مجید بزرگمهری

مبانی اعتقادی اسلام، در آیات و روایات، ترور و اعمال تروریستی را به صراحت یا تلویحاً محکوم کرده و در قرآن کریم نیز (آیة 32 سورة مائده) این بحث به صراحت بیان شده است. اسلام ضمن محکوم کردن تروریسم در تمامی اشکال و مظاهرش، میان جنبش های آزادی بخش ملی و ضد اشغال گری با تروریسم، تمایز قائل می شود. حمایت از مردم مظلوم فلسطین در برابر جنایات اسرائیل، مصداق بارز این مسئله است؛ در حالی که دنیای غرب، اعمال این حق مشروع را اقدامات تروریستی خوانده و تبلیغات منفی زیادی در این زمینه انجام می دهد. در چنین وضعیتی جایگاه سازمان همکاری اسلامی به عنوان یک نهاد فراگیر بین المللی اسلامی بسیار حساس است. با توجه به اینکه سازمان همکاری اسلامی به عنوان یک نهاد رسمی بین المللی می تواند تبیین کننده مواضع رسمی دولت های اسلامی به صورت مشترک باشد، مطالعة مواضع این سازمان در قبال بحث تروریسم، کمکی به ارائة تصویری کلی از نگرش جهان اسلام در قبال این پدیده است. سؤال محوری ما در این مقاله مواضع سازمان همکاری اسلامی در قبال پدیده تروریسم است و سؤال فرعی نیز توجه به ادبیات فقهی اسلامی می باشد. در این مقاله، شاخص های اصلی مبارزه با تروریسم که در اسناد سازمان همکاری اسلامی مندرج است، به ویژه کنوانسیون مبارزه با تروریسم، مورد بحث قرار گرفته است.

نظریة روابط بین الملل برای سدة بیست و یکم در قالب سیزده مقاله، ضمن معرفی مکاتب مهم روابط بین الملل، آخرین یافته های نظری در این حوزه را نیز عرضه کرده است. هریک از سیزده مؤلف با تکیه بر جهان نگرش و سبک و سیاق نگارشی و استدلالی خاص خود یافته هایشان را در مقالاتی با زمینه های واقع گرایی، انترناسیونالیسم لیبرال، مارکسیسم، نظریة انتقادی، برسازی، مکتب انگلیس، پساساختارگرایی، زن باوری، پسااستعمارگرایی و ... ارائه کرده اند. با توجه به این که هدف گریفیتس گردآوری مجموعه ای بوده که از نظریه های گوناگون روابط بین الملل توصیفی جامع داشته باشد، پرسش اصلی این است که آیا هریک از مقاله ها از نظریة مندرج در عنوان مقاله توصیف جامعی ارائه کرده اند؟ در این ارزیابی از شاخص های جهانی نقد علمی بهره برده ایم. نخست اثر و مؤلفان آن معرفی و سپس مفاد تک تک مقاله ها تحلیل و نقد شده اند. این اثر گریفیتس پوشش دهندة مجموعة کامل مباحث نظریات روابط بین الملل نیست. اثر صرفاً به منزلة منبع مکمل برای درس نظریات روابط بین الملل رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل است که البته فقط برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری مفید است

پس از 11سپتامبر، نخستین کشوری که به عنوان مامن طالبان و گروههای حامی القاعده مورد هجوم نیروهای ائتلاف غرب به سرکردگی آمریکا قرار گرفت، افغانستان بود. پس از آن، در سال 2003، ناتو عملاً فرماندهی نیروهای بین المللی حاضر در افغانستان را بر عهده گرفت. این مقاله، با بررسی روند حضور نیروهای ناتو در افغانستان و ترکیب آنها و همچنین، پراکندگی جغرافیایی نیروهای هریک از اعضای ناتو در این کشور، به چالش های فراروی نیروهای ناتو در افغانستان میپردازد. این چالش ها را میتوان در سه سطح ساختاری، منطقه ای و داخلی بررسی نمود. در سطح ساختاری، چالش ها عمدتاً حول محور اختلاف اعضا بر سر وظایف کشورها، تفاسیر حقوقی و ناهماهنگی میان نیروها شکل گرفته اند.

در نوشتار حاضر و با توجه به برخی نظریات افراطی و تقابلی علیه دنیای اسلام همچون نظریه برخورد تمدن های ساموئل هانتینگتون و گسترش دامنه اتهام تروریسم و اقدامات تروریستی به کشورهای اسلامی و مسلمانان، تلاش شده مقوله تروریسم و واکنش دنیای اسلام به آن در اسناد و قطعنامه های مصوب سازمان کنفرانس اسلامی در حد فاصل سال های 1994 الی 2006 میلادی مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

بر اساس تجارب نظام آموزشی و پژوهشی ایران در سنوات گذشته ، کاربردی سازی رشته های علوم انسانی ، از جمله عناصر توسعه علمی کشور محسوب می شود . حجم کمی دانشجویان رشته علوم سیاسی با توجه به وضعیت اشتغال در ایران ، همگان را بر آن می دارد تا در برنامه ریزی مفاد آموزشی و پژوهشی این رشته ها اقدامات اساسی و پایه ای صورت گیرد . پرسش محوری در این مقاله از روشهای ممکن برای کاربردی سازی و نزدیک نمودن محتوای آموزشی دروس علوم سیاسی به بازار کار و اشتغال در جامعه ایران است. با عنایت به اینکه موضوع اصلی رشته علوم سیاسی ، مسائل قدرت، حاکمیت و سیاستگذاری عمومی هر کشور در صحنه داخلی و خارجی است و دانش آموختگان این رشته ها علی الاصول نقش کلیدی در برنامه ریزی اداره نهادهای سیاسی کشور ایفاء می کنند، لذا دقت کافی در تدوین مفاد آموزشی این رشته و گرایشه های مرتبط از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، و به عبارتی با سرنوشت یک ملت گره خورده است. در این پژوهش به موازات مطالعه کتابخانه ای از روش توزیع پرسشنامه میان دانشجویان رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل استفاده شده است. نظر خواهی از صاحب نظران و مصاحبه با مقامات برخی از سازمان ها ی دولتی که امکان اشتغال دانش آموحتگان این رشته ها را دارند باعث گردید تا نیازهای عینی محیط های اشتغال در ارائه راهکارها مورد توجه قرار گیرد. در این رابطه ابتدا مجموعه سازمانهای که دانش آموختگان رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل در آنها اشتغال یافته اند شناسای و دسته بندی شد. سپس تیم تحقیقاتی با هماهنگی های متعدد و با پرسش محوری از نوع نیازهای مراکز، به مدیریت کارگزینی، نیروی انسانی و در مواردی مقامات سازمانها مراجعه کرد و انتظارات سازمان های مذکور از یک دانش آموخته رشته علوم سیاسی که متقاضی اشتغال در آن سازمان باشد استعلام شد. روش مطالعه ،تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری این تحقیق گرایش به مدل اثبات گرای (پوزتیویستی) داشته و کوشیده با مراجعه به عینیات فضای موضوع مطالعاتی، ارزیابی از وضعیت موجود و ارائه راهکار داشته باشد. مباحث این مقاله در سه قسمت تفکیک شده است . نخست از ضرورت کاربردی سازی سخن به میان آمده، سپس وضعیت موجود و عدم کاربردی بودن محتوای دروس بحث شده و نهایتا راهکار پیشنهادی ارائه شده است.

کنت دو گوبینو، دیپلمات فرانسوی ، در نیمه دوم سده نوزدهم، دوبار مامور خدمت در ایران شد و حاصل اقامتهای کوتاه وی در این سرزمین، نگارش چندین کتاب مهم در ارتباط با ایران و ایرانیان بود. تا آنجایی که در محافل علمی فرانسه، هربار که نام ایران سده نوزدهم به میان می آید،از گوبینو نیز به عنوان یک ایران شناس یاد می شود.

فرانسه همراه با حضور فرهنگی مؤثر و پی در پی و روابط اقتصادی کم رنگ، بر اساس معادلات قاره اروپا و روابط خود با انگلیس و روسیه، گاهی دولت ایران و برخی رجال فرانکوفون و فرانکوفیل را مورد توجه قرار داده و از ایران حمایت سیاسی می نمود، اما به محض برطرف شدن نیاز خود، ایران را در دریای پرتلاطم حوادث بین الملل رها می کرد.

اتحادیه اروپا و ناتو 21 عضو مشترک دارند، به همین دلیل، بررسی چالش ها و فرصت های روابط این دو نهاد در حوزه سیاست بین الملل بسیار مهم است. اتحادیه اروپا قدرت غیرنظامی با قابلیت های اقتصادی-اجتماعی و امنیت نرم است و قابلیت های نظامی آن در قالب سیاست دفاعی و امنیتی اروپا اهمیت کم تری دارد، اما ناتو در نخستین نگاه پیمانی نظامی و امنیتی بیشتر تحت نفوذ آمریکا شناخته می شود. از دهه نود اتحادیه اروپا قابلیت ها و فعالیت های خود را در حوزه «سیاست خارجی و امنیتی مشترک» و به ویژه «سیاست امنیتی و دفاعی اروپا» توسعه داده است. اعضای اتحادیه اروپا در نظر دارند با «نیروی استقرار سریع اروپایی» و با همراهی «نیروی واکنش سریع ناتو» توانمندی ها و قابلیت های لازم را به دست آورند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که «سیاست مشترک دفاعی اتحادیه اروپا» تکمیل کننده ناتو و نه در تقابل با آن تعریف می شود. نویسندگان این مقاله می کوشند چالش ها و فرصت های موجود در روابط اتحادیه اروپا و ناتو و همچنین تأثیر این کنش ها در منافع ایران در منطقه و جهان را شرح دهند. تدوین این مقاله به روش جمع آوری کتابخانه ای-اسنادی و به صورت «توصیفی-تحلیلی» است. همچنین، از منابع مختلفی نظیر کتاب های مرتبط، پایگاه داده ها، بانک های اطلاعاتی و مقالات معتبر استفاده شده است.

بر اساس یافته های این مقاله، شورای حقوق بشر همواره تلاش کرده است مواضع صریحی در مورد اقدامات جنایتکارانه و ضد حقوق بشری اسرائیل اتخاذ کند و وظیفه قانونی خود را بدون ملاحظات سیاسی و فشار قدرت ها و لابی حامی اسرائیل، به انجام رسانده است. با وجود این، به علت سیاست زدگی شورای امنیت سازمان ملل متحد، اقدامات و فعالیت های این شورا، تأثیر چندا نی بر رفتارهای ضد حقوق بشری رژیم اسرائیل نداشته است. آراء منفی یا ممتنع برخی از کشورهای عضو شورای حقوق بشر نیز با حساسیتی که در مورد اهمیت رعایت حقوق بشر از خود نشان می دهند، ناسازگار است.