مسیح ابراهیمی

مدل فرهنگ سازمانی دنیسون یکی از مقبول ترین مدلهای سنجش فرهنگ سازمانی است. لیکن استفاده از روش فرا تحلیل در بررسی مقالات منتشر شده در درگاه جهاد دانشگاهی و درگاه نشریات دانشگاه های تهران، شهید بهشتی، تربیت مدرس و علامه طباطبایی نشان داد که در تمامی این مقالات، مقادیر یکسانی برای فرهنگهای مشارکت، ثبات، انعطاف پذیری و ماموریت گزارش شده است. به منظور تعیین علت این پدیده مقاله دنیسون و میشرا که در 1995 منتشر شده است به دقت بررسی شد. مطالعه این پژوهش نشان داد که مدل فرهنگ سازمانی دنیسون دارای سه نقص اساسی است. اولین مساله تقلیل فرهنگ سازمانی به چند مولفه محدود شامل میزان مشارکت کارکنان در تصمیم گیری ها، مشخص بودن رویه های انجام کار در سازمان (ثبات)، انعطاف پذیری در برابر محیط و داشتن ماموریت مکتوب است. دومین نقص مدل دنیسون استفاده از طیف پنج گانه لیکرت برای سنجش خصیصه های فرهنگی است که موجب می شود مقادیر گزارش شده برای ابعاد چهارگانه به یکدیگر نزدیک باشند. نقص سوم به علت استفاده از آزمون همبستگی برای سنجش رابطه میان بهره وری و فرهنگ در پژوهش اصلی است که موجب تایید ارتباط میان هر چهار فرهنگ و بهره وری شده است. از اینرو برخلاف هدف اولیه دنیسون که درصدد تبیین علل تفاوت بهره وری در میان شرکتهای مورد بررسی و تعیین فرهنگ تاثیرگذار بر بهره وری شرکتها بود مدل نهایی اینک به طور همزمان شامل هر چهار خصیصه فرهنگی است.

این پژوهش با هدف شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر در ایجاد جو مسموم سازمانی به عنوان عاملی تاثیرگذار در بروز فرهنگ مسموم سازمانی صورت گرفت. پژوهش حاضر از جهت هدف، کاربردی و از حیث نحوه گردآوری داده ها، توصیفی از نوع پیمایشی است و جامعه آماری شامل کارکنان و خبرگان باتجربه و باسابقه یکی از نهادهای انتظامی استان فارس بود. با بررسی ادبیات جو سازمانی، عواملی که زمینه ساز بروز جو مسموم سازمانی هستند، شناسایی و با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون های کلموگروف اسمیرنف و آزمون t تک نمونه ای مشخص شد که عوامل و مؤلفه های شناسایی شده در سازمان موردبررسی نیز مصداق پیدا می کند. بعد از شناسایی این عوامل، اقدام به رتبه بندی آنها گردید. به این منظور پرسشنامه مقایسات زوجی، بین 10 نفر از خبرگان و افراد با سابقه سازمان موردمطالعه، توزیع و پس از جمع آوری، با استفاده از نرم افزارExpert Choice11 و تکنیک AHP به رتبه بندی این عوامل و مؤلفه های مربوط به این عوامل پرداخته شد. نتایج نشان داد که رهبری زهرآگین از جهت میزان اهمیت با وزن 591/0 در رتبه اول؛ روابط بین فردی مسموم با وزن 202/0 در رتبه دوم؛ ساختار شغلی مسموم با وزن 107/0 در رتبه سوم؛ نظام پاداش مسموم با وزن 07/0 در رتبه چهارم و ساختار فیزیکی مسموم با وزن 03/0 در رتبه پنجم قرار گرفتند. همچنین همه مولفه های مرتبط با هر عامل به صورت تفکیک شده و به صورت کلی و براساس وزن نهایی هر مؤلفه، رتبه بندی شدند.

تلاش برای بهبود و استفاده مؤثر و کارآمد از منابع گوناگون همچون نیروی کار، سرمایه، مواد، انرژی و اطلاعات، هدف تمامی مدیران سازمان های اقتصادی و واحدهای تولیدی صنعتی و مؤسسات خدماتی است. یکی از مهم ترین اهداف در هر سازمان، ارتقای سطح بهره وری آن است و باتوجه به اینکه انسان در ایجاد بهره وری نقشی محوری دارد، بهبود عملکرد و بهسازی نیروی انسانی، نیاز انکارناپذیر هر سازمان است و مدیریت عملکرد، ابزاری برای دستیابی به قابلیت های کارکنان، رشد و شکوفایی برای رسیدن به اهداف سازمان، شفاف شدن نیازهای آموزشی و ارائه بازخورد لازم به آنهاست. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل عوامل مؤثر بر اثربخشی نظام ارزشیابی عملکرد و نقش آن در بهره وری سازمان است. به این منظور ابتدا مفهوم عملکرد و ارزشیابی آن از دیدگاه متخصصان و منابع کتابخانه ای موجود، بررسی و سپس با استفاده از نظریه داده بنیاد و انجام مصاحبه ای نیمه ساختاریافته به شیوه قضاوتی با جمعی از خبرگان و کارشناسان آگاه به موضوع پژوهش، مفاهیم حاصل از موردکاوی ها استخراج و از چهار منظر انگیزشی، آموزشی، محیطی و ساختاری طبقه بندی شده و درپایان، نتایج حاصل در قالب چهار فرضیه ذیل چارچوب مفهومی معرفی شده است.

امروزه صاحب نظران مدیریت و مدیران ارشد سازمان های دولتی در ایران، بر اهمیت و نقش به سزای توانمندسازی کارکنان در راستای اقتصاد مقاومتی واقف اند؛ بر همین اساس، درصدد شناسایی و نیز چگونگی به کارگیری روش هایی مفید برای تقویت جنبه های مثبت آن هستند. به طورکلی می توان گفت، یکی از مشکلات موجود بر سر راه مدیران، در برخی سازمان های دولتی ایران، نبود الگوی مفهومی، درست و عمیق از توانمندسازی کارکنان است. به این منظور، در پژوهش حاضر، که مستخرج از رساله دکتری است، نخست با انجام مصاحبه و روش تحلیل داده بنیاد، ابعاد و مؤلفه های توانمندسازی کارکنان، استخراج شده است. گام بعدی استفاده از نظر اساتید و صاحب نظران، به منظور تعیین روایی این ابعاد و مؤلفه ها، در قالب پنل خبرگی، بود است. در نهایت، هم با بهره گیری از مصاحبه و استخراج مؤلفه ها و ابعاد و همچنین نظرسنجی از خبرگان در قالب پنل خبرگی، الگوی راهبردی توانمندسازی کارکنان، ارائیه شده است. در این پژوهش، سعی شده است که با کمک گرفتن از مفروض های تحلیل سه لایه ای در تحلیل سیستمی سازمان، به مسائل حوزه انسانی پرداخته شود. امید است با به کارگیری مناسب این الگو، بستری مناسب برای پاسخ گویی به نیازهای جدید منابع انسانی فراهم شده و گامی مؤثر در جهت تحقق اقتصاد مقاومتی برداشته شود.