سید جواد قاضی میرسعید

مقدمه: افراد با استعداد در هر سازمان، نیروهای با ارزش و کمیابی هستند و مدیران سازمان برای دستیابی به بهترین نتیجه، نیاز به مدیریت آن ها دارند. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف شناسایی وضعیت مدیریت استعداد در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی منتخب شهر تهران شکل گرفت. روش ها: پژوهش حاضر از نظر نوع و هدف توصیفی –کاربردی و با روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش کتابداران شاغل در کتابخانه های مرکزی و دانشکده ای دانشگاه های علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی به تعداد 130 نفر بودند. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه «راث ول» (Rath vel) بود. روایی آن توسط 5 نفر از اساتید و صاحب نظران کتابداری و مدیریت مورد بررسی و پایایی آن نیز بر اساس ضریب آلفای کرونباخ مورد تائید قرار گرفت. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که در بعد ایجاد تعهد نسبت به استقرار مدیریت استعداد میانگین وضعیت موجود و مطلوب به ترتیب 872/2 و 231/4، ارزیابی الزامات کار فعلی ، 846/2 و244 /4، ارزیابی عملکرد فردی 907/2 و 246/4، ارزیابی الزامات کار آتی 820/2 و 303/4، ارزیابی استعداد فردی 741/2 و 274/4، پر کردن خلا پرورشی 818/2 و 328/4، ارزیابی مدیریت استعداد و جانشین پروری 604/2 و 302/4 بود. نتیجه گیری :در مجموع نتایج نشان داد وضعیت مدیریت استعداد در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی منتخب شهر تهران در وضعیت نسبتأ مطلوب قرار دارد.

مقدمه: دسترسی به اطلاعات معتبر و روزآمد توسط کادر درمان می تواند به معنای تأمین سلامت یک جامعه باشد و این امر نیازمند نیروهای متخصص در زمینهء بازیابی اطلاعات است. این نیروها با عنوان کتابداران بالینی در کشورهای پیشرفته در حال ارائه خدمات و به این منظور نیازمند آموزش های خاصی هستند. هدف پژوهش حاضر، طراحی برنامه آموزشی کتابدار بالینی برای آموزش کتابداران ایرانی به منظور ارائه خدمات در محیط های بالینی است. روش ها: پژوهش حاضر، کاربردی- توصیفی و با رویکرد کیفی است. در مرحله اول با مرور منابع، 188 منبع مرتبط با کتابدار بالینی به دست آمد. بعد از ارزیابی اعتبار، 44 مورد انتخاب و تحلیل شد. مهارت های مستخرج از مرور منابع، در مرحله دوم با روش دلفی در دو دور به نظرسنجی از اساتید و دانشجویان دکتری کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در ایران گذاشته شد و از مهارت هایی منتخب برای ارائه برنامه پیشنهادی استفاده شد. یافته ها: نتایج مرحله اول نشان داد از بین 62 مهارت استخراجی از منابع، سواد اطلاعاتی، پزشکی مبتنی بر شواهد و تحلیل و ارزیابی انتقادی بیشترین فراوانی را در منابع داشتند. نتایج دو دور دلفی نشان داد که طراحی برنامه آموزشی در قالب دوره های آموزشی کوتاه مدت باشد و محتوای آن از مهارت های دارای بیشترین فراوانی در منابع و بیشترین میانگین ازنظر مشارکت کنندگان در دلفی باشد. موارد مذکور باهم هم پوشانی داشت. نتیجه گیری: از نتایج این مطالعه می توان نتیجه گیری کرد که نظرات مشارکت کنندگان در دلفی درباره مهارت های کتابدار بالینی تا حدود زیادی با مهارت های ارائه شده در منابع همسان است. بنابراین انتظار می رود برنامه طراحی شده در پژوهش حاضر بتواند راهنمایی برای استفاده طراحان برنامه های آموزشی کتابداری بالینی باشد.

هدف: فناوری اطلاعات و ارتباطات از دهه 1960 وارد کتابخانه ها گردید.از جمله فناوری های مورد استفاده در کتابخانه ها،"NFC" و"RFID" هستند. هدف از مطالعه تعیین توان تکنیکی فناوری های" NFC" و"RFID" در بهبود ارائه خدمات کتابخانه های دانشگاهی و مقایسه آن ها بر اساس الگوی"Beredy" می باشد. روش: پژوهش به روش توصیفی- تطبیقی و با استفاده از الگوی"Beredy" انجام شده است. یافته ها: یافته های اصلی پژوهش شامل شباهت ها و تفاوت های"NFC" و"RFID" با استناد به الگوی مقایسه ای"Beredy" و بر اساس معیارهای کاربرد، اجزای سیستم کتابخانه ای، اجزای سخت افزاری، نرم افزار، میان افزار، موقعیت استاندارد، دامنه فرکانس، فرکانس عملیاتی، فاصله خواندن، سرعت عملکرد، حالت ارتباطی، حالت عملکرد، محیط عملکرد و امنیت می باشد که در قالب جدول ارائه گردیده است. اصالت اثر: این مطالعه باعث شناخت و پیاده سازی"NFC" در کتابخانه های دانشگاهی ایران در آینده ای نزدیک می شود.

مقدمه: گرچه تاکنون تلاش ها و پژوهش های چندی در خصوص کتابخانه های دیجیتالی صورت گرفته، اما به ظاهر، مقوله ارزیابی این نوع کتابخانه ها چندان مورد توجه واقع نشده است. به همین جهت مطالعه حاضر با هدف تعیین وجود تشابه و افتراق کتابخانه دیجیتالی دانشگاه علوم پزشکی تهران با استانداردهای ساختار کتابخانه دیجیتالی دانشگاهی انجام شد. روش کار:مطالعه حاضر از نوع کاربردی و روش انجام آن مشاهده ای است. ابزار گردآوری داده ها، چک لیست محقق ساخته ، شامل 36مولفه است که بر اساس بررسی ویژگی های چهار کتابخانه دیجیتالی برتر جهانی از نظر فدراسیون کتابخانه های دیجیتال در سال 2010، امکانات یک کتابخانه دانشگاهی و نیز بررسی مطالعات مرتبط،طراحی شد، سپس هر یک از این مولفه ها با امکانات کتابخانه دیجیتالی دانشگاه علوم پزشکی تهران تطبیق داده شد و وجوه تشابه و افتراق آن با مولفه های چک لیست مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت با استفاده از نرم افزار SPSS و آمار توصیفی(میانگین و درصد) نتایج ارائه گردید. یافته ها:یافته های حاصل از این مطالعه نشان دادکتابخانه دیجیتال دانشگاه علوم پزشکی تهران 44/19درصد (هفت مولفه) از این شاخص ها را تدارک دیده است. نتیجه گیری:اینگونه به نظر می رسد به هنگام راه اندازی کتابخانه دیجیتال دانشگاه علوم پزشکی تهران، تنها به صرف قرار دادن تعدادی منبع الکترونیک در یک وبگاه، این نامگذاری به غلط صورت گرفته است. حال آنکه یک کتابخانه دیجیتال به لحاظ مفهومی علاوه بر ویژگی های یک کتابخانه سنتی، دارای ویژگی های خاص خود نیز می باشد که در مطالعه حاضر به برخی از آن ها اشاره شده و این در شرایطی است که این کتابخانه فاقد بسیاری از این شاخص هاست  

مقدمه: سازمان دهی کاربرمحور اطلاعات، یکی از مهم ترین اهداف علوم کتابداری و اطلاع رسانی است. برای نیل به این هدف، IFLA (International federation of library associations) الگوی اف.آر.بی.آر. (Functional Requirements of Bibliographic Records یا FRBR) را ارایه کرده است. این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل روابط کتاب شناختی کتاب های فارسی منتشره ی حوزه ی علوم پزشکی در فاصله ی سال های 89-1385 بر اساس الگوی اف.آر.بی.آر. و بررسی میزان تطابق این الگو با کتاب های حوزه ی علوم پزشکی انجام شد. روش بررسی: روش پژوهش پیمایش توصیفی و جامعه ی این پژوهش شامل کلیه ی پیشینه های کتاب شناختی حوزه ی علوم پزشکی موجود در OPEC (Online public access catalog ) کتابخانه ی ملی ایران به تعداد 105/926 کتاب فارسی در فاصله ی سال های 89-1385 بود. روش جمع آوری داده ها، به صورت سرشماری و از طریق مراجعه به اپک کتابخانه ی ملی ایران و مشاهده ی مستقیم بود. داده ها پس از گردآوری و ورود به رایانه و استفاده از نرم افزار Excel، تجزیه و تحلیل شد و در قالب جداول و نمودارها در راستای نیل به اهداف پژوهش مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد که در فاصله ی سال های مورد بررسی از مجموع 105926 کتاب فارسی منتشر شده، 3781 کتاب (معادل 56/3 درصد) در حوزه ی علوم پزشکی بود. از مجموع کل کتاب های حوزه ی علوم پزشکی نیز تنها 390 کتاب (معادل 31/10 درصد) دارای روابط کتاب شناختی اثر به اثر بودند. بیشترین فراوانی انواع روابط کتاب شناختی در بین کتاب های فارسی حوزه ی علوم پزشکی در فاصله ی سال های مورد بررسی، «تلخیص» بود و در مراتب بعدی، روابط «اقتباس و متممی» (ضمیمه ای) قرار داشتند. نتیجه گیری: هر چند که الگوی اف.آر.بی.آر در سازمان دهی دانش بسیار مورد تأکید است، اما به دلیل تفاوت ماهوی علوم پزشکی با سایر علوم و ماهیت تجربی بودن آن، میزان روابط کتاب شناختی اثر به اثر، به عنوان پایه های اف.آر.بی.آر. در آن بسیار کم است. از این رو، در شرایط کنونی به نظر می رسد که اجرایی کردن اف.آر.بی.آر. در سازمان دهی کتاب های حوزه ی علوم پزشکی، حداقل در بخش روابط کتاب شناختی اثر به اثر مقرون به صرفه نباشد.

هدف این پژوهش، سنجش هوش سازمانی کارکنان کتابخانه های دانشگاه فردوسی مشهد و آستان قدس رضوی است. پژوهش از نظر هدف، کاربردی و به روش پیمایشی ـ تطبیقی بین جامعه ای مشتمل بر 100 نفر (47 نفر از کتابداران کتابخانه آستان قدس رضوی و 53 نفر از کتابداران کتابخانه های دانشگاه فردوسی مشهد) انجام شد. ابزار پژوهش پرسشنامه ای براساس هفت مهارت «کارل آلبرخت» میباشد. «کارل آلبرخت» برای پاسخگویی و جلوگیری از کندذهنی گروهی، از عنوان هوش سازمانی استفاده ومدلی را ارائه میکند که دارای هفت بعد است: چشم انداز استراتژیک، سرنوشت مشترک، میل به تغییر، اتحاد و توافق، روحیه، کاربرد دانش و فشار عملکرد. هر یک از این بُعد ها، یکی از فرضیه های پژوهش است. فرضیة اصلی پژوهش این است که بین هوش سازمانی در کتابخانه های دانشگاه فردوسی مشهد و هوش سازمانی در کتابخانه آستان قدس رضویتفاوت معناداری وجود ندارد. این فرضیه تأیید شد و فرضیه های فرعی پژوهش یعنی «چشم انداز استراتژیک در کتابخانه دانشگاه فردوسی مشهد با کتابخانه آستان قدس مشابه است»، رد میشود و فرضیه اعتقاد به سرنوشت مشترک در کتابخانه های دانشگاه فردوسی مشهد و کتابخانه آستان قدس رضوی تأیید و در مورد عملکرد کارکنان در خصوص میل به تغییر، مشابه بودن این دو کتابخانه را در این مورد تأیید میکند. روحیه کارکنان در هر دو کتابخانه اختلاف معناداری ندارد و این فرضیه نیز تأیید شد. میانگین شاخص اتحاد و توافق کارکنان در کتابخانه های دانشگاه فردوسی مشهد و کارکنان کتابخانه    آستان قدس رضوی این مشابهت را تأیید میکند. فرضیه «کاربرد دانش» در کتابخانه های دانشگاه فردوسی مشهد وکتابخانه آستان قدس رضوی تأیید شد. برخورد مدیران در رابطه با عملکرد کارکنان در هر دو کتابخانه مورد پژوهش، مشابه است

ارزیابی استفاده از فناورى اطلاعات در سازماندهى مواد کتابخانه هاى مرکزى دانشگاههاى علوم پزشکى ایران چکیده: مقدمه: ظهور و گسترش فناوریهاى اطلاعاتى، سازماندهی مواد را نیز چون دیگر کارکردهاى کتابدارى تحت تاثیر قرار داده است. این مطالعه به تعیین وضعیت استفاده از این فناوریهاى اطلاعاتى در بخشهای فهرستنویسی کتابخانه هاى مرکزى دانشگاههاى علوم پزشکى کشور مى پردازد. روش پژوهش : ابزار گردآورى اطلاعات این مطالعه پیمایشى و توصیفى، پرسشنامه محقق ساخته اى مشتمل بر33 سوال بسته و دو سوال باز بود.جامعه ی پژوهش را مسئولان بخشهاى فهرستنویسى کتابخانه هاى مرکزى 44 دانشگاه علوم پزشکى کشور تشکیل می دادند. یافته ها: به طور کلى 496 دستگاه رایانه، 108 چاپگر، 29 اسکنر، 27 اسکنر بار کدخوان و 79 سى دى رایتر در این کتابخانه هاى وجود داشت. نرم افزارهاى مورد استفاده پارس آذرخش، کاوش، نوسا و KOHA بودند. 67درصد فهرستنویسان شاغل در این کتابخانه ها مدرک کارشناسى داشتند. بیشترین استفاده از اینترنت در بخش فهرستنویسى تحلیلى و کمترین میزان استفاده از آن در بخش کنترل مستندات بود. به غیر از کتاب، پایان نامه ها در 80درصد کتابخانه ها و وب سایت هاى مرتبط در 5/2درصد از کتابخانه ها فهرست مى شد. کمبود نیروى انسانى متخصص، کمبود رایانه ها و پائین بودن مدل آنها، نداشتن ارتباط مستقیم بااینترنت وکندى وقطع مکررارتباط آن،عدم شناخت ابزارهاى الکترونیکى فهرستنویسى، استفاده از نسخه هاى قدیمى نرم افزار و غیره از مشکلات فهرستنویسان در این کتابخانه ها بود. نتیجه گیری: یافته هاى پژوهش نشان داد که بخشهاى فهرستنویسى کتابخانه هاى مرکزى از نظر زیرساختهاى سخت افزارى و نرم افزارى و نیز نیروى انسانى در وضعیت متعادلى به سر نمى برند. از فناوریهاى اطلاعاتى در سطح پائینى استفاده مى شود، هنوز با رویکرد سنتى به فهرستها نگریسته مى شود و به طور کلى برنامه ریزى خاصى براى استفاده از فناوریهاى اطلاعاتى و نیز توسعه فهرستها در این کتابخانه ها وجود ندارد"

"مقدمه: برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز در شبکه ی جهانی وب، از ابزارهای کاوش که شامل موتورهای جستجو، ابر موتورهای جستجو و راهنماهای موضوعی است استفاده می شود. به همین منظور مطالعه ی حاضر با هدف بررسی مقایسه ای موتورهای کاوش و ابرموتورهای کاوش منتخب، در بازیابی اطلاعات فیزیوتراپی از شبکه ی جهانی وب و تعیین همپوشانی میان آنها انجام شد. روش بررسی: در این مطالعه که به روش پیمایشی، توصیفی، تطبیقی در رشته ی فیزیوتراپی انجام گردید، هفت موتور کاوش و هفت ابر موتور کاوش که بر اساس معرفی سایت Searchenginewatch.com پر استفاده ترین موتور و ابر موتورها بودند تعیین و مورد بررسی قرار گرفتند. سپس زیر رده های موضوعی فیزیوتراپی در هشت زمینه ی موضوعی از سر عنوان موضوعی پزشکی (MeSH) انتخاب و عمل جستجو انجام گردید تا میزان نتایج هر یک جداگانه به دست آید. پس از آن نتایج حاصل از جستجو در هر یک از موتورهای کاوش دو به دو مقایسه گردید تا میزان همپوشانی آنها در هر کلیدواژه به دست آید. این عمل جداگانه و به صورت مشابه در ابرموتورهای کاوش نیز انجام شد. سرانجام نتایج همپوشانی میان موتورها و ابر موتورهای کاوش که دارای بیشترین دفعات بازیابی بودند پس از آنالیز داده ها با روش آمار توصیفی و با استفاده از نرم افزار SPSS تعیین گردید و نتایج آن در قالب جداول آماری ارائه شد. یافته ها: نتایج این مطالعه نشان داد که موتورهای کاوش All the web، Altavista و Google به ترتیب بیشترین نتایج بازیابی را داشتند و در بین ابر موتورهای کاوش Ixquick دارای بیشترین نتایج بازیابی بود. ضمناً مشخص شد که نتایج جستجو در موتورهای کاوش Altavista و All the web تا حد زیادی با هم همپوشانی دارند. در میان ابرموتورهای کاوش نیز بیشترین همپوشانی میان ابرموتورهای کاوش Clusty با Vivisimo و Meta Crawler با Dogpile بود. ضمن اینکه میزان همپوشانی موتورهای کاوش با ابرموتورهای کاوش در هر یک از کلیدواژه ها مورد بررسی، تعیین گردید. نتیجه گیری: میزان همپوشانی نتایج جستجو در موتورها و ابرموتورهای کاوش منتخب، با استفاده از کلیدواژه های مورد نظر در این مطالعه (60-40 درصد) بود که به نظر می رسد این امر به دلیل تفاوت در شیوه های رتبه بندی نتایج در موتورها و ابر موتورهای کاوش مختلف می باشد."

در آستانه هزاره سوم ودر اوایل قرن 21، معیارها و قواعد جدید، جهانی متصل به هم را نوید می دهد، جهانی که از منطق شبکه تبعیت می کند. این پدیده را مهمترین چالش پیش روی کتابداران و اطلاع رسانان دانسته اند، چالشی که به توجهی عمیق و مطالعه ای همه جانبه نیاز دارد. به همین جهت هدف از مطالعه حاضر بررسی تاثیر عوامل درونی بر نگرش کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی کشور نسبت به جایگاهی است که در آینده حرفه خواهند داشت. روش بررسی: مطالعه حاضر از نوع پیمایشی و جامعه مورد بررسی شامل کلیه کتابداران و اطلاع رسانان شاغل در حوزه علوم پزشکی کشور می باشد. از پرسشنامه برای گردآوری داده ها استفاده شد. پرسشنامه مورد نظر در دو قسمت اصلی تنظیم گردید. علاوه بر آن یک قسمت دیگر از پرسشنامه به اطلاعات فردی اختصاص داده شد. پس از اطمینان از صحت روایى و پایایى آن، پرسشنامه مذکور در بین 1368 نفر توزیع گردید، از این تعداد 1001 نفر به آن پاسخ دادند. در محاسبات آماری که شامل توزیع فراوانی، میانگین، درصد شاخص های پراکندگی، ضریب همبستگی و آزمون دو جمله ای بود داده ها به کمک نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و سپس نتایج با استفاده از روش های آمار توصیفی در قالب جداول ارائه گردید. یافته ها: یافته های حاصل از این مطالعه نشان داد که از 1001 نفر که به پرسشنامه پاسخ دهند، 462 نفر دارای تحصیلات کتابداری بودند. همچنین میانگین اهمیت عوامل درونی و نگرش از نگاه افراد مورد مطالعه به ترتیب 13/4 و 18/4 در مقیاس پنج بود. در بررسی اثر عوامل درونی بر نگرش مشاهده شد که غیر از مورد یک، بین سایر عوامل رابطه مثبت و معنی دار وجود داشت (001/0 (P<، به این معنی که افزایش هر کدام از عوامل درونی تاثیر مثبت بر نگرش افراد مورد نظر داشت و منجر به بهبود نگرش آنان نسبت به جایگاهشان در آینده حرفه می شد. فقط عامل یک یعنی « آگاهی قبل از حرفه» در نگاه کتابداران مورد نظر وجود نداشت. نکته قابل توجه این بود که کتابداران و اطلاع رسانان به خوبی از شرایط آینده حرفه مطلع و برای انطباق با آن تلاش می کردند. نتیجه گیری: ایجاد بستری مناسب برای تحقق اراده کتابداران نسبت به انطباقشان با شرایطی که در آینده با آن مواجه می باشند مستلزم بازنگری در ساختار تشکیلات اداری و آموزشی این حرفه می باشد. "

دستیابی به اطلاعات، عنصری اساسی در فرآیند پژوهش و تولید علم می باشد و از شاخص های توسعه یافتگی محسوب می گردد. از این رو آشنایی و بهره گیری از شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی و نیز فن آوری های مربوط بدان امری لازم و ضروری است. در این راستا اینترنت، وب، و به تبع آن تکنیک های اطلاعاتی موجود بر روی آن، نظیر خروجی R.S.S Feed یکی از این فن آوری هاست که در سال های اخیر بر روی بسیاری از وب سایت ها، وب لاگ ها و پایگاه های اطلاعاتی ظاهر گردیده و در اندک زمانی به گسترده ترین و قابل ترین وسیله ی آگاهی رسانی مبدل شده است. این فن آوری به کلیه ی کتابداران و اطلاع رسانان اجازه می دهد تا به اطلاعات موجود بر روی سایت ها، وب لاگ ها و پایگاه های اطلاعاتی به سرعت دسترسی پیدا کرده، روابط تجاری، اقتصادی، آموزشی، تحقیقاتی، اجتماعی و فرهنگی کاربران را با استفاده از آن سامان بخشند. همچنین کاربران در صورت آشنایی با این فن آوری می توانند به تنهایی به اطلاعات مورد نظر دسترسی پیدا کرده، نیازهای اطلاعاتی خویش را مرتفع نمایند. این خروجی ها با استفاده از زبان های برنامه نویسی ای که برای ایجاد آنها استفاده شده است، آخرین اطلاعات را نمایش می دهند و با اضافه شدن اطلاعات جدید، آنها نیز به روز می شوند. خروجی R.S.S Feed شیوه ای آسان و سریع برای خدمات آگاهی رسانی جاری، معرفی منابع جدید کتابخانه، ارائه ی بهتر خدمات مرجع، آموزش به کاربران و ارتباط با کاربران کتابخانه است که کتابداران وکتابخانه ها درکنار سایر ابزار وخدمات موجود نباید از آن غافل باشد. به همین علت در این پژوهش که به روش مستند (کتابخانه ای) و با بررسی متون و منابع مرتبط صورت گرفت، تلاش شد تا ضمن ارائه ی تعریفی از R.S.S Feed، مزایای استفاده از آن بیان گردد. همچنین به این نکته اشاره خواهد شد که به طور کلی R.S.Sخوان ها به دو دسته ی مبتنی بر وب و مبتنی بر نرم افزارهای خاص تقسیم می شوند که برای شناخت آنها نمونه هایی از هر نوع معرفی می گردد و در پایان با تعریف این عنصر اطلاعاتی و کارکردهای متعدد آن در حوزه ی اطلاع رسانی به ویژه در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی به بیان نقشی که کتابداران در تأمین اطلاعات مورد نیاز کاربران در وب سایت ها، وب لاگ ها و پایگاه های اطلاعاتی ایفا می نمایند، می پردازد.