محمدهادی همایون

تئاتر یا نمایش از نخستین نمونه های هنری بشر است که نمی توان نقش آن در جامعه و اثر گذاری آن را بر فرهنگ نادیده گرفت. در طول تاریخ و مقارن با تغییرات اجتماعی و فرهنگی، تئاتر نیز قالب ها، فرم ها و سلیقه های مختلفی را به خود دیده که یکی از برجسته ترین آن ها گونه طنز و کمدی است که بیش از سایر گونه ها عامه پسند بوده و مخاطبان بسیاری را به خود جذب کرده است. بخش مهمی از ارزش و اعتبار تئاتر به خصوص تئاترهای طنز به حضور مخاطبان وابسته است، بنابراین ازاین رو دلایل و انگیزه های حضور آنها موضوعی مهم خواهد بود. بر همین اساس این پژوهش مخاطبان تئاترهای طنز در سطح شهر تهران را با دیدگاهی کیفی ارزیابی و سعی کرده با استفاده از داده های میدانی، مصاحبه با مخاطبان، مشاهدة مشارکتی و استفاده از دیدگاه ها، به منظور یاری رساندن در تفسیر و ارزشیابی داده ها، دلایل و انگیزه های حضور آنها را بررسی کند. در نهایت، دلایل و انگیزة حضور مخاطبان در ذیل پنج سازه و مؤلفه اصلی شامل: همراهی با اطرافیان، سرگرمی، آرامش، تقابل با فرهنگ رسمی و بهره مندی تخصصی تبیین و تشریح شده است.

مسئله تکثر و تنوع فرهنگی، از مسائلی است که اکثر کشورهای جهان با آن مواجه هستند و تلاش می کنند در عرصه سیاست گذاری اجتماعی، الگوهایی را در پیش گیرند که به انسجام و همبستگی اجتماعی منجر شود. بررسی این مسئله در حکومت شیعی آل بویه، که در قرن چهارم و پنجم هجری، به بخش بزرگی از جغرافیای جهان اسلام را در تسلط داشتند و بیش از یک قرن حکومت کردند و توانستند «رنسانس اسلامی» را ایجاد کنند، دارای اهمیت خاصی برای بهره گیری از تراث اسلامی در راستای تمدن سازی اسلامی است. اطلاعات مورد نیاز، با استفاده از روش تحلیل مضمون، کدگذاری اولیه، سازمان دهنده، فراگیر و کانونی از داده ها صورت گرفت. سپس، با ترسیم نمودار قالب مضامین و شبکه مضامین و تحلیل آنها، الگوی مورد نظر از سیاست گذاری حکومت آل بویه در برخورد با تنوع فرهنگی (اقوام، ادیان و مذاهب) استنباط و ترسیم گردید. الگوی ترسیم شده، بر اساس «وحدت در کثرت» بود.

شبکه ملی اطلاعات بعنوان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور، پروژه ای در دست اجرا است که در مقاطع مختلف مورد توجه رسانه ها ازجمله رسانه های خارجی قرار گرفته است. ازآنجایی که بازنمایی های رسانه ای در این خصوص می تواند در جهت گیری افکار عمومی نسبت به ماهیت شبکه ملی اطلاعات مؤثر واقع شود، در این پژوهش بازنمایی این طرح در برخی رسانه های برون مرزی (بی بی سی فارسی، دویچه وله فارسی، رادیو فردا، رادیو زمانه، سی ان ان، الجزیره، گاردین و واشنگتن پست) را که به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند، به روش تحلیل محتوای کیفی مورد مطالعه قرار داده ایم. بر این اساس، گزاره های کلیدی برآمده از متون برگزیده تا جای ممکن خلاصه شده و به صورت مضامین منتزع شده از متن مورد تحلیل قرار گرفتند؛ و در نهایت شش مقوله اصلی و یازده مقوله فرعی از دل این مضامین استنتاج گردیدند. مقوله های اصلی عبارتند از: مبهم بودن نسبت شبکه ملی اطلاعات با اینترنت جهانی، اقتدارگرایی و تمامیت خواهی جمهوری اسلامی در فضای مجازی با راه اندازی شبکه ملی اطلاعات، عوام فریبانه بودن تبلیغات جمهوری اسلامی درباره این شبکه، نگرانی همگانی از اجرای این پروژه، فرایند پرهزینه اجرای این طرح و فساد مالی مجریان آن، و عدم امکان راه اندازی شبکه ملی اطلاعات به دلیل موانع و تبعات اجتماعی آن.

استنباط های عقلی و استنتاج از آیات و روایات نشان می دهد که جهان هدف مند است و کلان روند تاریخ به سمت صلاح، کمال و آینده ای روشن در حال حرکت است. از دید تعالیم شیعی، این حرکت به سمت استقرار شهر عدل آرمانی مهدوی است و فرجام تاریخ را رقم خواهد زد. لکن جامعه آرمانی مهدوی و حیات طیبه، به خودی خود محقق نخواهد شد و نیازمند زمینه سازی است. در این راستا ایجاد یک حکمرانی و نظام حاکمیتی مطلوب می تواند به عنوان یکی از مهمترین عوامل زمینه سازی به شمار آید؛ چرا که نقش الگویی حاکمان و نوع تاثیر نظام حکمرانی، می تواند شکل گیری جامعه زمینه-ساز ظهور را تسریع یا به تاخیر بیاندازد. سؤال مهم و اساسی پیش روی این تحقیق، این است که حکمرانی مطلوب آستانه ظهور چه ویژگیهایی دارد. از آنجا که مفهوم حکمرانی دارای معنایی بسیط و گسترده است، لازم بود تا در ابتدا مفاهیم و اجزای آن استخراج، و به صورت الگو ارائه شود. در این راستا با استفاده از شیوه فراترکیب، مقالات و کتابهای مرتبط با موضوع این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و مفاهیم حکمرانی زمینه ساز استخراج و شناسه گذاری شد؛ سپس، این مفاهیم در الگوی تصویرپردازی زمینه ساز ظهور، جایابی، و با استفاده از آیات و روایات، تصویر حکمرانی زمینه ساز، ترسیم گردید. شایان ذکر است که الگوی تصویرپردازی زمینه ساز ظهور در جلسات و نشست های خبرگی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است.

تاکنون تحلیل های گوناگونی از واقعه مهم هجرت امام رضا (ع) به ایران ارائه شده است. در این میان شاید آنچه تاکنون تا حدی مهجور مانده، هویت تمدن ساز این هجرت باشد. در این رویکرد، این هجرت مبارک، بر خلاف ظاهر تبعیدگونه آنکه خود در پس پرده ادعای تکریم اهل بیت و بازگرداندن حق حکومت به ایشان از سوی غاصبان بنی عباس پنهان بود، نه تنها حرکتی برای تثبیت تشیع در کشور ایران و ایجاد تمدنی اسلامی و شیعی در این سرزمین بود که طراحی ای بود برای تسری این اقدام عمیق به دیگر سرزمین های اسلامی و سرانجام ایجاد حکومت و تمدنی اسلامی و شیعی در سراسر جهان. این مفهوم در نگاه شیعی، نزدیکی و پیوند عمیقی با موضوع غیبت، انتظار و ظهور دارد که در نهایت به موضوع حکومت جهانی آخرالزمان منتهی می شود. در این مقاله تلاش شده است تا هجرت امام رضا (ع) به ایران به مثابه اقدامی تمدن ساز در ادامه تلاش ها و هجرت های انبیای عظام و ائمه معصومین از زاویه نگاهی آخرالزمانی تحلیل و بر هویت زمینه سازی ظهور در آن تأکید شود.

خط مشی گذاری فرهنگی در جامعه اسلامی ایرانی، علاوه بر آنکه باید برگرفته از آموزه های اسلامی باشد؛ باید متناسب با جامعه ایرانی و اقتضائات بومی نیز باشد. از سوی دیگر، ایران مانند بسیاری از کشور ها دارای تنوع و گوناگونی های قومی- زبانی، دینی- مذهبی و زیستی-جغرافیایی است که باید در سیاست گذاری فرهنگی به آن توجه کرد. هدف از تحقیق حاضر، بررسی این موضوع است که اقتضائات بومی و تنوع های موجود در کشور چه جایگاهی در سیاست گذاری فرهنگی ایران دارد. به این منظور دو سند بالادستی قانون اساسی و سند نقشه مهندسی فرهنگی با روش تحلیل مضمون مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که از بین تنوع های موجود در کشور، تنوع های قومی-زبانی و دینی- مذهبی، جایگاه ویژه ای در سیاست های کلان فرهنگی کشور، حداقل در مرحله تدوین، دارند؛ اما درخصوص تنوع جغرافیایی، توجه جدی به نقش تنوع جغرافیایی در سیاستگذاری های فرهنگی صورت نگرفته است. بنابراین تأکید این تحقیق بر آن است که توجه بیشتری به نقش تنوع جغرافیایی و تأثیرات اقلیمی در تدوین سیاست ها و خط مشی های فرهنگی شود. در پایان نیز نمونه هایی از تأثیر تنوع جغرافیایی بر سیاستگذاری فرهنگی ارائه شده است.

مقاله با این مقدمه که در آینده ای نه چندان دور، تحولات سخت افزاری ارتباطات و توسعه ابزارهای نوین ارتباطی، بشریت را وارد دوره جدیدی از مواجهه ادیان با یکدیگر خواهد نمود، بر این نکته تأکید نموده که در آن شرایط، وابستگان به هر یک از سه دین ابراهیمی فرصت خواهند یافت که بدون واسطه به شناخت بیشتر کتب مقدس یکدیگر بپردازند. متعاقباً این سؤال را مطرح کرده که گزاره های هنجاری مربوط به پیامبران در سه کتاب مقدس چیست و از این نظر، چه مشابهت ها و تفاوت هایی در آن ها وجود دارد؟ سپس به تعریف مفهومی «پیامبر» و «هنجار» پرداخته و دلایلی را مطرح کرده تا نشان دهد احتمالاً «هنجار» در کتب مقدس، تفاوت هایی با هنجار در ادبیات جامعه شناسی دارد. سپس برای دستیابی به پاسخ سؤالات مقاله، به یک روش تحقیق تلفیقی در تحلیل محتوا روی آورده و با کمک نرم افزار، گزاره های هنجاری موجود در آیات تورات، انجیل و قرآن را استخراج و موضوع را در هفت دسته به شرح زیر در هر سه کتاب دنبال و مشابهت ها و تفاوت ها را تبیین کرده است؛ 1- بایدها و نبایدها در رابطه ما و پیامبران به طور عام، 2- بایدها و نبایدها در رابطه ما و حضرت ابراهیم (7)، 3- بایدها و نبایدها در رابطه ما و حضرت موسی (7)، 4- بایدها و نبایدها در رابطه ما و حضرت عیسی (7)، 5- بایدها و نبایدها در رابطه ما و حضرت محمد (6)، 6- بایدها و نبایدها در رابطه ما و سایر پیامبران و 7- بایدها و نبایدها در نگرش ما به معجزات پیامبران. در انتها با کمک محاسبه ضریب همبستگی فی، تقارن مضامین هفتگانه را استخراج و مدل های حاصل از آن را ارائه کرده است.

در این مقاله سعی شده است به طور اعم به بازنمایی قهرمان در سینمای دفاع مقدس و به طور اخص در فیلم «شور شیرین» - مقعطعی از زندگی سردار شهید اسلام محمود کاوه در مبارزه با ضدانقلاب در خطه شهیدپرور کردستان - پرداخته شود. برای این منظور به دو بعد مهم روش شناسی نشانه شناسی پرداخته می شود. نخست جایگاه معرفت شناختی نشانه شناسی بازنمایی همنشینی و دلالتهای فلسفی و پیامدهای نظری آن، و سپس مضامین عمده روش نشانه شناسی در قالب جانشینی توضیح داده خواهد شد. سرانجام در تحلیل انضمامی فیلم شور شیرین، توضیحات معرفتی و مضامین روشی بخش نخست به کار گرفته خواهد شد. پژوهشگران در این پژوهش، به دنبال دستیابی پاسخ به سؤال تحقیق هستند. به لحاظ روشی با استفاده از دلالتهای آشکار و ضمنی فیلم به بررسی ویژگیهای قهرمان فیلم و بازنمایی آن و نیز از طریق گردآوری داده ها از نوع کتابخانه ای پرداخته شده است.

خلاقیت به معنای عام شرط پویایی فرهنگ و تحقق تمدن است. یکی از نقاط قوت تمدن غربی معاصر نیز جذب و به کارگیری نخبگان است. خلاقیت فرهنگی که به تولید محصولات نمادین می انجامد و یکی از انواع خلاقیت است که به ویژه در آثار هنری تجلی می یابد. هدف مقاله حاضر، تبیین مسیر خلاقیت فرهنگی در دوره تاریخی صفویه است. به لحاظ آثار تاریخی و هنری، دوره صفویه در تاریخ میانه ایران کم نظیر است که نشان از توسعه خلاقیت فرهنگی در این دوره می باشد. این مقاله با رویکردی سیاستی به خلاقیت فرهنگی، نقش دولت در گسترش آن را بررسی می کند. سؤال اصلی این است چه سیاست هایی منجر به رشد و توسعه خلاقیت فرهنگی در دوره صفویه شد؟ برای پاسخ به این سؤال زمینه فرهنگی پیشاصفویه که زیربنای سیاست های بعدی قرار گرفته بررسی شده است. همچنین با استناد به گزاره های تاریخی تلاش شده سیاست های فرهنگی و عمومی دولت صفویه که مستقیم و غیرمستقیم بر خلاقیت فرهنگی تأثیر گذاشته اند استخراج و مقوله بندی شود. نتایج این تحقیق که با روش کتابخانه ای انجام شده مجموعه ای از سیاست ها و اقدامات دولت صفویه را شناسایی کرده است که بر گسترش خلاقیت فرهنگی تأثیرگذار بوده اند. سیاست های فرهنگی در چهار مقوله: هویتی، دینی، توسعه ای و حمایتی دسته بندی شده اند. همچنین سیاست تعامل فرهنگی و مواجهه با تنوع فرهنگی نیز به عنوان سیاست های مؤثر بر زمینه تولید و مصرف محصولات فرهنگی و رشد خلاقیت شناسایی شده اند. مجموعه این سیاست های فرهنگی و دیگر سیاست های عمومی در دوره صفویه که به بهبود شرایط اقتصادی و شکل گیری طبقات اجتماعی جدید انجامید به رشد و توسعه خلاقیت فرهنگی منجر گردید.

این پژوهش به مطالعه مفهوم «صمیمیت» در اجتماع منزلی به عنوان رمز «اثربخشی ارتباطات خانوادگی» و کمک گرفتن از این مشخصه برای اثربخشی دیگر انواع ارتباطات در اجتماع مدنی انسانی می پردازد. در این مقاله با کمک گرفتن از روش تحقیق تحلیلی استنتاجی نسبتی میان مفهوم «صمیمیت» در اندیشه اندیشمندان حوزه مطالعات خانواده، با مفهوم «ارتباطات تراکنشی» از منظر اندیشمندان علوم ارتباطات و معارف قرآنی و روایی درباره «خانواده» برقرار شده است. ابتدا از منظرگاه «ارتباطات تراکنشی» که از جمله کامل ترین منظرگاه های مطالعه «ارتباطات انسانی» است به مفهوم «صمیمیت» به عنوان اصلی ترین مشخصه «ارتباطات خانوادگی» توجه شده است و فرایند «تراکنش صمیمیت» و در نتیجه حاکم شدن روح صمیمیت در «ارتباطات خانوادگی» بر آن اساس توضیح داده شده است. سپس نسبت آن با مفهوم قرآنی «مودّت» مورد مداقّه قرار گرفته است و «اثربخشی ارتباطات خانوادگی» در سایه «تراکنش صمیمیت» و «تراکنش مودّت» مورد تعلیل واقع شده است. در ادامه راهکار اثربخشی ارتباطات در اجتماع مدنی، تعمیم این دو خصیصه «ارتباطات خانوادگی» به دیگر «ارتباطات اجتماعی» و تشکیل «خانواده گسترده ایمانی» معرفی شده و مفاهیم «ابوّت اجتماعی»، «بُنوّت اجتماعی» و «اخوّت اجتماعی» تبیین شده است.

گرچه تدوین سیاست های فرهنگی در نظام جمهوری اسلامی ایران ضروری است، به موازات آن، هماهنگی میان سیاست های بالادستی و فرودستی نیز اهمیت ویژه ای دارد. در این پژوهش، با تمرکز بر سند اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1371) و با الهام از تجربه سیاست گذاری و برنامه ریزی فرهنگی شورای اروپا، دوگانه های سیاست گذاری فرهنگی ایران مشخص شده، سپس میزان تطبیق بخش فرهنگی برنامه های چهارم و پنجم توسعه با دوگانه های یادشده بررسی شده است. در این پژوهش از روش های مختلف جمع آوری اطلاعات و تحلیل آن ها استفاده شده است. روش محوری این تحقیق رویکرد کیفی بوده است. در این پژوهش از روش های کتابخانه ای و اسنادی برای بررسی کلیات اسناد و مباحث سیاست گذاری فرهنگی، روش های مصاحبه گروهی و فن کدگذاری باز برای مشخص کردن دوگانه های سیاست گذاری و نیز روش تکمیل و تحلیل پرسشنامه برای دستیابی به نظر نخبگان درباره میزان تطبیق این اسناد استفاده شده است. حاصل این پژوهش دو مطلب است: 1. ارائه سی و چهار دوگانه سیاست های فرهنگی که برای استفاده در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های فرهنگی در سطح کشور بسیار راهگشاست. همچنین این نوآوری می تواند برای بررسی انطباق و افتراق سیاست های حوزه فرهنگی در تمام سطوح سیاستی کشور الگویی مفید باشد. 2. در نتیجه مقایسه بخش های فرهنگی برنامه چهارم و پنجم توسعه با سند اصول سیاست فرهنگی، هرچند مشخص شد برنامه چهارم برخلاف برنامه پنجم توسعه، تفاوت بیشتر و آشکارتری با سند اصول سیاست فرهنگی دارد، به نظر می رسد تاکنون در کشور ایران در بیشتر موارد سیاست گذاران طبق مدل فزاینده گرایی، با قبول مشروعیت سیاست های پیشین، به برنامه ریزی فرهنگی بر اساس سند اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی پرداخته اند.

در خصوص حکمت غیبت و ظهور، دیدگاه های متعددی وجود دارد که از آن میان، کلام گهربار امام صادق(ع) مبنی بر پوشیده ماندن این حکمت تا ظهور و همراستا بودن آن با غیبت های حجج الهی پیشین می تواند بسیار راه گشا باشد. همراه بودن این تعلیل با دیدگاه حضرت امام خامنه ای مبنی بر لزوم وقوع غیبت و انتظار حتی با فرض به ثمر نشستن غدیر، سبب تأمل بیشتر در موضوع و نگارش این مقاله شده است. در این مقاله با نگرش تحلیلی و تبیینی به دو مقوله غیبت و ظهور، نه به عنوان یک جریمه برای مؤمنان سست ایمان که به عنوان یک سنت الهی و یک چرخه دائمی بر محور ظهور و شناخت کامل از امام و جایگاه ولایی او اذعان شده است. این امر در تاریخ از ابتدای دعوت انبیای عظام و پیش از بعثت آغاز شده و تا ماجرای غدیر خم و سپس در عاشورا و سرانجام تا دوره غیبت امام عصرعج ادامه داشته است. همچنین با توجه به پیوستگی این حوادث تاریخی ذیل مفهوم قیامت کبرا، این چرخه پس از ظهور در دوران رجعت و تا قیامت نیز استمرار یافته، سازوکار اصلی سوق دادن انسان ها ذیل امام معصوم به سوی قیامت خواهد بود.

پژوهش حاضر با بررسی دقیق مفاهیم مرتبط با نفی سبیل کفار بر مومنین و همچنین مفاهیم علمی و دینی سیاستگذاری با هدف ارائه الگویی از سیاستگذاری فرهنگی متناسب با بستر انقلاب اسلامی با تکیه بر آرا امام خمینی(ره) انجام گرفت. این پژوهش بر مبنای روش شناسی توصیفی-تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای به مسئله پرداخته است. در دیدگاه امام خمینی(ره) قاعده نفی سبیل علاوه بر بعد تشریعی، بر بعد تکوینی نیز دلالت دارد و از این رو موجب شکل گیری دو جنبه تکوینی و تشریعی در سیاستگذاری فرهنگی جمهوری اسلامی شده که حکومت اسلامی و مردم باید به صورت توامان در امور مربوط به آن مشارکت داشته باشند. با تحلیل و بررسی دیدگاه های ایشان مشخص شد که بعد تشریعی برای نفی سبیل کفار در سیاستگذاری مشتمل بر دو جنبه ایجابی و سلبی است که در جنبه ایجابی محور اصلی اقدامات حکومت اسلامی نهادسازی، وحدت بخشی به سیاست های فرهنگی، فرهنگ سازی و فعالیت های فراملی و محور اقدامات مردم انتخاب و پشتیبانی از قانونگذاران و مجریان صالح و امر به معروف جهت گسترش اقدامات تربیتی و توسعه سیاست هایی است که از تسلط کفار جلوگیری کند؛ جنبه سلبی نیز با گفتمان سازی شکست ناپذیری اسلام و دشمن شناسی از سوی حکومت اسلامی و نهی از منکر از سوی مردم، برای ایجاد و گسترش استقلال متمرکز است. نتیجه سیاستگذاری فرهنگی صحیح در بعد تشریعی باید رفع موانع برای تحقق بعد تکوینی باشد که به سبب تحقق بعد تکوینی نفی سبیل در سیاستگذاری، نصرت الهی و پیروزی نهایی ظهور می یابد که این ظهور چرخه ای ایجاد میکند که باعث تقویت سیاست های بعد تشریعی نیز میشود.

مقاله حاضر تحقیقی ا ست با رویکرد کیفی و روش داده بنیاد(Grounded Theory) که با نگاهی نوین به پدیده عاشورا، در صدد رسیدن به نقشه ارتباطی امام حسین(ع) در سال 61 هجری بوده است. تا مسیر تمدّنی که خداوند متعال، برای آن حضرت ترسیم کرده، را از متن تاریخ استخراج کرده و به این پرسش پاسخ دهد که «اصول و مؤلفه های ارتباطی امام حسین(ع) در شکل گیری تمدن اسلامی در جریان عاشورا چیست؟»ضرورت انجام این پژوهش از دو جهت بوده است؛ اول آنکه تاکنون مقاله ای که صرفاً به متن خود تاریخ با تکیه بر منابع دست اول معتبر پرداخته باشد، در خصوص عاشورا انجام نگرفته است. دوم: اینکه با هدف رسیدن به اصول و مؤلفه های ارتباطی امام حسین(ع)، اساساً پژوهشی ثبت نشده بود. لذا مقاله حاضر، با روش داده بنیاد انجام گرفته است.محقق ابتدا به بررسی سیره تمدنی انبیاء در قرآن و سپس سیره تمدن سازی پنج تن آل عبا(ع) پرداخته تا مسیر تمدن سازی را در نگاه قرآن کریم و تاریخ اسلام تعریف کند. در نهایت به کمک 31 منبع عاشورایی معتبر به تاریخ امام حسین (ع) پرداخته تا اینکه نهایتاً الگوی ارتباطی-تمدنی امام حسین(ع)، استخراج شد. داده های تحقیق در دو دسته زیر طبقه بندی شدند:1) اصول و مؤلفه های ارتباطی امام حسین(ع) در گفتار(21 زیرگروه): به عنوان مثال «دعوت ها»، «دعاها و نفرین های امام» و... 2) اصول و مؤلفه های ارتباطی امام حسین(ع) در رفتار(5 زیرگروه): به عنوان نمونه «هیبت ظاهری امام»، «آداب سخنوری و استفاده از اصول اقناع» و...واژگان کلیدی: عاشورا، کربلا، امام حسین(ع)، تمدن، ارتباطات

هدف: شناسایی علل و فرایندهای مانع روند اسلامی شدن دانشگاهها در بعد از انقلاب اسلامی، هدف اصلی این تحقیق بوده است. روش: در این نوشتار، مبتنی بر روش تبارشناسی، به مطالعه سیر تاریخی شکل گیری دانشگاه در جامعه ایران مبادرت شده است. یافته ها: گفتمان دانشگاه اسلامی، از حیث سویه های سیاستی و محتوایی، در پیوستاری از «اسلامی کردن» تا «اسلامی شدن» با زیر عنوانهای یازنمادگرایی و ظاهرگرایی، گزینش گری و انضباط محوری، برنامه زدگی و نظارت گری تا آزادی گرایی، رها سازی و ... به بالا و پایین می رود.  از حیث تغییر و تحول علمی نیز در پیوستاری از ثابت بودن علم در تمامی هستی شناسی ها تا بومی گرایی و سپس تا بدیل سازی جزءنگر و فراتر از آن، بدیل سازی کل نگر، بحثهای مختلفی جاری می باشد.   نتیجه گیری: مبتنی بر نگرش تبارشناسانه به موانع اسلامی شدن دانشگاهها، شناسایی اولین صورت بندی صحیح برای مطالعه این پدیده، نه در انقلاب فرهنگی، که در ورود تاریخی مدرنیته به گردونه ارزشهای دینی جامعه ایرانی مستقر است.  براین اساس، انقلاب فرهنگی و طرح مسئله دانشگاه اسلامی، ماهیتی عارضی بر اصلیت دانشگاه تلقی نشده و بلکه ماهیتی از گشتی به اصالت دینی و فرهنگی جامعه ایران را در مواجهه با عارضه مدرنیته، مورد توجه قرار می دهد