نیره رحمانی

یکی از رویکردهایی که به تازگی وارد حوزه مدیریت و رهبری شده و می تواند در برابر پیچیدگی های محیطی به حل مسائل بپردازد، بحث رهبری حکمت محور است. از آنجا که مباحث مطرح در این حوزه به صورت جسته و گریخته به برخی از جنبه های رهبری حکمت محور پرداخته اند و مدل ها و تئوری های جامعی در این زمینه دیده نشده است، هدف پژوهش حاضر شناسایی مولفه های رهبری حکمت محور بر اساس پژوهش های انجام شده در این زمینه است که بر اساس روش فراترکیب انجام شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که رهبری حکمت محور در 5 بعد سازمانی با مولفه های بینش و بصیرت، تصمیم گیری مبتنی بر شهود و عقل، آینده انگاری، دانش افزایی، رهبری خدمتگزار، یادگیرندگی سازمانی، اقدام موثر و به جا ؛ بعد انسانی با مولفه های توانمندسازی کارکنان، انگیزش الهام بخش، ملاحظات فردی، سرمایه اجتماعی؛ بعد سیاسی با همگرایی و پیوستگی سازمانی، شرایط محیطی؛ بعد فرهنگی با مولفه های درک فرهنک و ارزش های فرهنگی، انتقال فرهنگی و بعد اخلاقی با حکمیت فضای اخلاقی و ویژگی های شخصیتی رهبر طبقه بندی شد.

هدف: شناسایی عوامل مؤثر بر توانمندسازی اعضای هیئت علمی از منظر اسلام. روش: این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری آ« شامل متخصصان حوزه مدیریت آموزشی و معارف اسلامی است که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، 21 نفر از متخصصان هر دو حوزه انتخاب شده اند و از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته، داده های لازم جمع آوری و از طریق بررسی اسناد و تحلیل متن مورد تحلیل قرار گرفته اند. یافته ها: این پژوهش حاکی از آن است که نظام پاداش دهی، مدیریت مشارکتی، الگوسازی، رشد حرفه ای کارکنان و اعتمادسازی، از جمله عوامل مؤثر بر توانمندسازی اعضای هیئت علمی از نظر متخصصان دانش مدیریت می باشند. نتیجه گیری: در حالی که از دیدگاه اسلام، علاوه بر عوامل مذکور، تحقق کرامت انسانی و اخلاق کاری مدیران نیز در زمره عوامل مؤثر بر توانمندسازی اعضای هیئت علمی تلقی می شوند#,

مقاله حاضر با هدف شناسایی عوامل سازمانی مؤثر بر توانمندسازی معلمان از دیدگاه اسلام و دانش روز مدیریت صورت گرفته است. در این راستا ضمن بررسی پیشینه نظری مرتبط با عوامل مؤثر بر توانمندسازی معلمان از دیدگاه صاحب نظران علوم تربیتی، سعی شده است مقایسه تطبیقی این عوامل در دو دیدگاه به عمل آید. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی و جامعه آماری شامل آیات قرآن کریم و کتب معتبر روایی و آثار متخصصان هر دو حوزه علوم تربیتی و معارف اسلامی است. یافته ها و نتایج پژوهش حاکی از آن است که بیان روشن اهداف، دسترسی به منابع و اطلاعات، ساختار سازمانی، غنی سازی شغل، و ارزیابی عملکرد از جمله عوامل سازمانی مؤثر بر توانمندسازی معلمان در علوم تربیتی هستند؛ در حالی که در اسلام علاوه بر عوامل فوق که مبانی آن با غرب متفاوت است، رعایت ضابطه مندی در تقسیم وظایف، توجه به انگیزه بالا در انجام مسؤلیت ها و تقسیم کار براساس تعهد و تخصص افراد نیز، در زمره عوامل سازمانی به شمار می آیند.

پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی رهبری حکمت محور از منظر اسلام در سازمان های آموزشی با استفاده از رویکرد کیفی با روش تحلیل مضمون صورت گرفته است. به منظور دستیابی به هدف مذکور، ابتدا بر اساس منابع قرآنی و روایی به صورت هدفمند مفهوم حکمت شناسایی و سپس از طریق روش تحلیل مضمون به طراحی الگوی رهبری حکمت محور پرداخته شد، جامعه آماری در بخش اعتبار بخشی الگوی طراحی شده محققان، مؤسسان، مدیران و معلمان مدارس خاص بودند که به روش نمونه گیری هدفمند، 30 نفر در پژوهش حاضر شرکت داشتند. ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته بود که از اعتبار و روایی مناسبی برخوردار بود. یافته های حاصله حاکی از این است که الگوی رهبری حکمت محور از چهار عامل (عقلانیت وحیانی، استحکام بخشی ناظر به واقع، پیشگیری رشدمدار، عملیاتی سازی بهنگام) و سیزده مؤلفه تشکیل شده است. از این رو الگوی حاضر می تواند راهنمای عمل رهبران در مواجهه با مسائل پیچیده و چندبعدی محیط های آموزشی باشد تا از طریق اعمال نفوذ و هدایت معطوف به هدف در کلیه امور معرفتی و عملی محیط آموزشی با بهره گیری از عقلانیت وحیانی و نگاه پیشگیرانه مبتنی بر رشد تصمیم گیری نموده و استحکام ناظر به واقعیت را در تمامی ابعاد محیط آموزشی مدنظر قرار دهند.

پژوهش حاضر از نظر هدف، بنیادی و به لحاظ روش پژوهش کیفی  از نوع مطالعه موردی محسوب می شود. با توجه به هدف پژوهش که شناسایی عوامل موثر بر رهبری مبتنی بر حکمت از منظر اسلام در مدارس بود، جامعه آماری شامل محققان، مؤسسان، مدیران و معلمان مدارس خاص بود که به روش نمونه گیری هدفمند از نوع گلوله برفی، 30 نفر در پژوهش حاضر شرکت داشتند. ابزار پژوهش مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته بود که پس از استخراج کدهای مورد نظر  تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل مضمون، صورت گرفت. به منظور سنجش اعتبار پژوهش از بهم تنیدگی استفاده شد و پایایی مصاحبه ها از طریق پایایی بازآزمون حدود 80%  برآورد شد. یافته های پژوهش نشان می دهد، عوامل مؤثر بر رهبری حکمت محور از 2 عامل (درون مدرسه ای و برون مدرسه ای) و 10مؤلفه تشکیل شده است که می تواند راهنمای عمل رهبران در مواجهه با مسائل پیچیده و چندبعدی محیط های آموزشی باشد تا از طریق خودسازی، تربیت معلمان شایسته و انتخاب دانشجوی مستعد و با توجه به سرمایه هویتی دانش آموزان و ملاحظات اخلاقی در محیط کار سازمان را در ارتقاء حکمت یاری رسانند و به مسائل خارج سازمان مانند تعامل مستمر با محیط، توجه به خانواده و فرهنگ جامعه به منظور تجلی هر چه بیشتر حکمت توجه نمایند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه تطبیقی اصول برنامه ریزی درسی و تربیتی مدارس حکمت بنیان با سند برنامه درس ملی انجام شده و به مطالعه موردی یکی از مراکز آموزشی با رویکرد حکمت پرداخته شده است. روش: یک پژوهش کاربردی است که به شیوه توصیفی- تطبیقی است و با استفاده ازروش بردی داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. جامعه تحقیق شامل سند برنامه درسی ملی و اسناد موجود در مکتب اسلامی و سخنرانی ها می باشد که نمونه به شیوه تمام شماری مورد بررسی قرار گرفته است. ابزار جمع آوری اطلاعات علاوه بر اسناد، شامل پرسشنامه و مصاحبه تکمیلی با 3 تن از صاحبنظران است که جهت اعتبارسنجی نتایج از گروه های کانونی با حضور 12 نفر از ایشان استفاده شده است. یافته ها: مجموعه یاد شده در پیاده سازی اصول برنامه درسی ملی، به توسعه فرهنگ و سواد قرآنی؛ تعمیق تقوای الهی و مهارت خویشتنداری؛ توجه به رابطه دوسویه تربیت و تزکیه با تعلیم کتاب و حکمت و عمل به آن؛ ترویج و تعمیق فرهنگ حیا و عفاف و حجاب؛ استفاده از هادی در نقش تسهیل گری و علمدار در نقش معاون؛ تربیت حکمت جو به جای دانش آموز؛ تاکید بر بهره گیری از علوم نافع و کاربردی؛ توجه به عرصه های واقعی یادگیری و برگزاری سفرهای متعدد و حکیمانه؛ تشکیل جلسات امت واحده؛ توجه به جوشش از درون یادگیرنده؛ حرکت علمی از اجمال به تفصیل،کل به جزء و عدم تاکید بر لزوم تفکیک سنی اهتمام جدی ورزیده و مورد توجه قرار داده است و از سوی دیگر لازم است اصول جامعیت و یادگیری مستمر مورد بررسی و مداقه بیشتر این مجموعه قرار گیرد نتیجه گیری: پیاده سازی اصول برنامه درسی ملی با توجه به مولفه های فوق الذکر در مدارس حکمت محور زمینه ساز تحقق نظام توحید در ساختار تزکیه و تعلیم می باشد.

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش سواد رسانه ای و الگوی والد- فرزندی در شکل گیری هویت دینی فرزندان است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری شامل دانش آموزان مقطع متوسطه دخترانه شهر تهران است. نمونه مورد مطالعه شامل 345 نفر بوده که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه هویت دینی (خوشاوی، 1390)، سواد رسانه ای (فلسفی، 1393) و الگوی والد- فرزندی (باقری، 1392) استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل رگرسیون چندگانه، و با استفاده از نرم افزارSPSS نسخه 26 انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد که میان سواد رسانه ای و شکل گیری هویت دینی نوجوانان، رابطه معناداری وجود دارد و افرادی که سواد رسانه ای بالاتری دارند، از ثبات بیشتری برخوردارند. همچنین در رابطه با شاخص های سواد رسانه ای، میان میزان مهارت فرد در درک محتوای پیام های رسانه ای، گزینش آگاهانه پیام ها، نگاه انتقادی به پیام ها و تجزیه و تحلیل آنها، با شکل گیری هویت دینی نوجوانان، رابطه وجود دارد. یافته های حاصل از آزمون رابطه والد- فرزندی با شکل گیری هویت دینی نوجوانان، نشان داد که بین رابطه با پدر و رابطه با مادر و شکل گیری هویت دینی، همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد.