صادق برزگر

شهر گرگان با دارا بودن بیش از 150 هکتار بافت تاریخی از مراکز مهم تاریخی کشور به شمار می رود. این شهر، علیرغم ویژگی های مثبت از برخی مشکلات کالبدی، زیست محیطی و زیرساختی از جمله: ناهمخوانی کالبد و فعالیت ها، وجود عناصر ناهمخوان شهری، کمی سرانه برخی از کاربری ها، عدم امکان نفوذپذیری، کاربری های ناسازگار، وجود فضاهای رها شده، نابسامانی در نظام کاربری زمین، خروج تدریجی سرمایه و فعالیت و خروج گروه های با توان مالی بالا از بافت رنج می برد. در این پژوهش با هدف بهسازی و نوسازی بافت تاریخی چندین راهبرد پیشنهادی مدلسازی و سپس اولویت های بهینه برای رسیدن به چشم انداز توسعه بافت (ارتقای کیفیت زندگی، بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی ساکنان و حفظ و احیای منابع با تکیه بر مشارکت مردمی) معرفی می گردد. پژوهش مورد نظر کاربردی بوده و در تحلیل آن، از ترکیب روش های اسنادی و پیمایشی با به کارگیری مدل های کمی و کیفی (ANP-SWOT) استفاده گردید. جامعه آماری مورد مطالعه شامل 50 نفر از خبرگان (کارشناسان دستگاههای اجرایی و اساتید دانشگاهی) بودند که با استفاده از روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب شدند. پس از بررسی اسناد بالادستی از بافت شهر گرگان، 11 نقطه قوت، 12 نقطه ضعف،10 نقطه فرصت و 11 نقطه تهدید استخراج گردید. در ادامه، با تنظیم عوامل راهبردی داخلی و خارجی، پرسش نامه مقایسات زوجی تهیه و در اختیار خبرگان قرار گرفت. در نهایت بر اساس شاخص های به دست آمده، ماتریس راهبردیSWOT  تشکیل و با به کارگیری مدل ANP در نرم افزار Super Decision راهبردها ارزیابی و اولویت بندی شدند. نتایج حاصل از مدلسازی نشان داد که از بین راهبرد پیشنهادی، راهبردهای so3، wt2، so2، wo1 اولویت های راهبردی بهینه شناسایی شده و راهکارهایی از جمله: احیاء گذر تاریخی محله سبزه مشهد به پارک شهر، حمایت از جاذبه های تاریخی با هدف رویکرد تجدید حیات، ساماندهی شبکه حمل ونقل عمومی، احداث مسیر پیاده روی نعلبندان، سرچشمه و سبزه مشهد، بهره گیری از اراضی ناکارآمد، ایجاد ردیف بودجه ای مستقل در قوانین سنواتی، اعطای تسهیلات بانکی ارزان قیمت در جهت بهبود وضعیت پیشنهاد می گردد. در نتیجه، در بازآفرینی بافت تاریخی شهر گرگان متولیان امر بر راهبردهای محافظه کارانه متمرکز گردند.

در حال حاضر گردشگری به یکی از مهم ترین مؤلفه های توسعه و رفاه اقتصادی بیشتر کشورها تبدیل شده است و در بازار پویا و رقابتی جهانی که در آن روزبه روز مقاصد گردشگری جدیدی با مزیت های رقابتی متفاوتی پا به عرصه ظهور می گذارند، مقاصد گردشگری همواره ناگزیر به تجزیه وتحلیل وضعیت رقبا و شناسایی مزیت های رقابتی خود در مقایسه با آن ها می باشند تا با اعلام این مزیت ها، جایگاه متمایز و برتری نزد گردشگران پیداکرده و ادامه بقا دهند. در این راستا تحقیق حاضر باهدف ارائه راهبردهای توسعه گردشگری با تأکید بر مزیت های رقابت پذیری در شهرستان سقز سعی بر روشن سازی جایگاه این شهرستان از منظر مزیت های رقابتی در سطح استان دارد. بدین جهت از مدل EDAS جهت تعیین جایگاه رقابتی شهرستان سقز در استان کردستان ازلحاظ گردشگری و از برنامه ریزی راهبردی Meta-swot برای تعیین توان های رقابت گردشگری شهرستان و منابع موجود استفاده شده است که درنهایت بهترین راهبرد متناسب با توانایی های شهرستان استخراج شده است. لازم به توضیح است، ازآنجاکه پژوهش حاضر مبتنی بر خبرگان بوده، بر این اساس 20 نفر کارشناس متخصص در زمینه گردشگری جامعه آماری پژوهش را تشکیل می دهند. نتایج نشان داده است که خدمات گردشگری در سطح شهرستان ها به صورت متوازن توزیع نشده اند، به طوری که شهر سنندج در 5 مؤلفه اصلی موردبررسی بافاصله زیاد از سایر شهرستان ها جایگاه برتری را به خود اختصاص داده است و سقز در این رده بندی جایگاه چهارم را بعد از مریوان و بیجار کسب کرده است. نتایج خروجی حاصل از متاسوات بیانگر این مسئله است که جهت بهبود رتبه و قدرت رقابتی شهرستان در مقایسه با سه شهرستان اول لازم است در ابتدا به زیرساخت های ارتباطی، امکانات رفاهی و تفریحی توجه شود.

پژوهش حاضر با استفاده از روش شناسی تحلیلی - توصیفی و پیمایشی در صدد پاسخگویی به این سؤال کلیدی است که بر اساس ابعاد و مؤلفه های مؤثر در توسعه پایدار شهری، شهرهای کوچک استان مازندران در چه سطحی از پایداری هستند؟ برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل بارومتر پایداری پرسکات آلن و رادار استفاده شده است. جامعه آماری در این تحقیق شامل شهرهای کوچک استان مازندران است. برای انتخاب جامعه نمونه، منطقه مورد مطالعه بر اساس وسعت و جمعیت به سه ناحیهمازندران شرقی، مرکزی و غربی تقسیم گردیده و در هر ناحیه چند شهر به عنوان نمونه انتخاب شده اند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که از میان شهرهای مورد مطالعه، سه شهر در شرایط ناپایداری بالقوه، دو شهر در شرایط پایداری متوسط و دو شهر نیز در وضعیت پایداری بالقوه قرار داشته اند. همچنین مؤلفه های رفاه انسانی در شهرهای مورد مطالعه، پایداری ضعیف تری نسبت به مؤلفه های رفاه اکوسیستم دارند و در کل این شهرها از سطح پایداری نسبتاً ضعیفی برخوردارند.

هدف از این پژوهش، بررسی و اولویت بندی جاذبه های مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی در استان گلستان است. روش پژوهش حاضر، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری در این تحقیق استادان دانشگاه مدیریت ورزشی و گردشگری، مدیران و مسئولین گردشگری و آژانس های مسافرتی و راهنمایان تور می باشند که 90 نفر به عنوان نمونه آماری به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی صوری و محتوایی آن توسط استادان صاحب نظر دانشگاهی تأیید شد و پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب همبستگی آلفای کرونباخ( a= 0/89 ) برآورد شد. برای برررسی نرمال بودن توزیع داده ها از آزمون کولموگراف- اسمیرنوف استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آمار توصیفی و جهت رتبه بندی عوامل از آزمون فریدمن بهره گرفته شد. همچنین برای محاسبه  داده ها از نرم افزار آماری spss  استفاده شد. یافته ها نشان داد که استان گلستان از جاذبه های طبیعی متنوعی جهت توسعه گردشگری ورزشی و برگزاری انواع رویدادهای ورزشی برخوردار است، که به ترتیب جاذبه های ساحلی دریای خزر و جزیره آشوراده، برای توسعه انواع ورزش های آبی و ساحلی و تابستانی با میانگین رتبه ای 17/4  در رتبه اول، جاذبه های ورزشی مربوط به کوه و ارتفاعات برای توسعه انواع ورزش های زمستانی، کوه و ارتفاع با میانگین رتبه ای 04/4 در رتبه دوم، جاذبه های ورزشی مربوط به جنگل و دشت برای توسعه انواع مناطق ییلاقی، اقامتگاهی و تفریحی ورزشی با میانگین رتبهای 95/3 در رتبه سوم، جاذبه های ورزشی مربوط به تپه ها و مناطق نیمه بیابانی شمال استان جهت توسعه انواع مسابقات شتر سواری و رالی با میانگین رتبه ای 86/3 در رتبه چهارم، جاذبه های ورزشی مربوط به سوارکاری، تیم ها، ورزشکاران، مکان های ورزشی و دانشگاه ها با میانگین رتبه ای 61/3 در رتبه پنجم و جاذبه های ورزشی مربوط به ماهیگری، صید و شکار با میانگین رتبه ای 40/3 در رتبه ششم قرار دارند .

تحقیق حاضر سعی دارد با رویکرد آینده نگاری وضعیت های احتمالی وفاداری گردشگری استان زنجان را مورد بررسی قرار دهد تا با مشخص سازی چشم انداز وفاداری، بستر شفاف تصمیم گیری برای مسئولان ایجاد گردد و گردشگری در مسیر مطلوب وفاداری قرار گیرد. برای این منظور نیز از 92 شاخص در 16 بعد استفاده شده است که برای تجزیه و تحلیل از نرم افزار Micmac برای تحلیل وضعیت، جایگاه و استخراج عوامل کلیدی استفاده شده است و از نرم افزار ScenarioWizard برای استخراج سناریوها بهره برده شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داده است که الگوی وفاداری گردشگری استان در محیط میک مک ناپایدار بوده و روند آن به صورت قطری توزیع شده است، همچنین نتایج مستخرج از سناریو ویزارد بیانگر 43 سناریو محتمل بوده که احتمال تحقق وضعیت های نامطلوب با این ویژگی: (توجه به مسئله گردشگری به روز کاهش یافته است و متعاقبا به کارگیری نیروهای متخصص کم شده، در نتیجه برنامه ریزی مناسب برای متنوع سازی تفرجگاه ها و عرضه خدمات متفاوت مورد نیاز گردشگران وجود نخواهد داشت. همچنین بی توجهی به برگذاری رویدادها و جشنواره ها باعث ناشناس ماندن آثار و جاذبه ها و همچنین برندهای استان شده است، و در نهایت یک فضای گردشگر ستیز را موجب خواهد شد.

شروع یک بیماری ویروسی ناشناخته به نام کووید 19 در شهر ووهان چین در ژانویه 2020 و گسترش آن در سراسر جهان در مدتی کمتر از چند ماه، همه کشورها را نگران کرده و موجب خسارات بی شمار جانی و مالی شده است. تکرار چنین رویدادی به شکلی دیگر در آینده ممکن است میزان آسیب را بالاتر و کنترل را مشکل تر سازد، بر این اساس شهرها نیازمند بازتولید جدید جهت بالا بردن تاب آوری در صورت موارد مشابه کوید-19 می باشند. بر این اساس تحقیق حاضر سعی دارد ضمن بررسی عوامل اثرگذاری در بازتولید شهر زنجان بعد از کوید-19، وضعیت های احتمالی شهر در آینده را نیز مورد تحلیل قرار دهد، برای این منظور 26 شاخص در 4 بعد که بر اساس مطالعات میدانی-کتابخانه ای استخراج شده اند، در محیط نرم افزار میک مک جهت بررسی جایگاه و عملکرد شاخص ها و شناسایی عوامل کلیدی، از سناریویزارد برای استخراج سناریوهای محتمل استفاده شده است. ازآنجاکه تحقیق مبتنی بر خبرگان بوده است، نمونه تحقیق 20 نفر به روش هدفمند (گلوله برفی) انتخاب شده اند. نتایج تحقیق نشان داده است که الگوی شهر زنجان در برابر شیوع بیماری عفونی کوید -19 آسیب پذیر بوده است، اما درک عمیق جوانب سبب بازتولید شهر در وضعیت مطلوب خواهد شد، به طوری از 28 سناریو محتمل، سناریوهای مطلوب بیشترین فروانی و ضریب تحقق را به خود اختصاص داده اند.

مقدمه: امروزه صنعت گردشگری به عنوان یکی از بزرگ ترین صنایع جهان، تأثیرات غیر قابل انکاری بر رفاه اقتصادی و اجتماعی جامعه میزبان می گذارد. این شرایط در مناطقی مانند استان گلستان که قابلیت مناسبی در ارتباط با گردشگری دارند و بویژه در مناطق مرزی آن، بسیار چشم گیر و حائز اهمیت است. از اینرو لازم است برای آن برنامه ریزی و مدیریت هدفمندی صورت گیرد. هدف پژوهش: مقاله حاضر با هدف شناسایی و تحلیل شاخص های سنجش رضایت مندی گردشگران در استان مرزی گلستان تدوین شده است. روش شناسی پژوهش:روش انجام پژوهش پیمایشی و از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و میدانی صورت گرفت. جامعه آماری شامل بازدیدکنندگان مناطق گردشگری مرزی استان گلستان بوده که حجم نمونه با استفاده از روش اشتاین 350 نفر مشخص گردید. تحلیل داده ها با استفاده از مدل آکاما، آزمون کولموگروف- اسمیرنوف، آزمون فریدمن و تحلیل عاملی انجام شده است. قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمروجغرافیایی پژوهش شامل تمامی مناطق گردشگری در نواحی مرزی استان گلستان می باشد. یافته ها و بحث: یافته های حاصل از بررسی و سنجش ابعاد رضایتمندی نشان داد که تمامی شاخص های تعیین شده، شاخص های مناسبی برای ارزیابی سطح رضایتمندی بازدید کنندگان محسوب می شوند. در این تحقیق ضمن آشکارسازی الگوی نگرش نمونه ی تحقیق به عنوان نماینده گردشگران استان گلستان، شاخص های موثر بر میزان رضایت گردشگران به ترتیب اولویت مشخص شده است. نتایج پژوهش: نتایج پژوهش نشان می دهد پنج شاخص اطمینان، قابلیت اعتماد، مسئولیت پذیری، عناصر ملموس و همدلی از کارایی لازم جهت سنجش میزان رضایت مندی گردشگران برخوردار می باشند. همچنین در بین شاخص های ارزیابی شده بر اساس آزمون فریدمن، شاخص "اطمینان" دارای بیشترین رتبه و شاخص "همدلی" دارای پایین ترین رتبه می باشد.

یکی از مسائل مهم و بنیادی در تعمیق و بسط حوزه علمی و سیاست گذاری توسعه محلی- منطقه ای، موضوع توسعه پایدار سکونتگاههای روستایی است. از اینرو با توجه به ویژگی های روستانشینی و لزوم پایداری توسعه، تحلیل پایداری روستاها برای نیل به توسعه پایدار امری کلیدی است. در این ارتباط، با توجه به فقدان مطالعه ای مناسب از میزان پایداری در روستاهای بخش مرکزی شهرستان بهشهر، این پژوهش با هدف شناخت و تبیین روند تحولات توسعه در ساختار زیست محیطی سکونتگاه های روستایی و جایگاه مولفه های زیست محیطی در پایداری سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی شهرستان بهشهر در سال ۱۳۹۸ متمرکز شده است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی می باشد. جامعه آماری شامل تمامی ساکنان روستاهای بالای 50 خانوار بخش مرکزی شهرستان بهشهر می باشند. انتخاب خانوارهای روستایی به روش «تصادفی سیستماتیک» و انتخاب روستاهای نمونه به روش «تصادفی خوشه ای» بوده که تعداد ۱۱ روستا انتخاب شده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری آزمون فی و کرامر، ضریب همبستگی پیرسون و تکنیک های غیر آماری بارومتری و روش راداری استفاده شده است. نتایج نشان می دهد پایداری زیست محیطی در روستاهای کوهپایه ای با امتیاز 0.532 در سطح متوسط، روستاهای دشتی با امتیاز 0.488 در سطح ناپایداری بالقوه ضعیف و در روستاهای کوهستانی با امتیاز 0.353 در سطح ناپایدار قرار دارد. همچنین میزان پایداری زیست محیطی روستاها با فاصله گرفتن از مرکز شهرستان روندی نزولی دارد، اما تفاوت معناداری بین دو مؤلفه فاصله و موقعیت طبیعی با میزان پایداری زیست محیطی روستاهای مورد مطالعه وجود ندارد.

پژوهش حاضر با هدف سنجش و ارزیابی پایداری اجتماعی شهرهای کوچک استان مازنداران انجام شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات با توجه به ماهیت مطالعه حاضر، به دو صورت کتابخانه ای و میدانی می باشد. جامعه آماری این تحقیق مشتمل بر تمامی شهرهای کوچک استان که جمعیتی کمتر از 50 هزار نفر دارند می باشد. برای انتخاب نمونه، کل استان مازندران از نظر وسعت و جمعیت به سه ناحیه ی مازندران شرقی، مرکزی و غربی تقسیم بندی شده است و در هر ناحیه چند شهر به عنوان نمونه انتخاب شده اند. انتخاب خانوارهای شهری به روش «تصادفی سیستماتیک» و انتخاب شهرهای نمونه به روش «تصادفی خوشه ای» بوده که تعداد 7 شهر انتخاب گردیده است. یافته های تحقیق بر اساس مدل بارومتر پایداری نشان از وضعیت نامطلوب پایداری اجتماعی در شهرهای کوچک مورد مطالعه بویژه شهرهای واقع در بخش مرکزی استان دارد. نتایج بدست آمده نشان می دهد، عواملی مانند ناپایداری شاخص های کیفیت زندگی هم از بعد ذهنی و هم عینی، نارضایتی از عملکرد ارگانهای دولتی، کیفیت پایین خدمات عمومی، عدم رضایت شغلی، سطح پایین عملکردی شهر در شاخص خدماتی و تنوع فرهنگی بواسطه توریستی بودن شهرهای ساحلی بیشترین سهم را در ناپایداری اجتماعی این شهرها داشته اند. بنابراین در امر سیاست گذاری جهت پایدارسازی ابعاد اجتماعی، توجه به عواملی که سبب افزایش کیفیت زندگی در این شهرها می شود ضروری است.

با ورود به عصر جهانی شدن لزوم توجه به مناطق مرزی و رقابت پذیری این مناطق با مناطق مرکزی بیش از پیش در هر کشوری مطرح شده است. رقابت پذیری مناطق مرزی تلاش برای از بین بردن وضع نامساعد اجتماعی، اقتصادی، محافظت، توجه به توانمندی ها و قابلیت های این مناطق و نیز ارتقای سرمایه های فیزیکی، طبیعی و مصنوعی است. هدف از پژوهش حاضر تبیین رقابت پذیری استان کردستان است؛ بنابراین محققان سعی کرده اند تا وضعیت های محتمل رقابت پذیری آینده استان را تحلیل کنند. پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، براساس روش علم آینده پژوهی، اکتشافی است. همچنین، جمع آوری اطلاعات به دو صورت کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده ها، بیان وضعیت شاخص ها و استخراج عوامل کلیدی و سناریوها از نرم افزارهای آینده نگاری میک مک و سناریو ویزارد و نیز برای شناسایی استراتژی رقابت پذیری از نرم افزار متاسوات استفاده شده است. در پژوهش حاضر داده های کیفی و کمّی به ترتیب با پرسشنامه باز و بررسی اسناد و به صورت عددی به دست آمد. بدین صورت که در وهله نخست از پرسشنامه باز برای استخراج کلی عوامل مؤثر بر رقابت پذیری و در وهله دوم نیز برای استخراج عوامل کلیدی از وزن دهی پرسشنامه های دلفی در نرم افزار میک مک استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر حاکی از ناپایدار و شکننده بودن الگوی رقابت پذیری استان کردستان است. همچنین، ضریب پژوهش بیانگر تحقق سناریوها با وضعیت های نامطلوب بوده است. بهترین راه حل برای برون رفت از سناریوهای نامطلوب به وضعیت مطلوب، تأکید بر شاخص هایی با بیشترین کامیابی، تقلید ناپذیری و تناسب با رقابت پذیری بوده است.