محمدعلی مهدوی راد

محمدعلی مهدوی راد

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه معارف، دانشگاه قرآن و حدیث.

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸۱ تا ۱۰۰ مورد از کل ۱۴۱ مورد.
۸۱.

حجیت مفاد فرازهای مستقل قرآن؛ رهیافتها و زمینهها (مطالعه موردی، آیه 189 بقره)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آیه 189 بقره تفسیر قرآن قاعده تفسیری استقلال معنایی سیاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۶ تعداد دانلود : ۳۶۱
قرآن، کتاب هدایتی است که به دلیل جاودانگی، محدوده خطابش منحصر به مردمان عصر نزول نیست. احادیث معصومان علیه السلام با جایگاهی که در تفسیر قرآن دارند، اصطیاد پیام های ماندگار این کتاب را هموار می سازند. این مهم در تفسیر فرازهایی همانند «وَ أتُوا البُیُوتَ مِن أَبوابِها» که مستقل از بستر تاریخی زمانه نزول، بر معنای دیگری هم دلالت دارند، بروز نموده و زمینه توجه بسیاری از مفسران نسبت به قاعده «حجیت مفاد فرازهای مستقل قرآن» را تدارک دیده است. باور به مَثَل بودن این فراز و گرایش تفسیری برخی مفسران از دیگر عواملی است که زمینه ساز نگاه استقلالی به این جمله است. نوشتار حاضر با تحلیل دیدگاه های گوناگون، ضمن اثبات معناداری فراز مذکور در خارج از سیاق آیه 189 بقره، نشان می دهد تفسیر روایات بر پایه استقلال مفاد آن، قاعده ای تفسیری و عملاً آموزشی برای مفسران است.
۸۲.

تحلیل انتقادی روایات متعارض کشی در جرح و تعدیل ابن عباس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ابن عباس رجال کشی روایات بیت المال جرح و تعدیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۷ تعداد دانلود : ۷۰۶
عبدالله بن عباس، صحابی مشهور و از سرآمدان حوزه های مختلف علوم اسلامی به ویژه تفسیر است. نگاهی اجمالی به منابع روایی مختلف اعم از تفسیر، تاریخ، لغت و... نشان دهنده کثرت روایات وی است. این مقاله با به کارگیری روش کتابخانه ای، جمع آوری، تجزیه و تحلیل داده ها، ضمن بیان دیدگاه های رجالیان درباره ابن عباس، در صدد تحلیل روایات متعارض رجالیان شیعه در این باره است. در کتاب های رجالی اهل سنت، به تفصیل و در منابع رجالی شیعه، به اجمال درباره وی سخن گفته اند. اگرچه رجالیان اهل سنت، همگی بر مدح و توثیق ابن عباس تأکید کرده اند، در منابع شیعی به دلیل روایات متعارضی که نخستین بار کشی آورده، بحث هایی جدی درگرفته است. تحلیل انتقادی پنج روایتی که کشی در جرح ابن عباس نقل کرده، نشان می دهد که سند آن ها به دلیل ضعف، اتهام و مجهول بودن برخی راویان، و متن آن به دلایلی از جمله ناسازگاری با واقعیت، تزلزل و جعل، غیرقابل اعتماد است. بر مبنای روایات کشی و برخی منابع تاریخی، عده ای با استناد به دلایلی از جمله، خطاب نامه 41 نهج البلاغه ، گزارش های تاریخی و... مدعی سرقت ابن عباس از بیت المال بصره شده اند که این ادعا به دلیل تناقض گزارش های مدعیان، صراحت حضرت علی R در نام بردن از کارگزاران، بررسی حیات تاریخی ابن عباس و موضع او نسبت به ائمه k و... قابل رد است.
۸۳.

بررسی اصطلاح تطبیق در تأویلات کاشانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تفاسیر صوفیانه اصطلاح تطبیق تأویل التأویلات فی القرآن الکریم عبدالرزاق کاشانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۲ تعداد دانلود : ۵۱۱
تجربه های درونی عرفانی سالکان که بر اساس مجاهده (مراقبات معنوی) شکل می گیرد، سبب ساز گشودن باب فهم و تأویل شهودی جدیدی بر آن ها می گردد. زبان و نوع گفتمان انتخابی، برای بیان این کشف و شهودها متفاوت است. از سده چهارم تا نهم هجری، تفاسیر صوفیان سهم منحصربه فردی در تفسیر قرآن به خود اختصاص دادند. در سنت دوم عرفانی که از سده هفتم آغاز می شود، حصول معرفت با هستی شناسی پیوند می خورد. در این میان، عبدالرزاق کاشانی (م730) در تأویلات که تفسیری انفسی با رویکردی فلسفی عرفانی است، شناختِ بطن قرآن را تأویل می داند و در مواردی از جمله تأویل ناپذیر بودن آیه، اصطلاح «تطبیق» را به کار می گیرد. آن طور که خود کاشانی اشاره کرده، در موارد اندکی این تطبیق ها را به کار گرفته است تا راه سلوک را به تازه کاران نشان دهد و زمینه ترقی و تنشیط آن ها را فراهم گرداند. هرچند قبل از وی تأویل هایی از جنس انطباق قصص قرآنی با قوای روحی بی سابقه نبوده، به نظر می رسد عبدالرزاق تطبیق را با کارکردی خاص و شاید به عنوان مبنایی برای تأویل به کار گرفته است. این پژوهش با روشی توصیفی تحلیلی نمونه های به کار گرفته شده اصطلاح تطبیق در این تفسیر را بررسی کرده است تا حیطه معنایی دقیق این اصطلاح و ارتباط تطبیق با تأویل را روشن سازد. بر اساس نتایج به دست آمده، اصطلاح تطبیق در تأویلات غیر از تأویل است و محور اصلی کاربرد این اصطلاح نزد کاشانی، خودشناسی یا وجودشناسی صوفیان تأثیر متقابل عناصر وجودی انسان در هنگام اوج یا سقوط روحی است.
۸۴.

نقد پژوهش فاج درکتاب «هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تفسیر مستشرقان طبرسی مجمع البیان برویس فاج

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات انواع تفسیر وتأویل
تعداد بازدید : ۷۳۸ تعداد دانلود : ۶۲۴
کتاب هرمنوتیکقرآنی ، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن 1اثر برویس فاج (Bruce fudge) از جملة مهم ترین آثار خاورشناسان دربارة تفسیر مجمع البیانبه حساب می آید. بررسی کتاب نشان می دهد که با وجود ابتکار و تلاش نویسنده در خلق برخی مطالب، کاستی ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می خورد. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی فاج و آثار وی، گزارشی از محتوای کتاب ارائه شده است و در مقام بررسی، آرای وی در دو بخش نقد محتوایی و نقد منابع ارزیابی شده است. بر اساس بخش هایی از کتاب، نویسنده بر این باور است که طبرسی آیات قرآنی را مطابق با عقیدة خویش تفسیر کرده است و باورهای وی نقش تعیین کننده ای در تفسیر مجمع البیاندارد. در ادعایی دیگر نیز مجمع البیانرا رونوشت و کپی برداری از تبیانشیخ طوسی دانسته که غالباً همان کلمات با اندک تغییری جایگزین شده اند. در این مقاله، به نقد و بررسی ادعاهای مذکور پرداخته شده است.
۸۶.

رویکرد کلامی محمد عابد الجابری در نقد تراث شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نقد معرفت شناختی نظام عرفانی تراث شیعی عقل مستقیل هرمس گرایی محمدعابد الجابری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۲ تعداد دانلود : ۳۸۶
یکی از نقدهای جابری نسبت به تراث دینی، نقد وی به اندیشه های شیعی است. جابری علی رغم ادعایش مبنی بر عدم ورود به نقد کلامی و به کارگیری روش معرفت شناسانه، خود عملاً وارد نقدهای کلامی شده و تشیع را فاقد ریشه های فکری اصیل در آموزه های اسلام می داند که خاستگاه اصلی آن جریانی سیاسی بوده است. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی برخی از دیدگاه های جابری درباره اندیشه شیعی تحلیل و بررسی و مشخص شده: اولاً اطلاق عقل مستقل بر فرهنگ و آموزه های شیعی از سوی جابری مبتنی بر خوانش معرفت شناسانه از مذهب شیعه نبوده زیرا آموزه ها و عقاید شیعه ریشه در عقلانیت دارد و ثانیاً داده های تاریخی ای که جابری برای اثبات وارداتی و هرمسی بودن اندیشه شیعه ارایه می دهد، مبنای علمی ندارد و اندیشه شیعی متمایز از اندیشه باطنیه و اسماعیلیه است. .
۸۷.

شبهات المستشرقین حول الجهاد و القتال فی الإسلام و أجوبتها القرآنیه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۳۳۵
یطرح الکاتب فی هذه المقاله بعض أهم شبهات المستشرقین حول الجهاد و الأمر به فی آیات القرآن بزعم أن الجهاد فی الاسلام ب "شهاده القرآن" عمل عنیف و غیر منطقی مما ساعد علی انتشار الإسلام خوفاً، و لهذا فإن الإسلام هو دین الحرب و الرسول هو رسول السیف. و فی هذا المجال یشار إلی أشخاص من قبیل؛ جولد زیهر و بی جی فاتیکیوتیس P.j. Vatikiotis ، و برنالد لوئیس، و ویلیام موئیه، و ریون فایرستون، و ریزوی فایزر، و بلاشر، و رودنسون، و لامانس و نولدکه. خلال دراسه قضیه الجهاد فی آیات القرآن استناداً إلی آیات القرآن نفسها أجاب عنها فی ثلاثه مجالات: المجال الأول: دراسه الأسالیب المختلفه للقرآن فی مواجهه التیارات المخالفه علی أساس ترتیب نزول سور القرآن و بالإلتفات إلی أهداف و مقاصد السور، أثبتت أن القرآن أکد مراراً فی البدایه علی أسالیب الدعوه و البرهان و الموعظه و الجدال بالتی هی أحسن و جاء الجهاد کأسلوب أخیر. المجال الثانی: دراسه استعمالات لفظه الجهاد و القتال فی القرآن تثبت أن الجهاد فی القرآن یختلف عن القتال. فالجهاد یعنی بذل الوسع و الجهد فی سبیل الله و غالباً ما یکون المراد هو العمل الثقافی. و علی هذا الأساس یجب القول؛ إن مقصود المسشترقین من استعمال لفظه الجهاد هو القتال و لیس الجهاد بالمعنی القرآنی. المجال الثالث: فی جمیع موارد الأمر بالقتال فی آیات القرآن، جاء هذا الأمر تحت ظروف خاصه و وفقاً لشروط محدده.
۸۸.

بررسی تطبیقی ادله نظریه «توسعه معنایی الفاظ قرآن» از دیدگاه فیض کاشانی و علامه طباطبایی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: روح معنا گوهر معنا توسعه معنایی فیض کاشانی علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۷ تعداد دانلود : ۷۲۳
نظریه توسعه معنایی الفاظ قرآن که به دیدگاه «روح معنا» معروف شده، بهواسطه تجرید امور مادی و حسی، چنان معنای وسیعی به لفظ میبخشد که بسیاری از استعمالات معقول و غیرمحسوس آن را نیز حقیقت میشمارد. غفلت از بررسی ادله این نظریه، موجب سوء فهمهای متعددی از سوی پژوهشگران گردیده است. در این مقاله ادله دو تن از بزرگترین مطرحکنندگان نظریه، یعنی فیض و علامه طباطبایی بررسی گردیده است. هیچکدام از این دو اندیشمند این نظریه را به ممنوعیت استعمال مجاز در قرآن و یا تطابق عوالم مستند ننمودهاند. هردو اندیشمند باوجود تفاوت در بیان نظریه و دلایل مطروحه، در استناد این نظریه به ادله عقلی و ظواهر برخی متون آیات و روایات اشتراک دارند. از استدلال بیانشده توسط ایشان معلوم میگردد این نظریه تنها در برخی الفاظ بهکاررفته در آیات و روایات جاری است و اشکالاتی که برخی بهزعم اجرای این نظریه در تمامی الفاظ مطرح نمودهاند، موجه نخواهد بود.  
۸۹.

واحدی نیشابوری و فضایل و روایات اهل بیت در الوسیط (کارکردها و اعتبار)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: واحدی فضایل اهل بیت (ع) روایات اهل بیت (ع) کارکردها اعتبار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۸ تعداد دانلود : ۳۶۶
بهره جستن فرقه های اسلامی از احادیث یکدیگر یا نقل احادیثی با موضوع محوری مورد اهتمام دیگران، از دغدغه های دانشیان آن ها در سده های مختلف اسلامی بوده و در گذر تاریخ فرازوفرودهایی داشته است. واحدی نیشابوری از مفسران اثرگذار قرن پنجم هجری است که در تفسیر الوسیط خویش فضایل اهل بیت و روایات منقول از اهل بیتk را آورده است. این مقاله با رویکرد توصیفی تحلیلی چنین دست یافته است که او در ترسیم فضای نزول آیات، شناخت فضایل آیات، ایضاح مراد ظاهری آیات و گاه بیان مصادیقی که در دایره شمول آیات قرار می گیرند، از این روایات بهره برده است. واکاوی نحوه تعامل وی با این احادیث نشان می دهد که او معمولاً احادیثی از این دست را معتبر می شمارد، مگر اینکه با اصول بنیادین باور او در تعارض باشد یا در برابر قول اکثریت مفسران قرار گرفته باشد. در این صورت یا چون روایت مربوط به تطبیق آیه تطهیر بر اهل بیتk، نقل های دیگر را رجحان می دهد یا چون روایت مربوط به ابلاغ سوره برائت از سوی امام علیR، عدم دلالت آن بر افضلیت ایشان را تبیین می کند.
۹۰.

تحلیل کاربردشناختی آیات تصدیق برای پاسخ به مسأله تحریف تورات و انجیل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحریف تصدیق تورات انجیل قرآن آیات بین یدین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۱ تعداد دانلود : ۴۷۰
آیات بسیاری در قرآن به صراحت حاکی از تصدیق تورات و انجیل هستند. این آیات معمولاً در تضاد با آیاتی قرار می گیرند که ظاهرشان دلالت بر تحریف تورات و انجیل می کند. معمولاً عالمان مسلمان توجیهاتی درباره چگونگی رفع این تعارض ارائه کرده اند که پذیرش هرکدام از آنها با چون وچراهایی همراه است؛ اما در سال های اخیر بسیاری از قرآن پژوهان مسلمان و غیرمسلمان با استناد به تحلیل متنی آیات تحریف استدلال کرده اند که قرآن اصولاً هیچ سخنی راجع به وقوع تحریف لفظی در تورات و انجیل نگفته است. پژوهش حاضر، در راستای تأیید این نظریه، نقطه تمرکز تحلیل ها را از آیات تحریف به آیات تصدیق منتقل می کند و تلاش می کند نشان دهد که اگر با استفاده از روش های پیشنهادشده در زبان شناسی کاربردی به بررسی این دسته از آیات بپردازیم، به لایه های پنهانی دست می یابیم که خود به تنهایی برای اثبات دیدگاه فوق، یعنی عدم اعتقاد قرآن به تحریف تورات و انجیل موجود در عصر نزول، کفایت می کند.
۹۱.

کاوشی درباره تاریخ گذاری و مخاطب شناسی سوره ماعون(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سوره ماعون مدنی مکی نزول پیوسته نزول گسسته تاریخ گذاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۳ تعداد دانلود : ۴۹۱
سوره ماعون بنابر دیدگاه اغلب مفسران، سوره ای مکی است. همه جداول ترتیب نزول نیز آن را در زمره نخسین سور مکی قرار داده اند؛ چنانکه طول، لحن و مسجع بودن این سوره نیز آن ها را تأیید می کند. لیکن در حوزه محتوا، آیات ابتدایی این سوره در مذمت تکذیب گران قیامت، و آیات میانی در مذمت مصلّین ریاکار نازل شده که همین موجب گردیده تا برخی این سوره را دارای نزول گسسته در مکه و مدینه و برخی نیز آن را کاملاً مدنی تلقی نمایند. چنانکه گزارش متقدمان از مدنی یا مکی-مدنی بودن این سوره نیز مؤید این اقوال است. درحالیکه برحسب یافته های این پژوهش، ارتباط معنایی و لفظی آیات میانی این سوره با ابتدای آن، نزول پیوسته و دفعی آن را ثابت کرده است. از دیگر سو سیاق سوره ماعون و شباهت آن به دیگر سور مکیِ اولیه، جایگاه آن در جداول ترتیب نزول را تأیید می نماید. درنهایت با توجه به تاریخ گذاری این سوره در سال های ابتدایی مکه و عدم وجود پدیده نفاق در آن دوران از یک سو، و فقرات مختلف وحی که از یک عمل عبادی به عنوان صلاه در میان مشرکان و مردمان دیگر ادیان سخن می گوید، از دیگرسو، می توان به مخاطب بودن مشرکان در سراسر سوره ماعون حکم کرد.
۹۲.

اصول و شاخصه های جریان توحیدی و غیر توحیدی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سبک زندگی نیازهای بشر جریان توحیدی جریان غیر توحیدی (طاغوتی)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۳۲۶
انسان برای پاسخ گویی به نیازهای مادی و معنوی خویش، توان زیادی به کار می بندد و از امور مختلف و جریان های اجتماعی گوناگونی استفاده می برد. ولی بسیاری از تلاش های او بی حاصل و گاه بدفرجام است؛ چه، سبک و جریان اجتماعی ای که برگزیده است، بر اصول و مبانی ناسالمی استوار گردیده است. این نوشتار که به روش کتابخانه ای و شیوه توصیفی تحلیلی سامان می یابد، در پی آن است که با مراجعه به قرآن و با روش تحلیل محتوا، شاخصه های جریان اجتماعیِ توحیدی را تبیین نماید؛ جریانی که نیازهای واقعی، مادی و معنوی انسان را می شناسد و به درستی پاسخ می گوید تا بشریت بتواند در جامعه ای سالم، به کمال دنیا و آخرت خویش دست یابد. این جریان نیازها بشر را تحت مدیریت عقل و شرع پاسخ می دهد تا انسان به مسیر رضوان الهی نائل گردد و از اضطراب و نگرانی دور باشد و با کمبودهای مادی از پای درنیاید. ضرورت این بحث آنگاه رخ می نماید که همیشه در مقابل جریان توحیدی، جریان طاغوت نیز مدعی پاسخ گویی به نیازهای بشری است و با برنامه هایی مادی، بسیاری را نیز به پیروی از خویش واداشته است. این جریان، پاسخ گویی به نیازها را در مسیر قدرت طلبی و لذت گرایی دنبال می نماید و به خلأهای معنوی انسان نیز پاسخی مادی می گوید. از این روی، همیشه با ناکامی های فراوان روبه رو می گردد و انسان را از فطرت پاک انسانی دورتر می نماید. این اثر با اشاره به نیازهای مادی و معنوی بشر، به تبیین اصول دو جریان پاسخ گوی آن پرداخته است و عبودیت و خدامحوری، ایمان به غیب و معاد و ولایت حق را اصول جریان توحیدی، و انسان محوری، مادی گرایی و ولایت طاغوت را اصول جریان طاغوت برشمرده و در پایان به شاخصه های این دو جریان پرداخته است.
۹۳.

الگوی عوامل مؤثر در سیر نگارش های علوم قرآن (قرن 6 تا 10) در قالب نظریه مبنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علوم قرآن تحلیل تاریخی عوامل تأثیرگذار تطور نگارش ها نظریه مبنایی قرن 6 تا 10

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۱۸۷
بررسی حاضر از رویکرد تفسیرگرایی فکری، علمی و اجتماعی به فهم و تحلیل عوامل تأثیرگذار در سیر تطورات نگارش های علوم قرآن می پردازد. هشت کتاب علوم قرآن در قرن 6 تا10 با قید تأثیرگذاری در دوره خود، محلّ بررسی در این تحقیق بوده است. از روش اسنادی و تحلیل تاریخی در انجام عملیات تحقیق، و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه الگوی نهایی، از نظریه مبنایی (GT) استفاده شده است. یافته های به دست آمده شامل 18 مقوله در سیر تطور بوده که به تفکیک عوامل با ضریب تأثیر بالا، متوسط و کم بیان شده است. همچنین الگوی نهاییِ عوامل مؤثر در تطور سیر نگارش های علوم قرآن در قالب نظریه مبنایی ارائه شده و اجزاء آن عبارت اند از: عوامل علّی شامل شخصیت فردی نویسنده، تخصص علمی نویسنده، عوامل فرهنگی اجتماعی دوره نویسنده، همنشینان نویسنده و تأثیرپذیری وی از مصادر و نویسندگان قبل و تأثیرگذاری نویسنده بر مصادر و نویسندگان بعد، هویت و اصالت متن نگارشی  اعم از ساختار، کارکرد و محتوا  ؛ عوامل زمینه ای مثل شرایط زمان و مکان جغرافیایی، مهاجرت و مسافرت های متعدد نویسنده، جامعیت عناوین منبع، قدمت و شهرت نگارش و نویسنده؛ عوامل میانجی مثل شخصیت اخلاقی نویسنده، عوامل سیاسی و اقتصادی دوره وی، حریت و آزاداندیشی یا تعصب نویسنده. در ضمن راهبردها و پیامدهای حاصل نیز بیان شده است.
۹۴.

تحلیل تطبیقی قاعده ترادف واژگان در تفسیر قرآن با رویکرد معناشناسی در تفسیر «المیزان» و «التحریر و التنویر»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قواعد تفسیر ترادف علامه طباطبایی ابن عاشور معناشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۴۰۶
مفسران هرچند از اصول و قواعد خاصی در تفسیر بهره برده اند، غالباً بدون تبیین این قواعدِ نانوشته و ناگفته، به امر تفسیر پرداخته اند. تحقیقات موجود در این باره نیز صرفاً به استخراج قواعد از کتب علوم قرآن، اصول فقه، لغت و قواعد عربیت، برخی مقدمات تفسیر و کتب پراکنده اکتفا نموده اند؛ حال آنکه استخراج قواعد از متن تفاسیر و کاوش در میان نظرات تفسیری مفسران در لابه لای آیات قرآن، قواعد و نکات بدیعی را برخواهد نمود. تنقیح این قواعد، گنجینه پرارزشی از قواعد تفسیر و زیرساخت های آن در اختیار مفسران قرار می دهد و رهاورد این تلاش، ضابطه مند شدن علم تفسیر از رهگذر تدوین مجموعه ای متقن از قواعد تفسیر است که قطعاً فهم دقیق تر و به دور از لغزش و خطا در فهم مراد از آیات قرآن کریم را به دنبال دارد. این جستار بر آن است تا زیرساخت های مورد استفاده در ترادف واژگان قرآن کریم را با رویکرد معناشناسی جدید، در میان نظرات تفسیری دو مفسر مٶثر در قرون اخیر، یعنی علامه طباطبایی و ابن عاشور جستجو کند.
۹۵.

دراسه اختلاف الخطابات التبلیغیه للأنبیاء السلف ونبی الإسلام (صلى الله علیه وآله)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۶۹ تعداد دانلود : ۴۴۲
إن جمیع الأنبیاء مأمورون من قبل الله عز وجل - بالإضافه إلى إبلاغ رسالتهم الخاصه - بدعوه الناس إلى عباده الله واجتناب الطاغوت.تتفاوت نسبه نجاح الأنبیاء (علیهم السلام) من نبی إلى آخر من حیث جذب المخاطبین وسرعه انتشار رسالتهم، فمثلاً: نبی الله نوح (علیه السلام) وخلال تسعمائه وخمسین سنه من الدعوه جذب عدداً قلیلاً من المخاطبین! إذاً توجد عده عوامل مختلفه تساهم فی تفاوت نجاح الدعوه . وأهم تلک العوامل کیفیه الحوار وخطاب الأنبیاء لمخاطبیهم. لقد أکد الأنبیاء السلف على استخدام أسالیب مختلفه فی الدعوه، مثل: التهدید و النصیحه. فی حین أنّ الرسول الأعظم (ص) أکثر ما استخدم أسلوب: البشاره و احترز عن التهدید و اللعن. إن أهم عامل فی نجاح نبیّ الإسلام (ص) فی دعوته وتبلیغه للرساله، هو حسن خلقه الذی هو الأصل الأصیل فی کیفیه محاورته مع قومه.
۹۶.

بازشناسی مفهوم توسعه معنایی (بررسی موردی: توسعه معنایی در آیه 127 سوره اعراف و چالش های ترجمه و تفسیر آن)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه معنایی آیه 127 سوره اعراف ترجمه تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۰ تعداد دانلود : ۵۶۳
قاعده « توسعه معنایی » از قواعد مربوط به مباحث الفاظ و ظاهراً مبحثی جدید و متفاوت با قواعد مشابه است که در موارد زیادی میان آن ها خلط می شود. مراد از « توسعه معنایی » ، چندمعنایی به مفهوم دلالت لفظ بر چند معنا در عرض یکدیگر نیست؛ بلکه مراد، شمول و توسعه لفظ بر معانی در طول همان اصل معنایی اولیه خویش است. این ظرفیت زبانی در دوره قبل از ظهور اسلام نیز وجود داشت؛ ولی با ظهور اسلام روشن تر گردیده و در فرهنگ اسلامی، واژه ها با این نگاه، گستره و توسعه بیشتری پیدا کرد و مفاهیم جدیدی در زبان قرآن کریم و روایات عرضه شد. لذا اهل بیت(ع) از دو زاویه تفسیری و تعلیمی به ارائه نمونه هایی از توسعه معنایی در روایات تفسیری پرداخته اند. مهم ترین عامل در تشخیص توسعه معنایی در قرآن کریم، سیاق آیه است و با توجه به همین امر است که به نظر می رسد بسیاری از برداشت ها و معادل ها به ویژه در ترجمه های قرآن، معادل های دقیقی نبوده و در مواردی نیز نادرست باشد. به عنوان نمونه تفاوت فضای آیه 127 سوره اعراف و آیه 4 سوره قصص، نیازمند قبول توسعه معنایی در آیه سوره اعراف است که بیشتر مفسرین و مترجمین به جهت مشابهت این آیات، سیاق را نادیده گرفته و چنین توسعه معنایی را برداشت نکرده اند و سعی کرده اند تا در تبیین تفاوت دو سیاق، دست به توجیهاتی بزنند اما در توسعه معنایی این آیه شریفه، « قتل » به معنای کشتن روح تفکر و اندیشه در انسان و « استحیاء » نیز به معنای از میان بردن حیا (حیاربایی) از زنان درجامعه است.
۹۷.

نقد آراء مستشرقان درباره صحیفه المدینه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امت جایگاه پیامبر (ص) تاریخ گذاری صحیفه المدینه وثیقه المدینه مستشرقان یهود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۷ تعداد دانلود : ۴۱۷
با توجه به اهمیت وثیقه المدینه به عنوان اولین قرارداد اجتماعی مکتوب از سوی مسلمانان و ارتباط مفاد آن با جنبه های مختلف زندگی، بسیاری از پژوهشگران مسلمان و مستشرقان با گرایش های مختلف به مطالعه آن پرداخته اند. در عین حال برخی از مناقشات مسشرقان با محتوای وثیقه و شواهد تاریخی سازگار نیست. بیشترین مناقشات در خصوص آن، به تاریخ گذاری وثیقه، حضور قبایل سه گانه یهود در آن و جایگاه پیامبر 2 و قدرت اجرایی او در به کارگیری مفاد وثیقه مربوط می شود. بیشتر مستشرقان تلاش می کنند ارتباط نداشتن یهود با رسول خدا 2 را به هر شکل و صورتی اثبات کنند تا جنگ پیامبر 2 با آن ها را جنگی تجاوزگرانه گزارش کنند. در این پژوهش، تلاش شده است ضمن بیان مهم ترین دیدگاه ها درباره صحیفه، برحسب مسائل مطرح شده مانند اعتبار صحیفه، تاریخ گذاری صحیفه، حضور قبایل یهودی در صحیفه و جایگاه پیامبر 2 و اصطلاح امت به مناقشات مطرح شده درباره این سند حدیثی پاسخ داده شود.
۹۸.

تحلیل مقایسه ای سیر تطور منابع جامع علوم قرآن از قرن اول تا دوران معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علوم قرآن کتب جامع تحلیل تاریخی عوامل تأثیرگذار تطور نگارش ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۴۹۵
بررسی حاضر، حاصلِ تحلیل مقایسه ای برای رتبه بندی46 منبع تأثیرگذار علوم قرآن از قرن اول تا معاصر بوده که به ضریب تأثیر عوامل تأثیرگذار در سیر تطورات نگارش های جامع علوم قرآن هم پرداخته است. روش پژوهش حاضر، کیفی بوده و از روش کدگذاری و مقوله بندی در فرایند تحقیق و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک روایت علی و مقایسه ای استفاده شده است. با بررسی منابع و مولفان، شرایط و بسترهای موجود برای تغییرات، در نهایت حدود 75 مفهوم استخراج شد. پس از مرحله کدگذاری باز و محوری، 18 مقوله به عنوان شاخص سنجش گزینش شد. پس از آن در مرحله کدگذاری گزینشی،10مقوله عمده با ضریب تأثیر بالا، سه مقوله با ضریب تأثیر متوسط و پنج مقوله با ضریب تأثیر کم یا بدون تأثیر استخراج شدند. سه رتبه اول مقوله های تأثیرگذار بر تطورات منابع جامع علوم قرآن متعلق است به: مقوله کارکرد(84 امتیاز)، تأثیر شخصیت و شأن فردی نویسنده بر نگارش(79 امتیاز) و محتوای کتاب(73 امتیاز).رتبه اول و سوم عوامل تأثیرگذار، مربوط به هویت و اصالت متن کتاب جامع بوده و رتبه دوم مربوط به عوامل درونی نویسنده(بخش مبانی) است.در نتیجه، محوری ترین مقوله، شاخصِ «هویت و اصالت متن کتب» جامع علوم قرآن است. این تحقیق از طریق یک روند منظم و استقرای تحلیلی؛ نظام مفهومی و شاخص سازی را در مورد «رتبه تأثیرگذاری منابع جامع و مهم علوم قرآن» و «عوامل موثر بر سیر تطور منابع جامع علوم قرآن» برای مخاطبان تخصصی رشته علوم قرآن انجام داده است.رهاوردِ فهم این مطلب می تواند، تکمیل سرفصل دروس دانشگاهی رشته علوم قرآن برای بررسی تأثیرگذارترین منابع جامع علوم قرآن و عوامل موثر بر سیر تطورات آن باشد. همچنین این نتایج، کمک کننده به فهم جریان علم(علوم قرآن) کرده و دانش و بینش کمّی و کیفی مخاطبان را نسبت به تاریخ منابع علوم قرآن تکمیل می کند.
۹۹.

دراسه تطور حرکه تدوین و نشر الحدیث فی العصر الصفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۱۹ تعداد دانلود : ۳۶۰
بعد جمود دام عده قرون ف ى مجال النشاطات الخاصه بالاحادیث اصبحت الارضیه خصبه لذلک ف ى فتره حکم الصفویین وقد شهد العالمُ الشیعىُ قیامَ عده تیارات عظیمه تصب اهتمامها لصالح الاحادیث والروایات حیث یمکن مقارنه هذه الفتره من الزمان مع فتره ذوى الکتب الاربعه ف ى الادوار التاریخیه الماضیه.لقد بذل علماءُ الشیعه ف ى هذه الفتره جهوداً محمودهً ف ى مجال کتابه وتألیف شروح علی النصوص القدیمه المرویه وتدوین آثار الروایه الجامعه وتألیف تفاسیر قیّمه للقرآن الکریم وکذلک ترجمه الروایات الوارده عن ائمه اهل البیت (ع) وکل ذلک کان ف ى ظل العلوم الحدیثه الت ی شهدتها تلک الفتره . واصبحت ثمار تلک الجهود المضنیه کونها ف ى عداد تیار علمى وثقاف ى عظیم وبالتال ى سیطرت أجواء الحوار الحدیثى بشکل موسع وتم تألیف دراسات وکتب عدیده ف ى مجال الروایات والعلوم الخاصه بها. ومما یمکن قوله حول الاسباب المؤثره الت ى ساعدت ف ى ایجاد هذا التیار هو الاسباب التالیه: المواجهه مع العثمانیین والرد علی الشبهات المثاره علی الاسلام عموماً والشیعه خاصه، وتواجد علماء الشیعه وقربُهم من الحکام والسلاطین الصفویین و التصدى لبعض المناصب الحکومیه وظهور تیار الاخباریین والازمه بین مختلف التیارات الفکریه، وشعورُ علماء الشیعه بحاجه الی نشر علوم اهل البیت(ع) باللغه الفارسیه وکذلک اتساع رقعه اللغه العربیه ف ى هذه الفتره بالذات وبعض الاسباب الاخری. ومن جهه ثانیه فان سیطره الحوار الحدیثى والاهتمام بنشر الاحادیث والروایات ف ى برهه طویله من الزمن سجلت نتائج وانجازات یجب الوقوف عندها ومن اهم تلک النتائج فیما یتعلق بالعلوم الدینیه هی: • توفیر الارضیه لاقامه نهضه علمیه ف ى الحقول المختلفه. • استقراءُ الابعاد المتعدده من جدید للموروث الحدیثی ف ی اطار التألیفات المتعدده و المُتَرجمه • و أخیراً تدوین مصادر رئیسیه و ثانویه لاحادیث الشیعه . علی ایه حال فانما ترمى الیه هذه الدراسه هو تسلیطُ الضوء علی اهم الاسباب لظهور الحوار الحدیثى وتیار الرغبه والاهتمام بالروایات و نشرها ف ى العصر الصفوی وذلک من جوانب متعدده .

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان