سید محمدرضا ابن الرسول

سید محمدرضا ابن الرسول

مدرک تحصیلی: استاد گروه زبان وادبیّات عربی، دانشگاه اصفهان، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۷۲ مورد از کل ۷۲ مورد.
۶۱.

کتاب شناسی متنبی در ایران

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۴ خرداد و تیر ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۴۰) 79 - 94
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 13 تعداد دانلود : 559
ابوالطیب متنبی شاعر دوره عباسی، نه تنها بر شعر و ادب عربی که بر شعر و ادب فارسی تأثیر نهاده است تا آنجا که بسیاری از شاعران فارسی گوی، معانی او را اقتباس کرده و از درون مایه ها و عبارات شاعرانه اش در دیوان خود سود جسته اند. از این رو در گذر زمان، پژوهش های انبوهی در قالب پایان نامه،کتاب و مقاله در باب احوال و آثار این شاعر عرب و میزان تأثیرگذاری وی بر شاعران و ادبای ایرانی در ایران به چاپ رسیده است. نویسندگان درنوشتار حاضر سعی در ارائه کتابشناسی ای درباره متنبی داشته اند تا از سویی پژوهش های پیش رو با سهولت بیشتری انجام و از سوی دیگر پژوهشگران از انتخاب موضوعات تکراری بازداشته شوند. نویسندگان، این کتابشناسی را به شیوه کتابخانه ای بنیادی و به صورت الفبایی و در سه بخش پایان نامه، کتاب و مقاله و براساس مقاله «آیین تدوین کتابشناسی» تألیف محمد اسفندیاری تنظیم کرده اند. از این رو، براساس آن می توان دریافت که پژوهش های انجام گرفته در این باره از نظر ساختاری، تاریخی و محتوایی به چند دسته تقسیم شده و میزان پراکندگی آنها چگونه است. نویسندگان در پایان مقاله خود، به منظور تسهیل کار پژوهشگران، فهرست موضوعی پژوهش ها را درج نموده اند.
۶۲.

مروری بر کتاب: البلاغه الجدیده، تنظیرٌ لبلاغه البیان والتبیین

نویسنده:
منبع: نقدنامه زبان و ادبیات عربی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 1-20

کلید واژه ها: بلاغت جدید کتاب درسی نقد البلاغه الجدیده تنظیرٌ لبلاغه البیان و التبیین محمد خاقانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 143 تعداد دانلود : 466
پیدایش گونه های جدید ادبی از یک سو و نگرش های زبان شناختی به ادبیات از سوی دیگر ضرورت بازنگری در آموزه های بلاغت سنتی را محسوس تر کرد و درنهایت به نقد جدیِ ساختار و محتوای بلاغت قدیم و بازنگاری یا نونگاری آن ها و پدید آمدن بلاغت جدید انجامید. از جمله ده ها اثری که به زبان عربی در این باره نگاشته شده کتاب البلاغه الجدیده (تنظیرٌ لبلاغه البیان و التبیین) تألیف محمد خاقانی است. مقاله پیشِ رو به پیشنهاد گروه زبان و ادبیات عربیِ شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، با روش سنتیِ نقد کتاب به بررسی شکلی و محتوایی این کتاب پرداخته، و درنهایت در پذیرش ِآن به منزله کتابی درسی تردید جدی وارد کرده است.
۶۳.

بررسی چگونگی بهره گیری روایات از دانش های زبانی در تفسیر قرآن (مطالعه موردی آیه بسمله از تفاسیر البرهان و نور الثقلین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 33 - 48

کلید واژه ها: تفسیر مأثور اهل بیت (س) البرهان نور الثقلین لغت دستور زبان عربی بلاغت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 963 تعداد دانلود : 23
کاوش در دیدگاه های تفسیری اهل بیتk زمینه را برای تبیین ضرورت و سهم هریک از دانش های مقدماتی در تفسیر قرآن فراهم می کند. از جمله مقدمات لازم برای فهم قرآن، دانش های زبانی(اعم از لغت و نحو و بلاغت) است. این مقاله می کوشد با بازخوانی تفاسیر مأثور در ذیل آیه بسمله در آغاز سوره فاتحه و نیز در سوره نمل، رویکرد تفسیری خاندان پیامبر2 را به مثابه نزدیک ترین ها به خاستگاه وحی از منظر دانش های زبانی، بررسی و تحلیل کند. این مقاله گونه های روایات تفسیری آیه بسمله را بر اساس تفاسیر شیعی البرهان و نور الثقلین با روش کتابخانه ای، شیوه اسنادی در نقل روایات و روش تحلیلی توصیفی در ارزیابی داده ها مورد بررسی قرار داده است. یافته ها حاکی از آن است که درصد قابل توجهی از روایات اهل بیتk به مباحث لغوی و تبیین واژگان، و فقط سهم اندکی از روایات تفسیری به مقوله های دستور زبان و بلاغت اختصاص یافته است.
۶۴.

دراسه إشکالیه لکفاءه المعاجم العربیه لغیر الناطقین بها (المعجم الوسیط نموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۲۰ سال ۱۴۳۴ شماره ۴ 77-97
تعداد بازدید : 707 تعداد دانلود : 826
هذا البحث ینبنی علی البحوث والدراسات الجامعه والشامله فی صناعه المعاجم العربیه وعلی تجارب باحثیه فی تعلیم اللغه العربیه فی إیران طوال سنین متتالیه، حیث لا یستغنی أیّ معلم ومتعلم للغه من مراجعه المعاجم اللغویه، وبما أنّ باحثی أمر تعلیم اللغه الثانیه یوصون دوماً بالإفاده من المعاجم الأحادیه اللغه فیبدو من الضروری أن نناقش قبل کل شیء مسأله جداره هذا الصنف من المعاجم اللغویه العربیه المعدّه لأبنائها أولاً وبالأصاله، لتعلیم من لم یکن من أبناء اللغه. بناء على هذا یقوم هذا البحث بدراسه نقدیه فی المعجم الوسیط نظراً لمکانته الخاصه فی الأوساط العلمیه والثقافیه فی إیران وکثره الإحاله والرجوع إلیه لدی أبناء اللغه الفارسیه، ویُثبت أنّ المعجم الوسیط -علی شهرته الدولیه وأصالته العلمیه وعلی غزاره مادّته وتنوع أسالیبه- أصبح لا یفی تماماً بحاجه متعلمی اللغه العربیه من غیر أبنائها؛ کما أنّ البحث یبدی ملاحظات لغویه أو منهجیه علی المعاجم عامه وعلی المعجم الوسیط خاصه؛ ملاحظات لا یکاد یستغنی عنها کل من یقوم بالتألیف المعجمی.
۶۵.

بررسی داستان تمثیلی شکست ناپذیریِ چوبهایِ به هم پیوسته در ادب عربی و فارسی

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی فارسی و عربی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۶ ۲۰۹-۱۸۳

کلید واژه ها: ادب تعلیمی دیوان طغرایی توصیه به اتحاد تمثیل شکستن چوبها ادبیات تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 701 تعداد دانلود : 594
یکی از این داستانهای تمثیلی، گزارش «توصیه پدر به همبستگی فرزندان با ت مثیل زورآزمایی آنان در شکستن چوبهای به هم پیوسته» است. هدف این پژوهش، نمایاندن سرچشمه های منثور و منظوم این روایت در ادب عربی و فارسی است. پس از بازگویی و مقایسه مآخذ با نگاهی ساختار شناسانه، طرح داستان در هر یک از این روایتها تشریح و مشخص شد که هر یک از آنها تا چه اندازه به نقلهای نخست داستان وفادارتر بوده است. توصیف و تحلیل دیگر وجوه اشتراک و افتراق این روایتها نیز به تفصیل انجام شده است. مهمترین نتیجه این بررسی که بر اساس شیوه مقایسه ای تطبیقی به انجام رسیده، این است که پیام اصلی همه روایات (دعوت به اتحاد و دوری از تفرقه) یکسان است؛ اگرچه طرح داستان در مآخذ عربی و فارسی یکسان پیش نرفته است. هم چنین قدیمترین مأخذ این داستان در ادب عربی کتاب «وصایا الملوک»، و در ادب فارسی کتاب «راحه الصدور» است.
۶۶.

إطلاله على منهج ابن عصفور فی مثل المقرّب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 19 - 36

کلید واژه ها: المنهجیه ابن عصفور مُثُل المقرب النحو والصرف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 931 تعداد دانلود : 65
مکانه علم النحو المرموقه بین العلوم العربیه مما أیّدها کلّ من أراد الصحه فی قراءه القرآن الکریم أو فَصاحه التکلم باللغه العربیه أو الکتابه بها. ومن أهمّ ما یدلّ على هذه المکانه وفور التألیفات النحویه من قدیم الأیام والتعلیقات علیها وتشعّب المذاهب فیها. ومن أقوى دوافع العلماء فی هذا المضمار الإتیان بمصنَّفٍ یسهّل قواعد العربیه على المتعلّمین. ولأن نستوعب نصوصهم ونصل إلى منهج مقبول فی تألیف الکتب الدراسیه، علینا التعرّف على منهجهم. والمنهجیه هی الطریق الوحیده التی بها یُعرف النهج الذی سار المؤلّف علیه وتتّضح طوابعه التعلیمیه المفیده فبها نُقوِّم الکتب ویمکننا فهم النصوص. وأما من النحاه فمن قام بشرح مصنَّفه لأسبابٍ ما. ومن میزات هذه الشروح إبقاء منهج الشرح على درب منهج النصّ وصیرورتهما کتألیف واحد، الأمر الذی یعطینا مَیَداناً أوسع فی المنهجیه. فبحثنا عن شروح النحاه على مؤلّفاتهم واخترنا منها ما صُنّف مبکراً وقلّ تعرّفنا علیه وهو مُثُل المقرَّب شرح ابن عصفور الإشبیلی لکتابه المقرَّب . ومن هذا المنطلق، توخّى البحث المنهج الوصفی التحلیلی للوصول إلى الهدف المنشود، ألا وهو التعرف على محتوى مُثل المقرّب ومنهج ابن عصفور فیه، ومذهبه النحوی، وکیفیه مزاولته مسائل النص وتسهیل سبل استیعابه. ومن أهمّ ما حصل البحث علیه تجلّی مظاهر من منهجه التعلیمی، وهی الطریقتان الاستقرائیه والتکشیفیه، والعدول عن التعاریف الذهنیه، والتجنّب عن الغور فی الخلافات النحویه؛ وقد تبین أن منهجه العام فی أصول النحو یضاهی منهج البصریین.
۶۷.

شواهد قرآنی در شروح کهن معلقات

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۸ 63 - 39

کلید واژه ها: شواهد قرآنی تفسیر استشهاد معلقات شروح معلقات شعر کهن عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 694 تعداد دانلود : 160
معلقات، مجموعه شناخته شده ای از برجسته ترین نمونه های اصیل شعر عربی پیش از اسلام است. این مجموعه، گنجینه ای از واژگان غریب، تعابیر نمادین، مضامین شگفت انگیز و آهنگی تأثیرگذار را در کنار انبوهی از نکته های صرفی، نحوی و بلاغی در خود جای داده است و به همین روی بسیاری از ابیات آن در کتاب های لغت، نحو و بلاغت قدیم و نیز کتب تفسیر و غریب قرآن و اعراب قرآن به عنوان شاهد به کار آمده است.از سویی ادبای بسیاری از دیرباز به شرح تفصیلی معلقات پرداخته اند که در این میان می توان به شرح های شیبانی، ابن انباری، ابن نحاس، زوزنی و خطیب تبریزی اشاره کرد. این شارحان در شرح خود بر ابیات معلقات و به هنگام تبیین نکته های لغوی، صرفی، نحوی یا بلاغی آنها شمار قابل توجهی از آیات قرآن کریم را به عنوان شاهد یا نظیر آورده اند.در این پژوهش به عنوان یک پژوهش میان رشته ای نگارندگان پس از مقدمه ای در باره روش شناسی شروح کهن معلقات، با ذکر نمونه هایی از این شواهد قرآنی و به روش توصیفی تحلیلی، چند و چون رویکرد شارحان معلقات را به آیات قرآن بررسیده و ضرورت و اهمیت مراجعه به آرای شارحان متون عصر ظهور اسلام و پیش از آن را در تفسیر آیات قرآنی به اثبات رسانده اند.
۶۸.

غدیریه قاضى نظام الدین اصفهانى (تصحیح، تحلیل، شرح و ترجمه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۶بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۶۲) 9 - 37
تعداد بازدید : 80 تعداد دانلود : 117
نگارندگان، در مقاله حاضر، پس از مقدمه اى کوتاه در شرح زندگى و آثار قاضی نظام الدین اصفهانی، شاعر ذولسانین اصفهانی در قرن هفتم هجرى، قصیده نونیه او در ستایش امام علی (ع) را با استناد به دست نویس های آثارِ او، گزارده و بر اساس سنت تصحیح نسخ خطی، به بررسی اختلاف نسخ و سپس، تحلیل ساختار قصیده و شرح و ترجمه یکایک ابیات آن پرداخته اند. از مهم ترین نتایج این پژوهش، که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، این است که قاضی نظام الدین در این سروده به عنوان عالِمی شیعی ظاهر می شود و مناقبی از امیرمؤمنان (ع) را نقل می کند که تنها در متون شیعه مذکور است.
۷۰.

مصیر الجبال من منظار قرآني(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره السلامیه سال چهاردهم الخریف و الشتاء ۱۴۳۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 58 - 105

کلید واژه ها: القرآن الکریم الجبال یوم القیامة التعبیر البلاغی الأرض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 64 تعداد دانلود : 95
من المنظار القرآنی أنَّ الجبال الثوابت المنعوتة بالأوتاد والمثبتة لطبقات الکرة الأرضیّة ترجف وتتحرّک وتُدکُّ وتتلاشی فی أحداث یوم القیامة، وفی النهایة تکون هباءً منبثاً. وقد شبّهت فی الآیات المراد بحثها بالعهن المنفوش، وقد أخبرنا القادر المتعال عنها فی آیات عدیدة؛ فتدکُّ الجبالُ کما تُدکُّ الأرض، فتقلَع وتسیَّر من مکانها، وتنسف بإذن الله وتکون متفکّکة متطایرة فلایبقى منها إلا ّ سراب وقاع صفصف. المحاولة فی هذه المقالة هی دراسة الأحداث التی تطرأ علی الجبال قبل یوم القیامة وقد ذکرت فی آیات عدیدة حیث سنبیّنها بتسلسل مع ذکر اللّمسات البیانیّة والملامح النّحویّة الواردة فیها.
۷۱.

وصف طبیعت در دیوان طغرایی و منوچهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی سال ششم بهار ۱۳۹۱ شماره ۲۱ 217 - 223

کلید واژه ها: ادبیات تطبیقی وصف طبیعت طغرایی منوچهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 677 تعداد دانلود : 775
در این جستار، وصف طبیعت در دیوان دو شاعر کهن ایرانی: طغرایی(515ﮪ) و منوچهری دامغانی(433ﮪ)، مقایسه و بررسی شده است. نخست به جایگاه و رسالت ادبیات تطبیقی، مختصری از زندگینامه طغرایی و منوچهری، ویژگی های ادبی، فرهنگی و محیطی عصر و شعر دو شاعر اشاره کرده ایم و سپس با روش وصفی تحلیلی، به مقایسه تطبیقی وصف طبیعت بی جان و جاندار و شیوه پرداخت و تصویر سازی این موضوعات در دیوان های طغرایی و منوچهری با ذکر نمونه و بیان اشعاری که اثر پذیری در آنها مشهود است، پرداخته ایم.
۷۲.

قضایا العراق السیاسیه فی مرآه شعر عدنان الصائغ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال چهارم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۶ 81 - 97

کلید واژه ها: عدنان الصائغ القضایا السیاسیه العراق الشعر العربی المعاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 992 تعداد دانلود : 921
عدنان الصائغ (1955م) من أخطر شعراء الحرب الذین أنجبهم جیل الثمانینات الشعری فی العراق. عاش الحرب بکلّ تفاصیلها فی جبهات الموت سنوات طویله و کان یکرهها غایه الکراهیه. له مجموعات شعریه و أکثر موضوعات شعره فی قضایا العراق السیاسیه و الإجتماعیه، و یمثّل تطوراً عضویاً للقصیده الحدیثه فی العراق. هو یکتب قصیده الحر و قصائد تراوح بین نظم قصیده الحر و بین قصیده النثر. نرید فی هذا البحث الذی یغلب علیه المنهج الوصفی- التحلیلی أن ندرس المجامیع الشعریه للشاعر العراقی عدنان الصائغ دراسه فنبحث عن الآراء السیاسیه لهذا الشاعر، و نعرضها بعد استخراجها بعون الله.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان