علیرضا آل بویه

علیرضا آل بویه

مدرک تحصیلی: استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران (نویسنده مسئول).

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵۴ مورد.
۱.

لذت طلبی و اخلاق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال ۱۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۵۵) 37 - 64

کلید واژه ها: لذت طلبی لذت هنجاری لذت اخروی حکم اخلاقی ارزش اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۵
بی تردید لذت طلبی، شأنی تمامیت خواه دارد و می تواند یکسره، زندگی انسانی را در بر بگیرد و معنا و مفهومی لذت گرایانه به آن بدهد. این مسئله موجب شده تا این سؤال مطرح شود که به لحاظ اخلاقی، لذت طلبی تا چه حد صحیح است؟ و در ساحت نظری چه نسبتی می تواند بااخلاق داشته باشد؟ آیا لذت طلبی می تواند امری موجه و اخلاقی باشد؟ روش تحقیق، در این مقاله توصیفی - تحلیلی است. یافته های تحقیق نشانگر این است که نسبت اخلاق و لذت طلبی از مسیر بررسی غایت انگاری لذت و ماهیت لذت طلبی (حسن فعلی) ترسیم می شود. علی رغم اینکه گروهی از فیلسوفان اخلاق تا آنجا پیش رفته اند که لذت را خوب ذاتی تلقی کرده اند و معیار ارزش اخلاقی و حکم اخلاقی را به آن وابسته دانسته و اخلاقی لذت گرا را سامان داده اند؛ اما لذت نمی تواند خوب ذاتی و ملاک و معیار ارزش اخلاقی باشد و اعمال لذت طلبانه تنها در مواردی، می توانند اخلاقی تلقی شوند. طبق آموزه های اسلامی نیز؛ هرچند لذت امری شر و بد نیست و لذات اخروی حقیقی و اصیل اند؛ اما بااین حال غایت قصوی نیست.
۲.

اخلاق محیط زیست و بهره وری از حیوانات

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره ۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 31 - 49

کلید واژه ها: اخلاق حیوانات محیط زیست منافع حیوان پیتر سینگر حقوق حیوانات در ادیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۸۰
 امروزه توجه به حقوق حیوانات از جایگاه ویژه ای برخوردار است. یکی از فیلسوفان اخلاق معروفی که توجه وافری به حقوق حیوانات دارد، پیتر سینگر است. او دلایل متعددی بر نادرستی استفاده انسان از حیوان اقامه کرده است؛ از جمله استدلال های «گونه پرستی» و «نادرستی وارد کردن درد و رنج بر حیوانات». او علاوه بر این دو استدلال، توجه خود را به رابطه استفاده بیش از حد از حیوانات و تخریب محیط زیست نیز معطوف داشته است. امروزه سهم قابل توجهی از تخریب محیط زیست متوجه دامداری های صنعتی است که با تولید گوشت موجب از بین رفتن منابع گیاهی، انتشار گازهای گلخانه ای و آسیب زدن به طبیعت می شوند. سینگر وضعیت پیش آمده را ناشی از نحوه رفتار انسان ها با حیوانات دانسته و آن را مرتبط با آموزه های دینی درباره انسان و حیوان می داند. او با غیراخلاقی دانستن گوشت خواری و رد نظر دین در این باره برای حفظ محیط زیست گیاه خواری را پیشنهاد می کند. در این مقاله ضمن بررسی و نقد این استدلال، مشخص می شود که مهمترین عامل تخریب محیط زیست افراط و استفاده نامطلوب انسان از حیوان است. مشکل محیط زیست با اصلاح نوع نگرش انسان به محیط زیست و نحوه ساماندهی استفاده او از طبیعت قابل حل است که دین نیز آن را مورد تأکید قرار داده است. اگر استفاده انسان از مجموعه محیط زیست که حیوان نیز جزئی از آن است، به صورت هدفمند و مسئولانه انجام بگیرد، نه تنها موجب تخریب محیط زیست نخواهد شد، بلکه مایه حفظ بهتر آن و در نتیجه مراعات حقوق حیوان نیز خواهد شد. لزوم تأکید بر اصلاح ساختار به جای منع مصرف، توجه به آسیب های گیاه خواری و لزوم فهم درست از نظر دین به خصوص اسلام از جمله نقدهایی است که می توان به سینگر وارد کرد.
۳.

تربیت اخلاقی به مثابه هدف متعالی گزاره های اخلاقی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۲۸) 33 - 62

کلید واژه ها: گزاره های اخلاقی حسن و قبح ذاتی عقلی تربیت اخلاقی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۱۸
یکی از مسائل مهم اخلاقی که پیشینه آن به یونان باستان بازمی گردد این است که معرفت اخلاقی مستقل از فرمان خداست یا وابسته به آن. برخی مانند معتزله و امامیه معتقدند عقل توانایی فهم دست کم بسیاری از ارزش های اخلاقی را دارد و معرفت اخلاقی، عقلی و مستقل از خداست و از این جهت بر دین تقّدم دارد و حتی اثبات وجود خدا و نبوت عامه تنها با فهم برخی از ارزش های اخلاقی از طریق عقل امکان پذیر است. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و بازخوانی و تحلیل آیات اخلاقی قرآن، به دنبال پاسخگویی به این سوال است که با وجود فهم گزاره های اخلاقی از سوی عقل، کارکرد گزاره های اخلاقی قرآن چیست؟ نتابج نشان از آن دارد که مقصود اصلی قرآن کریم تربیت اخلاقی و پذیرش و استناد به دانسته های اخلاقی پیشین آدمی است نه معرفت بخشی. بر این مدعا می توان شواهد مختلفی از جمله: وفای به عهد، شکر منعم، الگوگرایی در توصیههای اخلاقی، و نیز استفاده از زبان وعظ به جای درس و بحث، اقامه کرد.
۴.

آموزه های اسلامی درباره حقوق حیوانات در مواجهه با دیدگاه پیتر سینگر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۶ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۲۰) 23 - 40

کلید واژه ها: اخلاق اسلامی برابری انسان و حیوان حقوق حیوانات منافع حیوان پیتر سینگر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۱
احیای توجه ویژه به حقوق حیوانات و مبارزه با هر گونه تعدی در حق حیوان، در کنار طرح دغدغه های اخلاقی خود به دیگران، از نقاط قوّت پیتر سینگر، از مدافعان حقِّ حیات حیوانات است. او با طرح مسئله برابری و لزوم توجه برابر به حیوان و انسان، از لزوم تغییر رفتار با حیوانات سخن گفته و با انکار برتری انسان بر حیوان، تمام بهره گیری ها از حیوان را استفاده ابزاری و توجه ویژه انسان به افراد نوع خود را ناپسند و غیر اخلاقی می شمارد. در این نوشتار، با نگاهی کلی به نوع اندیشه سینگر درباره حیوانات، منظر اسلام در این باره تبیین شده و تأکید می گردد که با توجه به جایگاه ویژه انسان در عالم هستی و تفاوت های وجودی او با حیوانات، استفاده هدفمند و مسئولانه او از حیوان به لحاظ اخلاقی مجاز است و آنچه محکوم است ترجیح بدون دلیل یک نوع بر نوع دیگر است و برتری انسان بر حیوان نه تنها تجویز نگاه برتری جویانه او به حیوان نیست، بلکه مایه مسئولیت پذیری و رعایت بیشتر حقوق حیوان است.
۵.

تحلیل اخلاقی مشارکت علمی اساتید و دانشجویان در آموزش عالی؛ نقدی بر استثمار آموزشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۶) 105 - 132

کلید واژه ها: استثمار آموزشی اخلاق اسلامی اخلاق دانشوری آموزش عالی عدالت آموزشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۶
هدف: یکی از مهم ترین اهداف این تحقیق، توجه به معضلات اخلاقی پنهان، اما رایج در نظام آموزش عالی و ارائه راهکار برای دفع و رفع چنین مشکلاتی است. روش: این مقاله به روش توصیفی تحلیلی، ضمن تبیین اخلاقی مفهوم استثمار آموزشی، برخی از چالشها و شبهات اخلاقی ناظر به این مسئله را مطرح کرده و در نهایت، با بیان پیشنهادهایی سعی در ارائه راهکار برای برون رفت از این معضل اخلاقی داشته است. یافته ها: استثمار علمی یا همان بهره کشی از دسترنج علمی دیگران، معضلی اخلاقی است که عوامل مختلفی مثل روحیه زیاده خواهی، راحت طلبی، فشارهای سازمانی و ضیق وقتی که استادان از آن سخن می گویند، زمینه های شکل گیری آن را فراهم می سازد. لازمه استثمار، ظلم و بی عدالتی و ثمره آن، حق کشی و نارضایتی است. نتیجه گیری: با وجود این معضلات اخلاقی، سلامت نظام آموزشی، به خصوص آموزش عالی، بیش از بیش در خطر است؛ لذا لازم است برای برون رفت از این مشکلات، راهکارهایی کاربردی پیشنهاد شود؛ این پیشنهادها را می توان در خودمراقبتی استادان، خودآگاهی دانشجویان و مراقبت سازمانی دنبال کرد.
۶.

بقا به مثابه چرایی زیست اخلاقی: بررسی انتقادی دیدگاه تکامل گرایان

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره سوم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 7 - 24
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۳۷
اخلاق یکی از مهمترین مسائل برای انسانها و دغدغه مشترک افراد بشر است. سخن از اهمیت اخلاق، انسان را به تفکر درباره این پرسش وامی دارد که چرا باید اخلاقی زیست؟ پاسخ این سؤال را می توان در میان کارکردهای مختلفی که اندیشمندان برای اخلاق مطرح کرده اند، جست؛ چراکه اگر علم فاعل، مفید و خیر بودن فعل را تأیید کند، فاعل نسبت به انجام آن شوق یا انگیزه پیدا می کند. بنابراین کارکردهای یک فعل می تواند پاسخی به چرایی انجام فعل باشند. یکی از کارکردهای زیست اخلاقی افزایش شانس بقاست که توسط تکامل گرایانِ اخلاقی معرفی شده است. سؤال مقاله حاضر این است که این کارکرد تا چه اندازه می تواند برای فرد شوق و انگیزه برای انجام فعل اخلاقی ایجاد کند؟ آیا علم فاعل به اینکه زیست اخلاقی موجب افزایش شانس بقا می شود، می تواند نقشی در تحریک انگیزه او برای رعایت ارزش های اخلاقی ایفا کند؟ با توجه به چالش معادناباوری و فدا کردن جان، وجود مشکلات متعدد در زندگی و سختی های زیست اخلاقی، این نتیجه حاصل می شود که هر چند افزایش شانس بقا می تواند انگیزه بخش انسان برای اخلاقی زیستن باشد، اما صرف افزایش شانس بقا به پذیرش هزینه های اخلاقی بودن نمی ارزد و برای تحمل زحمات زندگی اخلاقی، انگیزه کافی را فراهم نمی کند. بنابراین اخلاق تکاملی با چالش فقدان قدرت تبیینی برای انگیزه های اخلاقی روبه روست و نمی توان آن را به عنوان نظریه ای جامع در حیطه انگیزش اخلاقی پذیرفت.
۷.

اصول کلامی حاکم بر تشریع مجازات قصاص نفس و نقش آن در پاسخ به شبهات قصاص(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۷) 63 - 98

کلید واژه ها: اصول کلامی مجازات قصاص نفس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱ تعداد دانلود : ۱۵۱
نظام مند کردن گزاره های دینی ناظر به تشریع مجازات های اسلامی، به ویژه مجازات قصاص نفس و استخراج اصول حاکم بر تشریع این مجازات، نقش مهمی در درک فلسفه تشریع آن و چگونگی پاسخ به شبهات وارد بر آن دارد؛ زیرا تنها از این طریق می توان زمینه پاسخ دهی مدونی را به شبهات مخالفان ایجاد کرد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با در نظر داشتن ساحت های وجودی انسان و مسیر تکاملی او در انسان شناسی اسلامی، درصدد استخراج اصول کلامی ای است که با به کارگیری صحیح آن ها، فلسفه تشریع مجازات قصاص نفس به خوبی روشن و زمینه پاسخ هایی نقضی و حلی برای شبهات قصاص ایجاد شود. بر اساس نتایج به دست آمده در این مقاله، پنج اصل کلامی که عبارتند از: ۱. اصل کرامت ذاتی انسان؛ ۲. اصل هدایتگری و رستگاری؛ ۳. اصل عدالت طلبی و احقاق حق؛ ۴. اصل حیات و پویایی فرد و جامعه؛ ۵. اصل بازدارندگی در مجازات، بر تشریع مجازات قصاص نفس حاکمند. این مقاله با بهره گیری از اقتضائات این اصول و استفاده از تقدم و تأخر آن ها در پاسخ به شبهات قصاص، به نمونه هایی از این شبهات نظیر برتری مجازات حبس ابد بر قصاص نفس و نیز مخالفت قصاص با حس بشردوستی انسان و کرامت انسانی قاتل پاسخ می دهد.
۸.

بررسی انتقادی استدلال گونه پرستی پیتر سینگر در حقوق حیوانات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نشریه فلسفه سال ۵۰ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 19 - 35

کلید واژه ها: گونه پرستی حیوان حقوق حیوانات انسان و حیوان پیتر سینگر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۱۵۶
یکی از مهم ترین دلایل پیتر سینگر، از مدافعان حق حیات حیوانات، گونه پرستانه بودن بسیاری از رفتارهای انسان با حیوانات است. او حیوان را دارای حق توجه برابر با انسان می داند و توجه ویژه انسان به افراد نوع خود را «گونه پرستی» می نامد و هرگونه استفاده از حیوان را استفاده ابزاری و نادرست می شمرد. از نظر او گونه پرستی به مثابه نژادپرستی است و همان گونه که نژادپرستی به لحاظ اخلاقی نادرست است، گونه پرستی نیز نادرست و غیر اخلاقی است. در این مقاله، ضمن بررسی و نقد این استدلال سینگر، مشخص می شود که آنچه محکوم است، ترجیح بدون دلیل یک نوع بر نوع دیگر است که در مقایسه انسان با حیوان، به دلیل وجود برتری های خاص نوع انسان منتفی است و با توجه به جایگاه خاص انسان در هستی، تفاوت رفتار در مواجهه با انسان و حیوان، متفاوت با نژادپرستی بوده و در نتیجه، استفاده هدفمند و مسئولانه انسان از حیوان مجاز است و برتری انسان نه تنها تجویز نگاه برتری جویانه او به حیوان نیست، بلکه باید موجب رعایت بیشتر حقوق حیوان شود. بدون ادعا بودنِ منطق ضد گونه پرستی، بی توجهی به تفاوت شأن و منزلت انسان و حیوان و توجه نکردن به جایگاه انسان در عالم هستی، از جمله نقدهایی است که می توان به سینگر وارد کرد.
۹.

وضعیت فلسفه اخلاق در حوزه علمیه در سده اخیر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و ششم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۶) 65 - 103

کلید واژه ها: فلسفه اخلاق حوزه علمیه قم اخلاق اسلامی سده اخیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۱۶۹
تفکر عقلانی درباره اخلاق از همان ابتدای نزاع های کلامی میان متکلمان دیده می شود. شاید بتوان گفت نخستین بحث جدی در این زمینه، نزاع مشهور میان اشاعره و معتزله درباره حسن و قبح افعال است. اشاعره حسن و قبح را وابسته و مستند به خدا می دانستند و معتزله و امامیه مستقل از خدا. در آثار عالمان اخلاق اسلامی نیز تفکر عقلانی درباره اخلاق مشاهده می شود و معمولاً در آغاز برخی از کتاب های اخلاقی، تقریری از اخلاق فضیلت ارسطو ارائه شده است. در قرن اخیر، تفکر عقلانی درباره اخلاق در غرب، رشد و شکوفایی چشمگیری داشته است؛ به گونه ای که عنوان مستقلی به آن اختصاص داده شده و به نام فلسفه اخلاق مشهور شده است. با توجه به گذشت صد سال از تأسیس حوزه علمیه قم، حال این پرسش مطرح است که در سده اخیر، تفکر عقلانی و به عبارتی فلسفه اخلاق در حوزه علمیه چگونه بوده و چه فرازوفرودی را پشت سر گذاشته و چه آینده ای در انتظار آن است. شاید بتوان برای تحلیل چنین امر مهمی، دو برش تاریخی قبل از پیروزی انقلاب و بعد از آن را در نظر گرفت و بی شک میان این دو دوره تفاوتی جدی در این زمینه وجود دارد. در این مقاله سعی می شود وضعیت فلسفه اخلاق در سده اخیر در حوزه علمیه تحلیل و بررسی شود. حاصل آنکه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، فلسفه اخلاق رواج چندانی نداشته است و اولین کسی که در این زمینه ورود کرده است شهید مطهری است، ولی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فلسفه اخلاق در قلمروهای گوناگون فرااخلاق، اخلاق هنجاری نظری و اخلاق کاربردی رشد نسبتاً خوبی داشته است.
۱۰.

تحلیل اخلاقی مواجهه عادلانه استاد و دانشجو در مسئله «استعداد»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال پانزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۵ ۱۳۴-۱۱۳
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۱۱
عدالت آموزشی یکی از مهم ترین اصول اخلاقی در حوزه آموزش است که ابعاد مختلف شناختی، عاطفی و رفتاری را در بر دارد. پیاده سازی این اصل اخلاقی به ویژه در ارتباط با تفاوت سطح فکری و استعداد دانشجویان چالش هایی به همراه دارد؛ حضور دانشجویان بااستعداد و کم استعداد در کلاس درس می تواند استاد را با این چالش ها مواجه سازد. روش: در این پژوهش سعی شده است به روش توصیفی تحلیلی و با تأکید بر منابع اسلامی، ضمن تحلیل و ارزش داوری اخلاقی مسئله و قضاوت درباره دیدگاه های موافق و مخالف، پیشنهاداتی جهت برون رفت از این چالش مطرح گردد. یافته ها: وجود استعدادهای متفاوت در کلاس و پذیرش آن امری بدیهی است، لکن استاد برای جبران و یاری رساندن به دانشجویان کم استعداد، می تواند پیشنهاداتی از این قبیل در دستور کار خود قرار دهد؛ اختصاص دادن زمان بیشتر در ساعات غیرکلاسی، حمایت و هدایت استعدادها و ترکیب و تلفیق دانشجویان مستعد و غیرمستعد.
۱۱.

حقوق حیوانات و «استعداد درک درد و رنج» بررسی انتقادی دیدگاه پیتر سینگر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات فلسفی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 227 - 249

کلید واژه ها: درد و رنج منافع حیوان اخلاق حیوانات انسان و حیوان پیتر سینگر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۳۰
یکی از مهمترین دلایل مدافعان حق حیات حیوانات و لزوم تغییر رفتار نامناسب با آنان، «استعداد درک درد و رنج» در حیوانات است. پیتر سینگر از مدافعان اصلی این استدلال و با تاکید بر لزوم توجه برابر به حیوان با انسان، هرگونه استفاده از حیوان اعم از خوردن گوشت، پژوهش آزمایشگاهی، دامداری صنعتی را به چالش می کشد. او با انکار برتری انسان بر حیوان، تمام بهره وری ها از حیوان را به لحاظ اخلاقی نادرست دانسته و با نقد نگاه ادیان در این باره آن را زمینه ساز تضییع حقوق حیوانات معرفی می کند. در این مقاله ضمن بررسی و نقد این استدلال و با تاکید بر لزوم رعایت حریم حیوانات و مسوولیت انسان در قبال آنها بیان می گردد که با توجه به جایگاه ویژه انسان در عالم هستی و تفاوتهای وجودی او با حیوانات، استفاده هدفمند و مسوولانه او از حیوان از نظر اخلاقی مجاز است که نگاهی بر آموزه های ادیان نیز موید آن می باشد. توجه به رابطه درد و رنج با علم و آگاهی، میزان ارزش انسان، ملاک یکسان جنین و حیوان، تناقض در ادعا نیز از جمله نقدهایی است که می توان به سینگر وارد کرد.
۱۲.

انگیزش زیست اخلاقی براساس جاودانگی انسان در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۹) 35-52

کلید واژه ها: جاودانگی انسان تجسم اعمال کارکرد بیرونی اخلاق کارکرد درونی اخلاق انگیزش اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۹۱
کارکرد اخلاق در انسان برحسب نوع نگاه به ابعاد وجودی او فرق دارد. برخی انسان را تک ساحتی و مادی می پندارند که با مردن، نابود می شود و برخی دیگر انسان را دوساحتی (بدن و نفس) می دانند که با مردن، نیست نمی شود و همچنان به حیات خود ادامه می دهد. مسلّماً کارکرد اخلاق براساس این دو نگاه متفاوت است. براساس دیدگاه اول، کارکرد اخلاق کاملاً اجتماعی و بیرون از فاعل اخلاقی است و انسان با مردن تمام آنچه را به لحاظ زیست اخلاقی به دست آورده است همراه خود به عالم نیستی می برد. اما براساس دیدگاه دوم، اخلاق علاوه بر کارکرد بیرونی، کارکرد درونی نیز دارد و اخلاق با جان آدمی سروکار دارد و حقیقت انسان و شکل گیری هویت او با ارزش های اخلاقی تحقق می یابد و با مردن، گرچه ساحت مادی انسان در زیر خاک قرار گرفته، می پوسد، اما ساحتی که با ارزش های مثبت یا منفی اخلاقی شکل گرفته است، به حیات خود ادامه خواهد داد. به نظر می رسد انگیزه زیست اخلاقی در این دو نگاه بسیار متفاوت است. این مقاله کوشیده است علاوه بر نقش کارکرد اجتماعی اخلاق، نقش جاودانه بودن انسان از منظر قرآن در انگیزش زیست اخلاقی را تبیین کند.
۱۳.

چالش های اخلاقی اصلاح نژاد لیبرال بر اساس اصل عدالت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال بیست و چهارم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۹۱) 89 - 112

کلید واژه ها: اصلاح نژاد اصلاح نژاد قدیم اصلاح نژاد لیبرال اصل عدالت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۱۱۹
از دیرباز بشر در آرزوی بهسازی ترکیب ژنتیکی نسل خود و پاک سازی آن از برخی معلولیت ها و نقص ها بوده و همواره در عصرهای مختلف این دغدغه به سبک های مختلف پیگیری شده است. وجود سیاست های اقتدارگرا و نژادپرستانه و روش های تبعیض آمیز در اصلاح نژاد قدیم، حکم به غیراخلاقی بودن آن را آسان می نمود، اما قضاوت درباره اصلاح نژاد لیبرال و جدید قدری دشوار است. زیرا گروهی با استناد به زمینه های علمی و بسترهای اجتماعی ناشی از پیشرفت های علم ژنتیک و ارزش های جوامع لیبرالی حکم به اخلاقی شدن آن می کنند و در مقابل گروه دیگر با وجود این زمینه ها، چالش های اخلاقی مربوط را همچنان باقی می دانند. یکی از این چالش های مهم، نقض اصل عدالت، البته به گونه ای متفاوت با گذشته، است. بی عدالتی در اصلاح نژاد قدیم به سبب تحمیل برنامه اصلاح نژاد به صورت تبعیض آمیز بر طبقه خاصی بود و نمود بی عدالتی در شیوه جدید اصلاح نژاد این است که مزایایش در صورت تجویز در دسترس اقشار خاصی قرار می گیرد و امکان بهره برداری همگانی از آن نیست. تجویز بی قید و شرط اصلاح نژاد بدون بررسی برخی ملاحظات اخلاقی، پیامدها و چالش های اخلاقی دیگری را نیز به دنبال خواهد داشت. چالش های اخلاقی متنوعی همچنان در برنامه اصلاح نژاد لیبرال و جدید با محوریت اصل عدالت وجود دارد. نوشتار حاضر در پی شناسایی، بررسی و تحلیل اخلاقی آنها است.
۱۴.

کاربرد نظریه جنگ عادلانه در جنگ سایبری و راهکارهای اخلاقی استفاده از سلاح های سایبری

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره دوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ 49 - 76

کلید واژه ها: اخلاق فناوری اطلاعات اخلاق جنگ فضای سایبری جنگ سایبری جنگ عادلانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۶ تعداد دانلود : ۱۹۶
فضای سایبری امکانات جدیدی را برای تبادل اطلاعات فراهم کرده است که می تواند به عنوان رکنی اصلی برای توسعه زندگی در نظر گرفته شود. از طرف دیگر، همین فضا به منزله سلاحی جدید و بستری مناسب برای جنگ تبدیل شده است. برخی معتقدند یکی از ویژگی های جنگ سایبری این است که نسبت به جنگ های سنتی می تواند اخلاقی تر باشد؛ زیرا آسیب های کمتری ایجاد کرده و خسارت های ناشی از آن به راحتی قابل جبران است. در سال های اخیر به دلیل گسترش استفاده از سلاح های سایبری مسائل اخلاقی جدید و مهمی در این حوزه به وجود آمده است. اخلاقی بودن استفاده از سلاح های سایبری و اینکه آیا نظریه جنگ عادلانه در مورد جنگ سایبری نیز کاربرد دارد یا نه، یک  سؤال جدی است. در این مقاله علاوه بر بررسی کاربرد نظریه جنگ عادلانه در جنگ سایبری، به راهکارهای استفاده اخلاقی از سلاح های سایبری پرداخته می شود. راه کارها عبارتند از: استفاده از نظریه جنگ عادلانه متناسب با جنگ سایبری، طراحی حمله های برگشت پذیر، طراحی و استفاده از سلاح های سایبری قابل کنترل، تربیت نیروهای خبره ارتش سایبری، عدم شرکت خودسرانه غیرنظامیان در جنگ سایبری، تشکیل بسیج مردمی، آموزش مسائل اخلاقی جنگ سایبری و تربیت اخلاقی از کودکی. با توجه به بررسی های انجام شده، نظریه جنگ عادلانه برای جنگ سایبری لازم است، اما کافی نیست و دولت ها و جوامع بین المللی باید به دنبال تدوین اصول اخلاقی و قانونی مخصوص جنگ های سایبری باشند.
۱۵.

بررسی و نقد استدلال غیر اخلاقی بودن ازدواج: عشق قوام بخش ازدواج(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های عقلی نوین سال ششم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 171 - 190

کلید واژه ها: ازدواج عشق استدلال شخص مجرد دن مولر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۱۹۰
ازدواج، نهادی ماندگار و پویاست که نقشی قابل توجه و انکارناپذیر در توسعه و تکامل جوامع بشری داشته است. تاریخ، بیانگر الگوهایی بسیار متنوع از ازدواج در ادوار مختلف است. بحث های تاریخی و تحولات ازدواج، زمینه ساز تفاوت رویکردهای فیلسوفان اخلاق به مسئله ازدواج می باشد. در دوران معاصر برخی فیلسوفان در مخالفت با اخلاقی بودن ازدواج، استدلال های مختلفی اقامه کرده اند. دن مولر ازدواج را مشروط به عشق می داند و معتقد است اینکه زوجین قول می دهند که به یکدیگر عشق بورزند، تعهد و قول دادن به چیزی خارج از اراده انسان است. او پس از تبیین شیوه های مختلف پیمان ازدواج، استدلال می کند که هیچ یک از پیمان های ازدواج ماندگار نیستند و اغلب آنها شکست خورده و به طلاق ختم می شوند، در نتیجه، ازدواج عملی غیراخلاقی و نادرست است. در این مقاله، استدلال مولر به روش تحلیل عقلی نقد و بررسی می شود. اشکالات متعددی به استدلال مولر وارد است از جمله؛ ارادی و اختیاری بودن زمینه های بروز احساسات، نادیده گرفتن ارزش روزهای خوش زندگی افراد متأهل، ضروری نبودن عشق برای ازدواج در ادوار مختلف و بومی بودن استدلال. همچنین نویسندگان تعریفی از عشق بر اساس فضائل اخلاقی ارائه می کنند که بر اساس آن، عشق در واقع عشق به فضایل و خوبی ها است و زمانی از بین می رود که معشوق، خوبی ها و فضایل خود را از دست بدهد. در نتیجه، استمرار عشق منوط به آن است که زوجین، خوبی ها و کمالات خود را تقویت کنند. بنابراین شرط ازدواج، رشد فضایل اخلاقی و تکریم متقابل زوجین است.
۱۶.

ارزش ذاتی فرزندآوری از منظر اخلاقی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۴ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 27 - 48

کلید واژه ها: اخلاق فرزندآوری وظیفه گرایی ارزش ذاتی ارزش ابزاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۱۰
فرزندآوری یکی از مؤلفه های مهم علم جمعیت است و از جمله موضوعاتی است که در جوامع مختلف اهمیت دارد. اکثر کشورهای جهان به نوعی در حالت عدم تعادل جمعیتی قرار دارند و با چالش های ناشی از آن مواجهند. این مسئله سبب می شود که کشورهای با روند نزولی رشد جمعیت، به تدریج با سالخوردگی جمعیت و چالش های ناشی از آن مواجه شوند. فرزندآوری از جهات مختلف فقهی، حقوقی، اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی قابل بررسی است. در ایران به مسئله فرزندآوری کمتر با رویکرد اخلاقی پرداخته شده است، اما در غرب این موضوع با رویکردهای مختلف اخلاق هنجاری مانند غایت گرایی، وظیفه گرایی و فضیلت گرایی بررسی شده است. از این میان، وظیفه گرایان _ برمبنای اصل ادای وظیفه _ استدلال های قابل توجهی بر اخلاقی بودن فرزندآوری ارائه کرده اند، ازجمله استدلال از طریق ارزشِ ذاتی فرزندآوری که تقریر های مختلفی از آن ارائه شده است. در این مقاله به بررسی و نقد استدلال ارزشِ ذاتی فرزندآوری با تقریرهای گوناگون آن پرداخته می شود.
۱۷.

چالش های اخلاقی وضع قانون و راهکارهای برون رفت از آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۴ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۳) 43 - 66

کلید واژه ها: نمایندگان مجلس چالش اخلاقی تعارض اخلاقی اخلاق قانونگذاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۷
مجلس شورا، امروزه از مهم ترین عناصر حکومت در بسیاری از کشورهای جهان است که وظایف و اختیارات گسترده ای دارد. مهم ترین وظیفه مجلس، قانون گذاری برای اجزای مختلف حکومت و مردم است که چگونگی آن نقش بی بدیلی در سعادت و یا شکست یک ملت ایفا می کند. نمایندگان مجلس - در فرایند قانون گذاری - با چالش هایی و موقعیت های پیچیده ای مواجه می شوند که تشخیص وظیفه اخلاقی و عمل به آن را در برخی موارد - به شدت - دشوار می سازد. مهم ترین چالش اخلاقی برای یک نماینده مجلس - در فرایند وضع قانون - قرار گرفتن در معرض و موقعیت تعارض منافع است که البته، اَشکال و انواع گوناگونی دارد. در این مقاله، به شیوه ای توصیفی ۔ تحلیلی، تلاش شده تا با بیان و بررسی مهم ترین چالش های اخلاقی ای که در زمینه قانون گذاری برای نمایندگان مجلس رخ می دهد، افزون بر ارائه شیوه هایی برای برون رفت از این چالش ها، راهکارهایی برای پیش گیری از بروز برخی از این دست چالش ها ارائه و پیشنهاد شود.
۱۸.

غذاهای اصلاح شده ژنتیکی و اصل سودرسانی

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره دوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ 26 - 44

کلید واژه ها: غذاهای اصلاح شده ژنتیکی اصل سودرسانی گرسنگی جهانی برنج طلایی دانه های اصلاح شده ژنتیکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۶ تعداد دانلود : ۲۹۹
یکی از جدیدترین دستاوردهای رشته زیست فناوری، غذاهای اصلاح شده ژنتیکی هستند. تولید غذاهای اصلاح شده ژنتیکی یک مسئله بحث برانگیز در سراسر جهان است. مهم ترین و جنجالی ترین مسئله تولید غذاهای اصلاح شده ژنتیکی اخلاق است. برخی معتقدند تولید غذاهای اصلاح شده ژنتیکی از منظر اخلاقی صحیح است و برخی دیگر تولید این غذاها را غیرموجه و نادرست می دانند. مطابق اصل سودرسانی، اثبات اخلاقی بودن تولید غذاهای اصلاح شده ژنتیکی تنها با ارزیابی دقیق مزایا و مضرات و برتری مزایا ممکن است. به اعتقاد مخالفان، تولید این نوع غذاها معایب و مشکلات غیرقابل جبرانی دارد که برخی از آن ها شناخته شده و برخی هنوز ناشناخته اند. آسیب دیدن سلامت انسان و محیط زیست و ایجاد مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی از مهم ترین دلایل مخالفان است. در مقابل موافقان برای تولید غذاهای اصلاح شده ژنتیکی مزایای قابل توجهی برمی شمارند. حل مشکل گرسنگی جهانی، بالا رفتن کیفیت مواد غذایی و بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان از مهم ترین دلایل موافقان اخلاقی بودن تولید غذاهای اصلاح شده ژنتیکی است. در مقاله حاضر دلایل موافقان تولید غذاهای اصلاح شده ژنتیکی با روش توصیفی، تحلیلی بررسی و نقد می شوند. بررسی ها نشان می دهد با وجود این که تولید غذاهای اصلاح شده ژنتیکی با مزایای قابل توجهی همراه است دلایل موافقان با اشکالاتی مواجه است و تولید غذاهای اصلاح شده ژنتیکی به پژوهش ها و آزمایش های بیش تری نیاز دارد.
۱۹.

Compatibility or Incompatibility of Bentham's Utilitarianism with the Quran's Doctrine

نویسنده:
منبع: Theosophia Islamica, Vol ۱,No ۲, Issue ۲, (۲۰۲۱) 48 - 74

کلید واژه ها: the Quran Moral Utilitarianism Moral Theories Bentham's Seven Criteria

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۴۴
Moral utilitarianism is one of the most significant and common theories in normative ethics, which gained prominence with the utilitarian utterance of Bentham's crime, and different interpretations of it have always been presented with various modifications. Some Muslim thinkers, familiar with Bentham's theory of utilitarianism, have tried to make it compatible with Quranic teachings by adding a clause or constraint. In addition, they have considered Quranic verses to support Bentham's seven criteria. The basic objection of such thinkers to Bentham is that he has limited profit to pleasure only, and that is worldly pleasure, while from the point of view of religion, profit and pleasure are both worldly benefits, pleasures and include the pleasures of the Hereafter. The important point is that before we look for the verses that confirm Bentham's utilitarian theory and his seven criteria, we must see whether there is any possibility of a new interpretation of utilitarianism based on the verses of the Quran. Therefore, in this article, in addition to reviewing and criticizing this view, the impossibility of a new interpretation of utilitarianism based on the verses of the Quran is explained.
۲۰.

بررسی انتقادی غایت گرایی اخلاقی به مثابه نظریه هنجاری قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 95-112

کلید واژه ها: اخلاق قرآنی غایت گرایی اخلاقی نظریه اخلاقی قرآن سیدعلی اکبر حسینی رامندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۲۰۵
معیار و ملاک ارزش اخلاقی، یکی از مهم ترین مباحث در فلسفه اخلاق است. سه نظریه معروف در این زمینه مطرح شده است: «غایت گرایی اخلاقی»، «وظیفه گرایی اخلاقی» و «اخلاق فضیلت». در میان متفکران مسلمان، در تبیین نظریه اخلاقی سازگار با قرآن اختلاف است. برخی نظریه اخلاقی سازگار با قرآن را «غایت گرایانه» می دانند، اگر چه در نوع غایت گرایی نیز اختلاف است. برخی نظریه اخلاقی قرآن را «خودگرایانه»، برخی «سودگرایانه» و برخی نیز به طور مطلق «غایت گرایانه» تقریر کرده اند، بدون اینکه نوع آن را مشخص کنند؛ ازجمله سیدعلی اکبر حسینی رامندی که نظریه اخلاقی قرآن را غایت گرایانه می داند و با توجه به تأکیدهای قرآن بر نتایج فعل اخلاقی در قالب واژگانی مانند «سعادت، فوز، فلاح، نجات، لذت، امنیت، بشارت، آرامش، رنج، تشویق و انذار» اخلاق قرآنی را فی الجمله سازگار با نظریه های غایت گرا دانسته و آن را با انسان شناسی قرآنی و شیوه تربیت اخلاقی قرآن سازگار می داند. در این مقاله، این دیدگاه در بوته نقد قرار گرفته، نشان داده می شود که آیات مورد استناد در مقام بیان معیار ارزش اخلاقی نیستند و نمی توان غایت گرایی اخلاقی را از آنها استنباط کرد، بلکه در مقام تشویق و ترغیب مؤمنان به پایبندی و رعایت ارزش های اخلاقی هستند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان