حسن خجسته باقرزاده

"نویسنده در مقاله حاضر ابتدا به اهمیت و جایگاه والای زن نسبت به مرد می‌پردازد و دلایل کامل بودن زنان در مظهریت خداوند و تأثیر بی‌تردید آنان بر مردان را با استناد به قول بزرگانِ علم و دین برمی‌شمرد، سپس تعاریف و عناصر تشکیل‌دهندة هویت را نزد انسان ارائه می‌دهد. وی در بخش بعدی مقاله با بررسی مفهوم گفتمان و تحلیل آن به سه گفتمان اساسی که در طول تاریخ پدید آمده‌اند، اشاره می‌کند: گفتمان تاریخی ـ سنتی، گفتمان دین‌باور و گفتمان مدرنیته. پس از آن تعریف هر سه گفتمان را دربارة زن، جایگاه و هویت او در جامعه بیان می‌کند. در بخش سوم مقاله، نویسنده با ارائه اطلاعات آماری به دست آمده از مطالب طرح شده در رسانه‌های داخلی و خارجی و بیانات مسئولان کشور، ثابت می‌کند گفتمان رایج در میان مسئولان و رسانه‌ها گفتمان مدرنیته است که مسائل زنان و راه‌حل آن را فارغ از دیدگاه دین‌باور و موازین الهی مطرح می‌کند و جایگاه قدسی و معنوی انسان را نادیده می‌گیرد. "

امروزه مصرف رسانه ها در سراسر جهان بسیار بالاست و با پیشرفت فناوری، فرصت های بیشتری برای انتخاب مخاطبان در موقعیت ها، مکان ها و با رفتارهای مختلف در سراسر جهان ایجاد شده است. این فرصت، سپهر رسانه ای را گسترده ترکرده و شیوه ای را که مخاطبان در آن تعامل و استفاده می کنند، تغییر داده است. در دهه های اخیر، با توجه به تغییرات چشمگیر فنّاوری، اقتصاد، سیاست و جامعه، نگرش و نقش مخاطبان رسانه در سراسر جهان به طور چشمگیری تغییر کرده و این امر به نوبه خود بر استراتژی های رسانه ای، تولید محتوا و همچنین تغییر مدل های تجاری تأثیر گذاشته است. در پژوهش پیش رو، با استفاده از روش تحقیق آینده پژوهی دلفی و با بررسی دیدگاه های 15 متخصص حوزه رسانه، عوامل مؤثر بر چگونگی مصرف مخاطبان آینده رسانه بررسی شده است. یافته ها حاکی از آنند که در آینده مخاطبان هیچ گونه محدودیتی در نحوه مصرف، ابزار ارتباطی، زمان و مکان استفاده از رسانه ندارند و تحت هر شرایطی می توانند رسانه را مصرف کنند و از سوی دیگر نقش آنها می تواند بین فرستنده و گیرنده مدام در حال جابه جایی باشد(مدل ارتباطی تعاملی). این مخاطبان  قدرت انتخاب در میان طیف گسترده ای از محتوا و خدمات از پلتفرم های مختلف دارند و در نهایت آنها خود می توانند محتوا را تولید کنند و به مصرف کنندگانی هوشمند، تولید مصرف کننده و تولیدکننده طراح خدمت تبدیل می شوند که همه اینها بر اثر تقسیم بندی مخاطبان در محیط همگرایی رسانه ای است.

هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل سواد رسانه ای کاربران رسانه های اجتماعی بامطالعه موردی تلگرام است. داده های پژوهش در میان کاربران در رسانه اجتماعی تلگرام با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته با بیست چهار گویه در زمینه سواد رسانه ای گرداوری شدند. تجزیه وتحلیل اطلاعات در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی، صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد، میانگین شاخص های بررسی شده سطح سواد رسانه ای کاربران از نمره 20 به ترتیب برابر است با تحلیل پیام (355/12)، حقیقت جویی پیام (299/12)، خودنظم دهی (676/11)، تفسیر پیام (535/11)، کنجکاوی (146/10)، توضیح (131/10) که درمجموع سواد رسانه ای کاربران رسانه اجتماعی برابر (357/11) است. همچنین سطح سواد رسانه ای در جنسیت کاربران یکسان نبود. علاوه بر این تفاوت معناداری بین تحصیلات و حوزه رشته تحصیلی و نوع دانشگاه کاربران با سطح سواد رسانه ای آن ها وجود داشت. نتایج دیگر پژوهش رابطه مستقیمی (مثبت) بین سن کاربران با سطح سواد رسانه ای آن ها و رابطه معکوسی (منفی) بین میزان استفاده از رسانه ای اجتماعی و سواد رسانه ای کاربران وجود داشت. همچنین با توجه به آزمون رگرسیون هم زمان دو متغیر تحصیلات به میزان (217/0) و میزان استفاده از تلگرام (586/0-) تبیین کننده سواد رسانه ای بودند. درنهایت سطح سواد رسانه ای در رسانه های اجتماعی (رسانه اجتماعی تلگرام) در بین کاربران در حد متوسط، حدود 567/0 درصد است.

منظور از «ارزش های اسلامی» در پژوهش حاضر ارزش های «اخلاقی» برگرفته از اسلام است. از این منظر «ارزش اسلامی» یک فعل اختیاری مطلوب و متعالی است که مطلوبیت آن از مبانی و بینش های اسلامی نشئت گرفته و انجام آن انسان را به اهداف والا و کمال حقیقی خویش (یعنی قرب خداوند متعال) نائل می گرداند. ارزش های اسلامی بر نظریه ها و روش های عملی مدیران مسلمان، از جمله مدیران عرصه رسانه تأثیر گذاشته، به حرکت آنها جهت می دهد. ازاین رو برای تدوین دانش «مدیریت اسلامی رسانه» و اعمال آن، باید ارزش های اسلامی مرتبط با مدیریت رسانه را شناخت و آنها را به کار بست. ارزش های اسلامی خاص حاکم بر فرایند برنامه ریزی در سازمان رسانه ای، به ویژه مرحله آغازین آن، یعنی «شناسایی وضعیت مطلوب»، بخش مهمی از ارزش های مرتبط با مدیریت رسانه هستند که به سبب تمایزهای چشمگیر برنامه ریزی در سازمان های رسانه ای نسبت به دیگر سازمان ها، واکاوی و شناسایی آنها ضروری می نماید. ازاین رو مسئله پژوهش حاضر آن است که «ارزش های اسلامی خاص حاکم بر شناسایی وضعیت مطلوب در سازمان های رسانه ای، به ویژه از منظر قرآن کریم کدام اند؟» برای یافتن پاسخ، پژوهشگر به کمک روش «اجتهادی» به بررسی آیات قرآن کریم پرداخته و به فراخور توان خویش، ارزش های ذیل را شناسایی و استخراج نموده است: 1. «شناخت رسالت و مأموریت های اساسی سازمان رسانه ای اسلامی» که مهم ترین مصداق آن «بلاغ مبین»، «تعلیم حکمت»، «موعظه» و «دعوت» است. 2. «شناخت انواع اصلی مخاطبان سازمان رسانه ای اسلامی» که چارچوب راهگشایی برای طی مسیر «مخاطب شناسی» ارائه می نماید. 3. «اتخاذ چشم انداز جهانی از لحاظ گستردگی مخاطبان» که به کمک پیشرفت های ارتباطاتی کنونی دستیابی به این چشم انداز تسهیل شده است. 4. «تقدیم مصالح معنوی مخاطبان بر اهداف مادی سازمان»، به ویژه در مسئله مهم درآمد و کسب سود سازمان از مخاطبان.

بحران های گوناگون جزء جدایی ناپذیر زندگی بشر امروزه شده است. با توجه به نقش گسترده رسانه ها در ابعاد مختلف زندگی بشر و رشد روز افزون استفاده از اینترنت و فضای مجازی، شناسایی نقش این رسانه های نوین (رسانه های مجازی) در مدیریت بحران های اجتماعی ضروری است. در این پزوهش به منظور رسیدن به اهداف، به بررسی آثار و نظرات افراد صاحب نظر حوزه های مدیریت بحران و رسانه از طریق مصاحبه و روش کتابخانه ای پرداخته و برای تجزیه وتحلیل نتایج مصاحبه، از تحلیل محتوای مصاحبه ها استفاده شده است. فضای مجازی ابزاری است که می تواند در صورت اتخاذ راهبرد مناسب برای کنترل بحران در مراحل مختلف (به خصوص در بحران های اجتماعی) به خوبی عمل کند و نقش مؤثری ایفا کند. راه های مختلفی برای کاهش اثرات بحران و مدیریت آن وجود دارد. روش هایی مثل تاکتیک های رسانه ای، از راهبرد های ارتباطی استفاده می کنند که در این مقاله بر روی شیوه های ارتباطی و رسانه ای از طریق فضای مجازی برای مدیریت بحران های اجتماعی تمرکز شده است.

هدف از این مقاله، طراحی مدل بومی و مطلوب نظام ارزیابی عملکرد نیروی انسانی رسانه ملی است تا از این طریق، عملکرد سرمایه های انسانی مورد ارزیابی و سنجش قرار گیرد. همچنین در مقاله حاضر، پس از تبیین نقش و کارکردهای رسانه و بیان مفهوم ارزیابی عملکرد و کارکردهای آن، مبادرت به تبیین، واکاوی و طراحی ارکان، مؤلفه ها، شاخص ها و مدل مناسب ارزیابی عملکرد سرمایه های انسانی رسانه ملی شده است. روش پژوهش توصیفی پیمایشی است و بر اساس مطالعات جامع، مدل ارزیابی عملکرد سرمایه های انسانی رسانه ملی تجرید و تفرید شده است. بر این اساس، مدل ارزیابی عملکرد سرمایه های انسانی رسانه ملی بر سه رکن کلان: الف) ارزیابی قابلیت ها و شایستگی های شغلی، با 5 زیر مؤلفه و 150 نشانگان رفتاری مبتنی بر ارزیابی 360 درجه، ب) ارزیابی عملکرد سیستمی، با 7 زیرمؤلفه، مبتنی بر ارزیابی سیستماتیک و ج) ارزیابی عملکرد گروهی، با 8 زیر مؤلفه، مبتنی بر ارزیابی واحدی سازمانی استوار شده است.رسانه ملی، سرمایه های انسانی، ارزیابی، عملکرد، قابلیت و شایستگی عملکردی

امروزه سازمان های حرفه ای برای بهبود عملکرد خود به مجموعه ای از اصول اخلاقی نیاز دارند که با توجه به حرفه و حوزه مأموریت کاری و فعالیت آن ها تدوین شده باشد. بنا بر باور پژوهشگران و صاحب نظران حوزه ارتباطات و رسانه، فقدان نظام نامه و مرام نامه اخلاق حرفه ای مدون از کاستی های قابل توجه در نظام رسانه ای جمهوری اسلامی ایران است. نوشتار پیش رو، به دنبال ارائه الگو و نظریه بومی در عرصه «اخلاق حرفه ای رسانه» و «هنجار رسانه» و غنی سازی ادبیات مرتبط در این حوزه است. روش این پژوهش، به منزله بخشی از روش های کیفی در چهارچوب تفسیرگرایی قرار می گیرد و از نظر شیوه های گردآوری داده ها از تجارب زیسته پژوهشگران، مصاحبه های گروهی، متمرکز و عمیق و نیز از پرسش نامه ها در سطوح مختلف ستاد و صف حوزه عملکردی رسانه (مدیران، برنامه سازان و کارشناسان) با نمونه گیری های هدف مند استفاده شده است. در این مقاله تلاش شده با استمداد از مبانی نظری و روشی پژوهش و با نقد و بررسی نظریه ها، الگوها، مبانی پنج گانه در اخلاق و نظریه های شش گانه هنجار رسانه و با ارجاع به مبانی و تعلیمات اسلامی، «اصول اخلاق حرفه ای رسانه ها در جمهوری اسلامی ایران» بررسی شود.

در این پژوهش، کارکرد نشانه شناسی لایه ای به مثابه روش تحلیل متن در پی.اس.ای.های شبکه رادیویی سلامت مورد بررسی قرار می گیرد تا لایه های نشانه ای موجود در این قالب مهم و نو برنامه سازی رادیو و سازوکار و ارتباط لایه ها و رمزگان تشکیل دهنده آنها مشخص شود. در پژوهش پیش رو پنج پی.اس.ای. از مجموع ده پی.اس.ای. پخش شده در نیمه اول سال 91 به روش نمونه گیری هدفمند به پیشنهاد مشاور شبکه که به یک پی.اس.ای. پیش نمونه نزدیک تر بودند، انتخاب شدند و لایه های نشانه ای آنها براساس طرحی از فرزان سجودی و با توجه به رمزگان بکاررفته در آنها مورد بررسی قرار می گیرند؛ سپس لایه های نشانه ای شکل گرفته براساس رمزگان زبانی و غیرزبانی آنها بررسی می شوند. رمزگان و نشانه های زبانی، غیرزبانی و همچنین عناصر پیرازبانی و روش رمزگشایی آنها در متون رادیویی تابعی از لایه های رسانه (شنیداری)، عنوان (شبکه، گروه و...)، پیام (موضوع، مضمون، پیام)، قالب (پی.اس.ای، برنامه تعاملی، مسابقه و جنگ، خبر و...)، نوع برنامه (زنده یا تولیدی)، مدت زمان ارائه (کوتاه یا بلند)، زمان پخش برنامه (صبحگاهی، ظهرگاهی و...) و مخاطب آن متن است. رمزگان غیرزبانی شامل موسیقی و افکت و عناصر پیرازبانی حول محور رمزگان زبانی انتخاب می شوند و رمزگان زبانی خود تابعی از زیرلایه ای به نام پیام است که زیرمجموعه لایه موضوع است. رمزگان زبانی رمزگان گرداننده و لایه پیام، در این قالب برنامه، لایه گرداننده نامیده می شوند. موسیقی به عنوان اصلی ترین نشانه در عوامل غیرزبانی، در قالب آگهی های خدمات عمومی به ندرت نقش تداعی گری دارد و عموماً به عنوان موسیقی فاصله و جزء رنگ آمیز صوتی کاربرد دارد.

از دیدگاه اسلام، اجتماع یا محیط اجتماعی از مهم ترین عوامل و بسترهایی است که شخصیت انسان در آن شکل می گیرد. محیط اجتماعی  در جوامع مختلف همواره در حال دگردیسی و هماهنگی با مقتضیات زمانی و مکانی است. امروزه در جهان ارتباطات و عصر تبلیغات، رسانه، جایگاه مهمی در ترسیم آرمان ها و فرهنگ اجتماعی دارد. شبکه های گسترده جهانی در شکل دهی به افکار عمومی نقش مهمی دارند. دین اسلام همواره به سبک زندگی اسلامی توجه داشته و برای جنبه های زندگی انسان رهنمودهایی را ارائه کرده است که می تواند انسان را در مسیر رشد قرار دهد. کارگزاران جامعه و اندیشمندان حوزه های رفتاری و اجتماعی با توجه به تحولات سریع جامعه و عواملی مانند پیدایش شیوه های جدید زندگی، دگرگونی نگرش ها و هنجارهای زندگی و پدیدار شدن مسائل اخلاقی-اجتماعی، توجه ویژه ای به لزوم ترویج  سبک زندگی اجتماعی مورد نظر فرهنگ اسلامی داشته اند. مسئله ای که اینجا مطرح می گردد نقش کاربست هنرهای تصویری در ترویج سبک زندگی اجتماعی با استناد به قرآن و سنت است. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی در صدد دستیابی به الگویی برای ترویج سبک زندگی اجتماعی اسلامی با رسانه به عنوان یکی از ابزارهای نوین ارتباطی است. در این راستا، پژوهش حاضر با رویکرد راهبردی و با هدف تعیین نقش قرآن و سنت بر سبک زندگی اجتماعی مردم در رسانه به این نتایج دست یافته که رسانه به دلیل اثرگذاری بر ساحت های گوناگون زندگی منطقه خود، نقشی فراتر از تولید برنامه دارد. از این رو، پای بندی به دین و نهادینه ساختن ارزش های اسلامی و حذف برنامه های ضد دینی از مدار رسانه، بسیار با اهمیت است. اهداف پژوهش: 1.واکاوی الگوهای مورد نظر زندگی اجتماعی در فرهنگ اسلامی با تأکید بر قرآن و سنت 2. بررسی نقش هنرهای تصویری و رسانه در ترویج سبک زندگی اجتماعی مطابق فرهنگ اسلامی سؤالات پژوهش: 1.در فرهنگ اسلامی چه معیارهایی برای سبک زندگی اجتماعی برای افراد وجود دارد؟ 2. هنرهای تصویری و رسانه در جامعه امروزی چه نقشی در ترویج سبک زندگی اجتماعی مطابق با قرآن و سنت دارند؟

سپهر رسانه ای به عنوان فضایی متنوع و متکثر از رسانه در حقیقت فضایی رقابتی بین رسانه ها است که هر رسانه سعی می کند از راههای مختلف جایگاه خود را ارتقاء بدهد، این پژوهش بر آن است که ضمن شناسایی جایگاه رسانه ملی به عنوان رسانه جمهوری اسلامی ایران در سپهر رسانه ای کشور، راههای ارتقاء جایگاه رسانه ملی در سپهر رسانه ای کشور با تأکید بر شبکه های تلویزیونی فارسی زبان بررسی کند. در پاسخ به این پرسش، پژوهش پیش رو به صورت کیفی و با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی انجام گرفته است، داده های پژوهش از طریق مصاحبه عمیق با 13 کارشناس، گردآوری و پس از استخراج و کدگذاری، مقوله بندی شده است. درنهایت، در چهار دسته در قالب، ویژگی های سپهر رسانه ای، جایگاه رسانه ملی در سپهر رسانه ای، رقبای اصلی رسانه ملی و نسبت رسانه ملی به رقبا در سپهر رسانه ای و همچنین راههای ارتقاء جایگاه رسانه ملی در سپهر رسانه ای دسته بندی شد، که حاصل آن پیشنهاد 14 راه برای ارتقاء جایگاه رسانه ملی در سپهر رسانه ای کشور است.

فعالیت و حضور مؤثر در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی تابع قواعد و ویژگی های آن است. امروزه با انقلاب ارتباطات تغییر تغییر نقش مخاطب به کاربر یعنی حضور هر فرد برحسب توان در فضای مجازی برای تولید محتوا و عرضه آن به دیگران، بسیاری از معادلات گذشته در ارتباطات را تغییر داده است. هر کاربر برای حضور اثرگذارش باید عناصری که در این فرایند نقش دارند مدیریت نماید. لذا این پرسش وجود دارد: آیا ارزش و اعتبار همه افراد در این فضا یکسان است؟ آیا راه هایی برای تشخص سازی فردی(personal branding) و یا جمعی وجود دارد تا بتوان از آن ها استفاده کرد؟ افراد چگونه خود را به دیگران در شبکه های اجتماعی می نمایانند یا چگونه با تشخص سازی هویت خود را شکل داده و بروز می دهند؟ افراد چگونه هویت خود را می توانند بهبود بخشند؟ این گونه پرسش ها در رابطة میان هویت فرد و هویتی که ناشی از حضورش در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی است، امری طبیعی و قابل انتظار به نظر می رسد. این مقاله سعی دارد ضمن نشان دادن اهمیت هویت های واقعی فردی در شبکه های اجتماعی چگونگی برساخت هویت در فضای مجازی و ارتقاء آن را نیز با روشی توصیفی و تحلیلی بیان نماید. نتایج حاکی از اهمیت چندین عنصر از قبیل پروفایل، نوع مطلب یا پست، میزان اظهار علاقه، میزان تفسیر، تعداد دنبال کنندگان و .. در ساخت این هویت بسیار اثرگذار هستند.