی برابر بامردان یافتند.این انقلاب تجلی مشارکت سیاسی زنان در ایران بود.

روش مکتب اصولى براى دست‏یابى به احکام دینى اجتهاد است. بر این اساس، مردم در زمان غیبت به دو دسته اقلیت مجتهد و اکثریت مقلد تقسیم مى‏شوند؛ در حالى که مکتب اخبارى این روش و در نتیجه این تقسیم بندى را نمى‏پذیرد و رابطه عالم دینى با مردم در محدث و مستمع خلاصه مى‏شود. فراگیر شدن روش اجتهادى در استنباط احکام و تکالیف دینى و گسترش آن به حوزه سیاست و تلقى آن به عنوان جزئى از حوزه وسیع‏تر دین، جایگاه خاص سیاسى براى مجتهد از یک سو، و وظایفى براى مقلدین از سوى دیگر فراهم ساخت. مقاله حاضر به بررسى روش اجتهادى و نتایج سیاسى آن به لحاظ جایگاه عالم دینى مى‏پردازد.

خوارج اولین نقل‏گرایان جهان اسلام بودند و با ظهور معتزله و اشاعره، نزاع میان دو مکتب عقل‏گرایى و نقل‏گرایى برجسته و بارز گردید. مسأله اخباریین و اصولیین در تاریخ شیعه نیز به همین مسأله باز مى‏گردد. تقدم نقل بر عقل، اصل مهم معرفت‏شناختى در مکتب نقل‏گرایى است و در مقابل، ضرورت کاربرد عقل در فهم احکام الهى، از ویژگى‏هاى عقل‏گرایى است. با تلاش گسترده وحید بهبهانى، اخبارى‏گرى در ایران و عراق منقرض گردید و با همت شیخ مرتضى انصارى نیز دانش اصول فقه در حوزه‏ها نهادینه شد.