حسین مطیع

از موضوعات مهم در مساله معاد، خلود کفار در جهنم با توجه به رحمت بی پایان الاهی است که از یک سو ظاهر آیات قرآن و روایات بر آن تصریح دارند و از سوی دیگر، ادله عقلی و مکاشفات عرفانی، ایده هایی دیگری را مطرح می کنند. در این مقاله، بعد از طرح اهم دلایل مخالفان و موافقان خواهیم دید که صدرالمتالهین دیدگاه خود را با طرح نظریه تغییر سرشتِ نوعی کافران، به سوی جمع نظرات ملهم از قرآن، برهان و عرفان معطوف کرده است. او در پایان با یک مکاشفه عرفانی اندکی به دیدگاه اهل خلود متمایل شده است؛ لیکن به نظر می رسد هم راه عقل و هم راه عرفان در این زمینه، امکان حل مشکل را ندارند و تنها باید با تمسک به آیات و روایات مساله را حل کرد.

یکی از مشکلات مبحث انتظار بشر از دین در کشور ما عدم تحریر محل نزاع و نپرداختن به راهکارهاست. از آنجا که شیوه و چگونگی یافتن پرسش مهم تر از پاسخ به آن است این مقاله می کوشد تا با نقد دو راهکاری که برای حل این مسئله (راهکار برون دینی و راهکار درون دینی) مطرح شده, خود راهکار سوم و جدیدی را پیشنهاد دهد. روش حل سوم مبتنی بر تقسیم انتظارات بشر به اولیه (برون دینی، پیشینی و گزارشگرانه) و ثانویه (درون دینی، پسینی. اصلاح گرانه) می باشد. به نظر نویسنده این راهکار کلیدی برای فیصله دادن به پاره ای از نزاع ها در این موضوع می باشد. در پایان با ارائه دو جدول به تفکیک دیدگاه های پژوهشگران ایرانی و غیرایرانی در موضوع فوق بر حسب ملاک مذکور طبقه بندی می شود.

این مقاله در صدد پاسخ گویی به این سؤال مهم در حوزه فناوری دینی می باشد که مرز بین تصرف مطلوب در طبیعت (تسخیر) با تصرف مذموم در طبیعت (تغییر) از دیدگاه قرآن چیست؟ نویسنده ابتدا اصطلاحات تسخیر، تغییر، فناوری و فناوری اسلامی را تعریف کرده و سپس با ذکر 40 مصداق تصرف، سعی در پاسخ به این سؤال با الهام از فناوری های چهارگانه قرآنی که در زمان انبیا پیشین بوده و فناوری هایی که در روایات به آنها اشاره شده است و همچنین تفسیر آیات مربوطه دارد. یافته های تحقیق: شش ملاک برای این امر پیشنهاد می شود. برخی پسینی و برخی پیشینی؛ از سوی دیگر پاره ای از ملاک ها سلبی (عدم اسراف و تبذیر و عدم آلایش و تخریب محیط زیست) و برخی نیز ایجابی (فکر، ذکر و شکرِ لسانی و عملی) هستند. نتیجه تحقیق آن است که هر مقدار فناوری بتواند نوع تصرف خود را با ملاک های طرح شده بیشتر هماهنگ شود، اسلامی تر و مفیدتر خواهد بود. روش تحقیق تحلیل اسنادی می باشد.

این مقاله با این هدف نگارش یافته است که ذات داشتن یا نداشتن فناوری رابررسی کند. این سوال برای فیلسوفان فناوری حایز اهمیت است :فایده عملی چنین موضوعی برای تغییر، اصلاح وتهذیب فناوری واستفاده درست از آن خودرانشان می دهد ،چراکه اگرفناوری ذات یا اوصاف ذاتی داشته باشد وان اوصاف لایتغیر باشد ،دیگر امکان تغییر واصلاح آن وجود نخواهد داشت .نویسنده با ذکر تعاریف گوناگون از فناوری ودسته بندی انهادرسه گروه، تعریف مختار خودرامشخص کرده وسپس با بیان تعاریف گوناگون ومعانی چهارگانه ذات داشتن و"ذاتی" سخن ذات گرایان فناوری رابررسی ونقدهای وارد بر آنها من جمله نقدهای واردبر تعریف هایدگر از فناوری(گشتل) رامطرح می کند .سپس با اشاره عوارض ذات گرایی از نگاه دیگران به این نتیجه می رسد که در دوازده حالت موجود (ضرب تعاریف سه گانه فناوری در تعاریف چهارگانه ذاتی) فناوری فاقد ذات است .پس تغییر واصلاح و تهذیب آن منطقا محال نیست .روش مقاله تبیینی وتحلیلی وشیوه گرداوری اطلاعات ان نیز کتابخانه ای می باشد

هدف: هدف از نگارش این مقاله، پاسخ به این پرسش مهم بود که آیا فنّاوری ابزاری خنثی است یا جهت و بار ارزشی و اخلاقی دارد. روش: روش نگارش مقاله، تحلیل اسنادی است. برای پاسخ، ضمن ارائه تعریف مختار از فنّاوری و جهت داری، با ذکر چهار دلیل از طرفداران خنثی بودن فنّاوری(ابزارگرایان) و نقد ادلّه آنان(مثل پیت، مطهری، رحیم پور) به ادلّه طرفداران جهت دار بودن فنّاوری با شش گرایش متفاوت پرداخته شده است(مثل هایدگر، فینبرگ، نصر، پستمن، گلشنی، آیدی، وندپول، کروز، سروش و...). سپس ادلّه کسانی مثل ذات گرایان و تعیّن گرایان را جبری و افراطی دانسته و در نهایت، با پذیرش سخن طرفداران تأثیر علوم پیشینی و فرهنگ در فنّاوری و پذیرش مشروط نظریه «وساطت فنّاوری» و «طرح کاربرد» فنّاوری، به موضعی میانه و معتدل می رسد. یافته ها و نتیجه گیری: نویسنده هم افراط ذات گرایان را رد می کند و هم تفریط ابزارگرایان را و خود موضعی اصلاحی در بین آن دو اتخاذ می کند.

رابطه فرهنگ دینی و فنّاوری، از جمله موضوعاتی است که برای تحقق جنبش نرم افزاری، نهضت تولید علم، معرفی سبک زندگی اسلامی و در نهایت، تمدن سازی ضرورت ویژه ای دارد. این مسئله که متأسفانه تاکنون ابعاد و زوایای آن به طور دقیق بررسی نشده است، مستلزم دانستن مبانی و پیش فرض های فنّاوری از یک سو و همچنین آثار، لوازم و پیامدهای آن از دیگر سو و سپس نقد دینی هر کدام است. هدف: هدف این مقاله با توجه به محدودیتی که نقد این مبانی و پیش فرض های فنّاوری تا مقدمه ای باشد بر تشریح تعامل و تأثیر متقابل دین و فنّاوری بر یکدیگر و سپس از خلال آن بتوان رابطه ابعاد مختلف دین مانند اخلاق، معنویت و .. را با دین بررسی نمود و فنّاوری را آسیب شناسی کرد، این پیش فرضها را می توان در سه گروه پیش فرض های فلسفی، اخلاقی، روانی (جمعاً 12 مورد) فهرست کرده که به نقد دینی هر یک اشاره شده است. روش:   این تحقیق بنیادی است و نوع روش تحقیق آن تبیینی و تحلیلی می باشد و روش گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه ای است و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات آن هم با روش تحلیل اسنادی، سامان پذیرفته است. نتیجه گیری: از میان پیش فرض های فنّاوری، بعضی منطبق با دین، بعضی ضد دینی و اکثراً غیر دینی هستند. و نمی توان از این مبانی و پیش فرض ها ، توقع برآمدن یک فناوری اسلامی را داشت.