حمید شایان

برنامه ریزی فضایی یکی از رویکردهایی که می تواند در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و سیاسی گردشگری موثر واقع شود و مانند یک سیستم بر یک منطقه تسلط پیدا کند و از آن به عنوان راهبردی اساسی یاد شود. پژوهش حاضر به دنبال ارزیابی شاخص های برنامه ریزی فضایی توسعه پایدار مقصدهای گردشگری روستایی در شرق استان مازندران است. این پژوهش دارای هدف کاربری است، با روش توصیفی- تحلیلی و از ابزار پرسشنامه استفاده شده است و روایی آن بوسیله(منابع مورد بررسی، استاتید دانشگاه) تائید شد. تجزیه و تحلیل داده-ها با آزمون های آماری(t تک نمونه ای، همبستگی پیرسون؛ رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر) انجام شد. یافته های تحقیق نشان داد که متغیرهای اقتصادی و اجتماعی وضعیت نسبتاً مطلوبی دارند. برازش مدل رگرسیونی نشان می دهد که 53 درصد تغییرات متغیر وابسته توسط متغیر مستقل تبیین می شود. از دیدگاه مردم محلی و گردشگران در سطح (05/0) رابطه معنی داری در تمامی متغیرها وجود دارد. از دیدگاه کارشناسان به جزء رابطه بعد انسان با ابعاد فعالیت و مکان در تمامی ابعاد مورداستفاده رابطه معنی داری وجود دارد. بنابراین از نظر سه گروه مورد بررسی فرضیه اول رد و فرضیه دوم تائید می شود.

از جمله جریانات عمده میان سکونتگاه های شهری و روستایی روابط اقتصادی در زمینه کشاورزی است که با انتقال محصولات تولید شده به بازار شهری صورت می گیرد و بدنبال خود، سایر جریانات موجود(نیروی کاری، افراد،سرمایه و...) را تحت تاثیر قرار می دهد. جریان های فضایی بین شهر و روستا در گذر زمان از عوامل کلیدی در تحولات فضایی سکونتگاه های روستایی استاین روابط اگر به صورت مکمل باشد به عملکردهای دو سویه منجر می شود و می تواند زمینه ساز توسعه روستایی شود. بر این اساس هدف مقاله حاضر تبیین الگوی روابط اقتصادی روستا-شهری در شهرستان خرم آباد با تاکید بر کشاورزی است. روش تحقیق توصیفی -تحلیلی و اطلاعات از طریق روش اسنادی و میدانی جمع آوری شده است واحد تحلیل کشاورزان روستاهای نمونه شهرستان خرم آباد بوده است. در این مطالعه 22 روستا با استفاده از طبقه بندی تخصیص یافته انتخاب و در هر یک از آنها، روابط اقتصادی 383 خانوار کشاورزی روستایی به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه به منظور تبیین الگوی روابط اقتصادی روستا-شهری از 5 مولفه اصلی و 41 گویه استفاده شد. داده ها در نرم افزار SPSS به کمک آنالیز تحلیل واریانس یک طرفه بررسی شد. یافته های پژوهش نشان داد در اغلب مولفه ها روابط اقتصادی روستا-شهری در شهرستان خرم آباد عمدتا با شهر خرم آباد بوده و الگوی روابط اقتصادی روستا-شهری در زمینه کشاورزی نوع ویژه ای از"روابط سلطه" با ماهیت "استثماری" از سوی شهر خرم آباد بر نواحی روستایی را نشان می دهد. در واقع روابط اقتصادی موجود به پیوندهای مکمل روستا-شهری منجر نشده و در حد انگلی و با سلطه شهر خرم آباد و به نفع شهر برقرار است.

زمینه و هدف: گردشگران در هنگام سفر، بدنبال کسب تجربیات بیادماندنی هستند و اغلب تصمیمات آن ها تحت تاثیر همین تجربیاتی که از مقصد کسب کرده اند، قرار میگیرد. لذا شناسایی عوامل موثر بر خلق این تجربیات دارای اهمیت بسیاری می باشد. به همین منظور در پژوهش حاضر هدف اصلی شناسایی عوامل موثر بر خلق تجربیات بیادماندنی گردشگران از مقاصد روستایی می باشد.روش شناسی: به منظور جمع آوری داده ها هم از روش کتابخانه ای با بهره گیری از اسناد و مدارک و هم روش میدانی از طریق پرسش نامه استفاده شده است. 384 پرسشنامه توسط گردشگرانی که به روستاهای گردشگری شهرستان های مشهد، نیشابور و طرقبه شاندیز سفر کرده بودند، تکمیل گردید.یافته ها: به طورکلی 8 عامل تاثیرگذار بر خلق تجربیات بیادماندنی مثبت و 2 عامل تاثیرگذار بر خلق تجربیات بیادماندنی منفی استخراج گردید. موثرترین عامل در خلق تجربیات بیادماندنی مثبت عامل اصالت و اعتبار و همچنین عامل مدیریت محیطی نامناسب موثرین عامل در خلق تجربیات بیادماندنی منفی بود. نتیجه گیری و پیشنهادات: به طورکلی این عوامل می تواند تاثیر بسزایی در جذب گردشگران و ایجاد تجربیات بیادماندنی برای آن ها داشته باشد. فراهم کردن بسترهایی به منظور فرهنگ سازی و مهمان نوازی اصولی ساکنان محلی و حفظ هویت و اصالت روستایی از جمله پیشنهاداتی است که می توان ارائه کرد.نوآوری و اصالت: ادبیات نظری در زمینه عوامل موثر بر خلق تجربیات بیادمادندنی مثبت و منفی از مقاصد روستایی بسیار محدود می باشد، لذا این مطالعه درک جدیدی در رابطه با عوامل موثر بر شکل گیری تجربیات بیادماندنی از مقاصد روستایی ارائه می دهد که مورداستفاده مدیران مقاصد روستایی برای جلب وفاداری و جذب بیشتر گردشگران قرارمی گیرد.

مقدمه:   امروزه مدیریت در روستاهای مختلف به ویژه روستاهای دارای تنوع قومی، مذهبی، زبانی و به خصوص روستاهای حاشیه کلان شهرها به دلیل حجم گسترده مهاجرین یک چالش چند فرهنگی است. هدف پژوهش:  هوش فرهنگی به مدیران روستایی در درک مخاطبان مختلف، مدیریت تیم های متنوع، به کارگیری استعدادهای میان فرهنگی و سازگاری با شبکه های رهبری کمک می کند. در این پژوهش تلاش شد تا میزان اثرگذاری هوش فرهنگی بر عملکرد وظیفه ای دهیاران در نواحی روستایی موردبررسی قرار گیرد . روش شناسی تحقیق: روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی است که بخش عمده ای از داده های آن بر اساس مطالعات میدانی از سطح منطقه جمع آوری شده است. جامعه آماری تحقیق شامل 24 روستای نمونه با جمعیت 86856 نفر در قالب 23997 خانوار است که حجم نمونه 227 نفر با روش کوکران تعیین و به روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک از بین روستاییان انتخاب شده است. به این حجم نمونه تعداد 24 پرسشنامه مربوط به دهیاران، 24 پرسشنامه مربوط به اعضای شورای اسلامی روستاها و 24 پرسشنامه مربوط به کارشناسان بخشداری را افزوده، درنهایت 299 پرسشنامه تکمیل شده است. قلمروجغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه در این تحقیق روستاهای شهرستان مشهد است که در سال 1395 دارای دهیاری بوده اند و به دلیل ماهیت موضوع تحقیق، 24 روستاهای دارای بیشترین تنوع فرهنگی از میان روستاهای شهرستان مشهد به عنوان روستاهای نمونه انتخاب شدند. یافته ها و بحث : یافته های تحقیق نشان می دهد که به طورکلی هوش فرهنگی بر عملکرد وظیفه ای دهیاران با ضریب تعیین 1976/0 تأثیر مثبت و مستقیم دارد. از میان ابعاد هوش فرهنگی نیز بعد فراشناختی با ضریب 3247/0 بیشترین تأثیر مثبت و معنادار را بر عملکرد وظیفه ای دهیاران داشته است و پس ازآن به ترتیب ابعاد رفتاری، شناختی و انگیزشی هوش فرهنگی بر عملکرد وظیفه ای دهیاران مؤثر بوده اند. نتایج: نتایج نشان می دهد رابطه مثبت و مستقیمی بین کلیه ابعاد هوش فرهنگی دهیاران و عملکرد وظیفه ای آنان وجود دارد. به عبارتی دهیارانی که نسبت به دیگران نمره هوش فرهنگی بالاتری را کسب کرده اند، توانسته اند عملکرد وظیفه ای بالاتری را نیز از خود نشان دهند.  

برنامه ریزی فضایی گردشگری، یکی از رویکردهایی است که در دهه های اخیر در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و سیاسی گردشگری موثر واقع شده است و مانند یک سیستم بر فضاهای گردشگری یک منطقه تسلط پیدا کرده و زمینه را برای مدیریت خردمندانه از فضا، انسان و فعالیت فراهم کرده است. لذا هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل وضعیت مناطق روستایی براساس شاخص های برنامه ریزی فضایی گردشگری در شرق استان مازندران می باشد. نوع تحقیق کاربردی و برای گر آوری داده ها از روش های میدانی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و رتبه بندی روستاها از روش-های آماری و مدل WASPAS ، GIS بهره گرفته شد. جامعه آماری این تحقیق 21 روستای مقصد گردشگری در سه گروه مردم محلی، گردشگران و کارشناسان در نظر گرفته شده است. یافته های آماره tتک نمونه ای نشان دهنده سطح معنی داری شاخص های برنامه ریزی فضایی گردشگری روستای در محدوده مورد مطالعه است. همچنین بالاتر رتبه در بین مردم محلی، گردشگران و کارشناسان متعلق به روستای التپه( عباس آباد) با Qi برابر با 856/0 می باشد و در رتبه دوم روستای شهید آباد با Qi برابر با 129/0 و در رتبه سوم روستای نیالا با Qi برابر با 126/0 می باشد. روستاهای تیله نو با Qi برابر با 101/0، روستای اطراب با Qi برابر با 103/0 و لمراسک با Qi برابر 105/0 در رتبه های آخر قرار دارند.

ازجمله جریانات عمده بین سکونتگاه های شهری و روستایی روابط اقتصادی در زمینه کشاورزی است که با انتقال محصولات تولیدی به شهر و با تهیه نهاده های لازم کشاورزی از شهر صورت می گیرد و بدنبال خود، سایر جریانات (نیروی کاری، افراد، سرمایه و...) را تحت تاثیر قرار می دهد. جریان های فضایی بین شهر و روستا در گذر زمان از عوامل کلیدی در تحولات فضایی سکونتگاه های روستایی است. این روابط اگر به صورت مکمل باشد به عملکردهای دو سویه منجر می شود و می تواند زمینه ساز توسعه روستایی شود. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و داده های مورد نیاز به کمک روش های اسنادی و پیمایشی جمع آوری شد. در این مطالعه 22 روستا با استفاده از روش نمونه گیری طبقه بندی تخصیص یافته، انتخاب شد. واحد تحلیل کشاورزان در روستاهای نمونه شهرستان خرم آباد بوده است، برای بررسی ظرفیت های اقتصادی (کشاورزی) و شدت جریان های روستایی-شهری روابط اقتصادی روستائیان در زمینه کشاورزی را با چهار نقطه شهری به کمک پنج مولفه و 41 گویه کمی شد. و پس از کمی نمودن متغیر ظرفیت های اقتصادی (کشاورزی) و شدت جریان های روستایی-شهری رابطه آنها مورد بررسی قرار گرفت. جهت سنجش رابطه میان ظرفیت های کشاورزی و پیوندهای روستایی شهری پس از استخراج میزان زمین های زراعی و باغی زیر کشت و محصولات تولید شده و پس از آن محاسبه سرانه محصولات به تفکیک محصول و روستا از آزمون همبستگی پیرسون و برای رتبه بندی روستاها از مدل ویکور و وزن دهی به معیارها از AHP استفاده شد. نتایج حاکی از آن است که بین دو متغیر ظرفیت های اقتصادی روستاهای مورد مطالعه و شدت جریان های روستایی-شهری همبستگی مستقیم و معناداری با شدت قوی (0.812) در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد.

امروزه نگاه تک بعدی به مکان و فضا از یک سو و نگاه سرمایه ای و اقتصاد بازار در غیاب کنترل و محدودیت های دولت از سوی دیگر زمینه ساز کالایی شدن مناطق روستایی به خصوص در فضاهای گردشگری است. بر همین اساس، پژوهش حاضر به تحلیل اثرات کالایی شدن در منطقه گردشگری شاندیز در بعد تحولات کاربری اراضی پرداخته است. شیوه ی پژوهش توصیفی تحلیلی و مبتنی بر مدل های تحلیل فضایی همچون الگوهای تراکمی، مدل های تحلیل لکه های داغ و خودهمبستگی فضایی است. اطلاعات لازم در بازه بلندمدت (1400-1380) از طریق داده های GIS و در بازه کوتاه مدت (1396-1400) با استفاده از تصاویر ماهواره ای Sentinel به دست آمده است. همچنین، جهت تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارهای ArcGIS، TerrSet بهره گرفته شد. یافته های تحقیق نشان داد که در بازه زمانی 20 ساله در منطقه شاندیز در حدود 700 هکتار از اراضی کشاورزی و باغات تغییر کاربری یافته اند که از این میزان 55/39 درصد به عنوان پهنه های طبیعی، 45/10 درصد تبدیل به راه و 82/21 درصد هم به اراضی بایر ، در 18/28 درصد (197 هکتار) از زمین های کشاورزی و باغات، ساخت وساز صورت گرفته است. نتایج حاصل از تحلیل لکه های داغ نشان داد که بیشترین تغییر کاربری در محور غربی شاندیز به سمت ییلاقات روستای ابرده اتفاق افتاده است.

این نوشتار تلاش دارد در تحلیل چالش های توسعه ی فضاهای روستایی ایران از شاکله ی نظری تریالکتیک تولید فضای بهره جسته و درنهایت آن را با روش آینده پژوهی پیوند زند. به واقع درک فضای روستایی با کاربست شاکله مفهومی تریالکتیک لوفور در سه گانه ای از کنش های فضای مادی، بازنمود فضا و فضاهای بازنمود (بازتاب دهنده ی فرم های مکانی، جریان های بیرونی، کنش های عقلانی [دانش، قدرت] و تجربیات زیسته) قادر به تجویز و پیش بینی الگوهای نوظهور برای آینده ی روستا خواهد بود. تحلیل مؤلفه های نظریه ی تولید فضای لوفور و تأمل بر چگونگی تأثیر و تأثرات  آن ها در فضای سرزمینی ایران در پس گفتمان های تاریخی با تأکید بر شهرها به واقع بیانگر ازیادرفتگی فضاهای روستایی می باشند. اکنون آینده ی فضاهای روستایی ایران بیش تر از پیش با مسائل پیچیده و بغرنج مواجه است. فارغ از گرایشات مسئله محور به چالش های توسعه ی روستایی می توان گفت فضاهای روستایی تحت تأثیر تغییرات عمیق و دگرگونی های گسترده در بستر زمانی و مکانی سرزمینی ایران، تحولاتی را در ترکیب اجتماعی و فیزیکی فضایی خود تجربه کنند. بی شک دامنه و تأثیر و برد این تحولات منوط به آینده خواهد بود. آینده ای که به گونه ای فزاینده غیرمطمئن، مقاوم در برابر کشف و آشکار شدن و مبهم به نظر می رسد؛ از همین رو روش آینده پژوهی از میان آینده های ممکن به جستجوی آینده های محتمل برمی خیزد تا برای تحقق مطلوب آن ها بسترسازی نماید. هرچند در رویکرد آینده پژوهی روش های گوناگون می تواند به کار گرفته شود، اما در این پژوهش از روش سناریونویسی استفاده شده و با به کار گرفتن آن می توان سناریوهای واقع گرا و محتملِ آینده توسعه ی روستایی را تدوین نمود.

ﺳﺪ به عنوان یﮑﯽ از سازه های هیدرولوژیکی، ﺑﺮای ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎیﯽ می تواند ﺳﺒﺐ اشتغال زایی، توسعه ی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖِ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی، توسعه ی ﺟﺎده و ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی ارﺗﺒﺎﻃﯽ، تنوع بخشی ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد روﺳﺘﺎیﯽ و ﻏﯿﺮه گردد، اما بااین وجود، مسائل و مشکلات فراوانی را در زمینه ی استقرار جمعیت، نوع و کیفیت معیشت و چگونگی بهره برداری از منابع طبیعی همچون آب وخاک به ﻧﻮاﺣﯽ روﺳﺘﺎیﯽ تحمیل کرده است. ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﯽ ایﻦ نقش در تشریح روﻧﺪ توسعه ی ناﭘﺎیﺪار روﺳﺘﺎیﯽ و ضرورت دگرگونی آن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ غالب روﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪ است. ﻫﺪف اصلی این مطالعه، بررسی و تحلیل ارتباط احداث سدها با شرایط ناپایداری در روستاهای زیر تأثیر و اراﺋﻪ ی راﻫﮑﺎرهای ﻣﻨﺎﺳﺐ جهت مدیریت منابع در حوضه ی صوفی چای اﺳﺖ. نوع ﺗﺤﻘﻴﻖ با توجه به هدف، کاربردی و بر اساس روش، ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ-تحلیلی است. برای انجام تحلیل روستاهای متأثر از سد، با توجه به تعداد خانوار و فاصله از سد از مجموع 59 روستای حوضه، 44 روستا به عنوان نمونه انتخاب شده اند. نمونه های موردمطالعه با استفاده از فرمول کوکران 386 خانوار محاسبه و درنهایت بر اساس نظرات اساتید جهت افزایش میزان اطمینان(حداقل تعداد نمونه برای روستاهای کوچک به 7 نفر افزایش داده شد) نمونه به 433 خانوار ارتقاء یافت. با توجه به آزمون t ی تک نمونه ای اثرات سد بر متغیرهای اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیست محیطی-کالبدی در سطحی ناپایدار ارزیابی شده است. بر اساس نتایج مدل معادلات ساختاری، گویه هایی که عامل بیش ترین ناپایداری در سه ناحیه ی موردمطالعه بوده اند، مشخص شده اند. همچنین، با توجه به آزمون ناپارامتری کروسکال-والیس، تفاوت تأثیرات میان سه ناحیه ی بالادست، میان دست و پایین دست به ویژه به زیان مناطق پایین دست به اثبات رسیده است. درنهایت، به منظور تعدیل اثرات منفی سد، اعمال برنامه مدیریت یکپارچه و جامع منابع حوضه ی آبخیز صوفی چای پیشنهاد شده است.

امروزه نوآوری اهمیت روزافزونی در توسعه و کارآفرینی جهان دارد و عامل مهمی در تولید ثروت و درآمد خصوصاً در کشورهای توسعه یافته محسوب می شود. نوآوری، نیروی محرکه ی کارآفرینی و عامل ایجاد اشتغال مولد، بهره وری منابع انسانی، رفاه اجتماعی و توسعه است. هدف از این پژوهش، تحلیل میزان اثرگذاری عوامل مؤثر بر نوآوری در فرآیند کارآفرینی شهرستان فاروج است تا با شناخت و تقویت عوامل اثرگذار گامی در مسیر توسعه ی مناطق روستایی برداشته شود. برای رسیدن به هدف تحقیق، از روش تحقیق ترکیبی (توصیفی-تحلیلی) استفاده شده است. جامعه ی آماری، کلیه ی کارآفرینان و افراد نمونه و موفق در روستاهای شهرستان است که طی 10 سال به عنوان باغدار و کشاورز نمونه بوده اند و به تعداد 63 نفر به صورت تمام شماری انتخاب شده اند. روایی ابزار پژوهش با بهره گیری از نظرات کارشناسان و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (898/0=α) تأیید شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی از نرم افزار spss و متناسب با مقیاس متغیرها از آزمون های خی دو، فریدمن، همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج آمارهای توصیفی پژوهش مشخص می کنند که شاخص ویژگی های فردی با آماره ی 3.37 و شاخص فرهنگی و قانون گذاری با آماره ی 3.29 بالاترین میانگین را به عنوان شاخص های ساختاری نوآوری روستایی دارد. نتایج آزمون فریدمن به منظور مقایسه ی میزان تأثیر و اولویت بندی هر یک از شاخص های مؤثر در نوآوری نشان می دهد که ویژگی های فردی (با میانگین رتبه ای 5.86) بالاترین اولویت و شاخص خارجی، کم ترین اولویت را دارد. با توجه به نتایج همبستگی پیرسون مشخص شد بین شاخص های فردی، آموزش و پژوهش، اقتصادی و زیرساختی با سطح کارآفرینی آن ها رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین بر اساس نتایج حاصل از تحلیل مسیر شاخص فردی با ضریب تأثیر 0.334 و در مرتبه ی بعد شاخص آموزش و پژوهش با ضریب تأثیر 0.238 و شاخص اقتصادی با ضریب تأثیر 0.131 بیش ترین تأثیر را بر شکل گیری کارآفرینی روستایی  دارند.

  هدف اصلی این پژوهش شناسایی نقش زنان روستایی در توسعه بخش کشاورزی شهرستان بناب و شناسایی متغیرهای اثرگذار (عوامل فردی، خانوادگی، سازمانی) بر میزان مشارکت آنان در فعالیت های مختلف کشاورزی است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و براساس مطالعات پیمایشی و کتابخانه ای، اطلاعات لازم جمع آوری و مورد توصیف و تحلیل آماری قرار گرفته است. با فرمول کوکران، 353 زن روستایی فعال در امور مختلف کشاورزی، از 8 روستای نمونه دهستان بناب، به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند و با روش نمونه گیری تصادفی ساده مورد پرسشگری قرار گرفتند. برای توصیف و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری spss و آزمون های t تک نمونه ای، t استودنت و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج حاصله حاکی از آن است که زنان در امور زراعی و در مرحله برداشت مشارکت بیشتری دارند و برخی از عوامل چون فردی، خانوادگی و سازمانی، مانع از مشارکت زنان روستایی در امور کشاورزی شده است.

این پژوهش در پی رمزگشایی از فضامندی پدیده ی جهانی شدن و افشاء مکانیزم کنش های فضایی متأثر از آن تحت نظام سرمایه داری برمبنای فشردگی فضا و زمان می باشد. پرسش اساسی این است که چگونه و با چه ابزارهایی می توان فضا را مورد استفاده، سازماندهی، خلق و در سلطه درآورد که با الزامات گردش سرمایه در فضای جهانی شده متناسب باشد؟ کاربست شاکله ی مفهومی و نظری تریالکتیک فضایی لوفور به مثابه ی مؤلفه های بنیادین فضا، امکان پاسخ به پرسش مطرح شده را فراهم می آورد. در این پژوهش کنش های فضایی مادی، بازنمودهای فضایی و فضاهای بازنمود سازه های تشکیل دهنده ی محتوا یا کلیت پدیده ی جهانی شدن در نظر گرفته شده اند. رمزگشایی محتوای فضای جهانی شدن به واقع یافتن تأثیرات فرم های جغرافیایی فضای محسوس، ساختار سیاسی و ایدئولوژیک فضای معقول و کارکرد اجتماعی فضای زیسته است که در کلیّتی سرمایه دارانه و در پویشی دیالکتیکی در لحظه ها یا دقایق جهانی شدن رخ می دهند. به واقع سازه های تشکیل دهنده ی دقایق جهانی شدن متأثر از نظام سرمایه داری در فرم خود را به صورت جریآن ها، مبادلات، فن آوری و تکنولوژی در ساختار  به صورت عقلانیت حاکم بر فضا و در کارکرد در مقام تعریف و تعیین یک وضعیت غالب برای فضای زیسته، نمود می یابند.

امروزه گردشگری، با ویژگی های بارز و منحصر به فرد، به یکی از بزرگ ترین و پرمنفعت ترین صنایع در اقتصاد جهان تبدیل شده و بستری جهت ایجاد تغییرات در فضاهای جغرافیایی فراهم آورده است. گردشگری مذهبی یکی از گونه های گردشگری است که توسعه آن می تواند منجر به افزایش اشتغال و درآمد و رونق اقتصاد در فضاهای مختلف جغرافیایی خصوصاً نواحی روستایی گردد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات گردشگری مذهبی بر توسعه اقتصادی سکونتگاه های روستایی انجام شده است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است. متغیر مستقل «گردشگری مذهبی» است که توسط 11 مؤلفه، کمی شده است و متغیرهای وابسته «درآمد» و «اشتغال» در نواحی روستایی است که به ترتیب با 21 و 10 مؤلفه مورد بررسی قرار گرفته اند. با توجه به الگوی راپرت در تعیین حوزه نفوذ گردشگاهی کلان شهرها، تعداد 10 روستای دارای بقعه متبرکه در دو شهرستان مشهد و بینالود به عنوان نمونه انتخاب شد. واحد تحلیل در این مطالعه روستا بوده و جامعه آماری از دو گروه : جامعه میزبان شامل 196 نفر روستایی و جامعه میهمان شامل 185 نفر گردشگر تشکیل شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها در نرم افزار SPSS از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی ساده و همچنین به منظور نمایش توزیع فضایی روستاهای مورد بررسی از نرم افزار GIS استفاده شد. نتایج حاصل از رگرسیون نشان می دهد که گردشگری مذهبی به میزان 0.79 بر درآمد، 0.68 بر اشتغال و در مجموع 0.77 بر اقتصاد سکونتگاه های روستایی مورد بررسی موثر بوده است. در واقع توسعه گردشگری مذهبی در روستاهای دارای بقاع متبرکه در ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و رونق اقتصادی تأثیر مثبتی داشته است. در مجموع گردشگری مذهبی با ویژگی های ساختاری و کارکردی اش، عاملی مهم جهت احیاء اقتصاد روستاهای دارای این امتیاز و سایر روستاهای مجاور محسوب می شود.