نعمت الله صفری فروشانی

نعمت الله صفری فروشانی

مدرک تحصیلی: دانشیار جامعه المصطفی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۶۱ مورد.
۱.

کاربست رازداری در سیره معاشرتی امام صادق(ع) در راستای حفظ شیعیان از آسیب های اجتماعی با تکیه به روایات کتاب وسائل الشیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۲ 98 - 119

کلید واژه ها: امام صادق (ع) رازداری سیره معاشرتی شیعیان آسیب های اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۴۲
یکی از ابعاد سیره امام صادق(ع)، سیره معاشرتی حضرت با شیعیان است. امام(ع) در سیره معاشرتی خود با شیعیان، به آسیب شناسی اجتماعی آنان پرداخت و در راستای حفظ شیعیان از چنین آسیب هایی، با کاربست رازداری و تقیه و کتمان سِر، به بایسته ها و راهکارها و آثار و پیامدهای این آسیب ها اقدام نمود. این نوشتار، عهده دار نقش رازداری در سیره معاشرتی امام صادق(ع) در جهت حفظ شیعیان از آسیب های اجتماعی با تکیه به روایات کتاب وسائل الشیعه است. برای این هدف، با روش توصیفی تحلیلی و با ارجاع به منابع روایی تاریخی، به آسیب شناسی اجتماعی شیعیان پرداخته شده و سپس، به بایسته ها و راهکارها و پیامدها پرداخته ایم. بررسی و تحلیل روایات باب تقیه، کتمان سِر و اذاعه از کتاب وسائل الشیعه شیخ حرّ عاملی (1104ق)، نشان داد برخی از آسیب های اجتماعی شیعیان، عبارت است از: عدم وحدت و همزیستی مسالمت آمیز بین مسلمانان، عدم ظرفیت اصحاب و عدم رازداری اصحاب که امام صادق(ع) با شناسایی این آسیب ها با راهبرد رازداری، به رفع و درمان در جهت حفظ شیعیان پرداخت.
۲.

دلایل پیشنهاد عبد الله بن عباس از سوی امیرالمؤمنین (ع) به عنوان حَکَم در واقعۀ حکمیت (با تأکید بر نهج البلاغه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۴۳ 73 - 92

کلید واژه ها: امیرالمؤمنین علی عبد الله بن عباس واقعه حکمیت انتخاب حَکَم نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱ تعداد دانلود : ۵۱
یکی از مهمترین وقایع دوران حکومت امیرالمؤمنین (ع) واقعه حکمیت می باشد که در مقطع پایانی جنگ صفین مطرح شد و مدتی پس از آن به وقوع پیوست. شایسته است این واقعه با توجه به مؤلفه های مختلف تاریخی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد بررسی شخصیتهای تأثیر گذار از میان یاران آن حضرت از مهمترین آن مؤلفه ها می باشد. یکی از آن شخصیتها «عبد الله بن عباس» است. از جمله نکات قابل توجه درباره وی آنست که او در مرحله انتخاب حَکَمین، گزینه پیشنهادی امیرالمؤمنین (ع) به عنوان حَکَم (داور) می باشد. سؤال اصلی این مقاله، چرایی انتخاب این شخصیت از جانب آن حضرت می باشد. پاسخ به این سؤال با وجود برخی از ویژگیهایی که در نوع نگاه عبد الله بن عباس به حکومت داری امیرالمؤمنین × و برخی از اختلاف نظرهای وی با آن حضرت و همچنین شبهاتی مانند اتهام جانب داری امام و یا چگونگی جمع بین اعتماد امام و اخبار مربوط به خیانت او در بیت المال بصره در تحلیل واقعه حکمیت اهمیت ویژه ای دارد. این پژوهش با محوریت نهج البلاغه و با استفاده از منابع تاریخی به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. مدعای این پژوهش آنست که هیچ گونه جانب داری قبیلگی و مذموم در این انتخاب دخیل نبوده بلکه معیارهای منطقی و معقول در این گزینش نقش داشته است. ضمنا اخبار مربوط به بیت المال بصره بر فرض صحت، توجیه قابل قبولی دارد که خللی به درستی تصمیم امام وارد نمی کند. نتیجه این پژوهش آنست که با وجود برخی اختلاف نظرها بین ابن عباس و امیرالمؤمنین× با توجه به ویژگیهایی از قبیل بهره مندی وی از معارف قرآنی، جایگاه اجتماعی و قبیلگی، توانمندی در مناظره، صلابت و پایداری و امانتداری شایسته ترین فرد در میان یاران آن حضرت، عبد الله بن عباس بوده است.
۳.

تحلیل و نقد تاریخی نظریه مسئله نبودگی حجاب در قرن اول هجری- قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده سال دهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 143 - 167

کلید واژه ها: حجاب زنان مسئله بودگی حجاب نقد تاریخی نبودگی حجاب سیره پیامبر(ص) سیره اهل بیت(ع) تاریخ صدر اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۳۵۴
حجاب و مسئله موضوعیت و بودگی آن در قرن اول هجری- قمری ازجمله مباحث مبنایی پوشش و حجاب بانوان است. پژوهش حاضر به روش اسنادی- تحلیلی و با هدف بررسی و تحلیل مستندات تاریخی در مسئله پوشش زنان در قرن اول هجری- قمری و نوع رویارویی پیامبر(ص) و دیگر پیشوایان دینی صدر اسلام با بی حجابی و ناپوشیدگی زنان انجام شد. بدین منظور کلیه منابع مکتوب علمی اعم از کتب و مقالات و گزارش های مربوطه بررسی گردید و این ادعا که نبود گزارشی تاریخی از مخالفت و مقابله پیامبر(ص) و پیشوایان دینی صدر اسلام با بی حجابی و عدم مؤاخذه و مجازات افراد بی حجاب، مسئله نبودگی حجاب در صدر اسلام را نشان می دهد، نقد و بررسی شد. نتایج بررسی ها نشان داد که نقش پوشش زنان در وقوع بعضی نبردها، اعتراض افکارعمومی به کم حجابی برخی زنان، تغییر پوشش زنان پس از نزول آیات حجاب و تأکید بر مسئله پوشش زنان در گزارش های مربوط به اسرای کربلا حکایت از موضوعیت حجاب در صدر اسلام دارد. همچنین وجود گزارش های تاریخی در مورد مقابله ایجابی پیامبر(ص) و امام علی(ع) در قالب دستور، توصیه و یا دعا برای حجاب داشتن زنان و برخوردهای سلبی ایشان در قالب نهی بی حجابی و روی گرداندن از زنان بی حجاب، ازجمله گزارش های نقض کننده ادعای مذکور است و موضوعیت حجاب در صدر اسلام را تأیید می کند.
۴.

دراسه أنثرُوبُولوجیّه للکوفه

نویسنده:
منبع: المصطفی المجلد ۳ ربیع و صیف ۲۰۲۲ العدد ۴ (الإمام الحسین علیه السلام و ملحمة عاشوراء) 325 - 359

کلید واژه ها: الأنثروبولوجیه الکوفه عاشوراء الإمام الحسین (ع) التاریخ التحلیلی معرفه الخلفیه التاریخیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶ تعداد دانلود : ۱۰۵
إنَّ استخدام الدراسات التحلیلیّه للتاریخ - لا سیّما فی مجال دراسات التاریخ لأهل البیت^ - یعود بالنفع العظیم على الباحث المتحرّر، وتُظهر دراسات کهذه أنَّ العدید من الأحداث التاریخیّه المتعلّقه بتاریخ أهل البیت^ لم تعتمد أبدًا علی عاملٍ واحدٍ، وإنَّ الاکتفاء بعاملٍ منفردٍ معیّنٍ فی هذا المجال، یُعتبر خطأً إستراتیجیًّا علی المدی الطویل؛ فإنَّ معرفه المزید عن الأحداث المتعلّقه بالأئمه الثلاثه الأوائل^، وخاصّه دراسه عاشوراء، سوف یمنح مزیدًا من العمق لمثل هذه الدراسات. وأمّا ما تمّت دراسته فی هذا المقال بالطریقه التاریخیّه، فهو توسیع الدراسه إلى سیاقات مختلفه سیاسیّه واجتماعیّه واقتصادیّه وإداریّه وحتّى نفسیّه؛ بُغیه اکتشاف أسباب وقوع عاشوراء، خاصّه مع الترکیز على مدینه إستراتیجیّه مثل «الکوفه»، بجانب الاستفاده القصوى من المصادر ذات الصله، ولا سیما المصادر التاریخیّه.  فیمکن الاستنتاج أنَّ الاعتماد التامّ على محوریّه النصّ فی الدراسات المتعلقه بتاریخ أهل البیت^ وإهمال جوانب مختلفه من الخلفیّات المحیطه بالمسأله لم یساعد کثیرًا فی اکتشاف أسباب وقوع عاشوراء والأحداث المتشابهه، ولکنْ للتمعّن فی هذه الأحداث المتعدده العوامل وفهمها بشکل أفضل نحتاج فعلًا إلى دراسات تحلیلیه للتاریخ.
۵.

اصول حاکم بر استخدام وسیله در سیره سیاسی امام علی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۹ ۲۶-۷

کلید واژه ها: استخدام وسیله اهداف حکومت اسلامی سیره سیاسی امام علی(ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳ تعداد دانلود : ۱۴۵
سخن از « هدف و وسیله » و کیفیت گزینش وسیله از بین وسایل و ابزارهای موثر در تحقق هدف، یکی از پر چالش ترین موضوعات در عرصه های مدیریتی و مخصوصا سیاسی و حکومتی است و از دیرباز نظریات متعددی را به خود اختصاص داده است. این مساله مخصوصا در تزاحم ها، که وسایل نامشروع و غیر اخلاقی خود نمایی بیشتری دارد اهمیتی دو چندان پیدا می کند چرا که در ظاهر کم هزینه ترین و سریع ترین وسایل رساننده به اهداف به شمار می آیند. بررسی سیره سیاسی امام علی (ع) در چرایی انتخاب برخی از وسایل، از میان دیگر وسایلِ در معرض انتخاب، و دریافت دلیل چرایی عدم انتخاب دیگر وسایل، ما را به وجود اصول و معیارهایی خاص در « کیفیت استخدام وسیله » رهنمون می شود. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و با بررسی کتب تاریخی و حدیثی سامان یافته توانسته در این باره چهار اصل را از سیره سیاسی امام علی (ع) در کیفیت استخدام وسیله استخراج نماید که عبارتند از: اصل اخلاق محوری، اصل شریعت مداری، اصل مصلحت سنجی و اصل اولویت دهی.
۶.

ارزیابی ابهامات درباره وجود تاریخی رجب برسی متلکم و عارف شیعی قرن هشتم و نهم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۶ 195 - 215

کلید واژه ها: ابهامات تاریخی رجب برسی مشارق انوار الیقین کفعمی ریاض العلماء ملاپریشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۵۲
حافظ رجب بُرسی صاحب کتبی مانند مشارق انوارالیقین، مشارق الامان، الدرالثمین، الفین و چندین اثر دیگر است. او بیشتر به اندیشه های خاص امام شناختی مبتنی بر ذکر فضائل و مقامات تکوینی اهل بیت علیهم السلام شناخته می شود. اطلاعات ما از زندگانی او اندک است. او را از عالمان قرن هشتم و نهم دانسته اند. کَفعَمی دهه ها پس از مرگ بُرسی نخستین بار از او یاد کرده است. ورود او به آثار ترجمه نگارانی همچون افندی و شیخ حرّ، سی صد سال پس از دوره زندگانی اش رخ می دهد. همه آنانی که در مورد بُرسی قلم زده اند وجود تاریخی او را امری مسلم انگاشته اند. سوال اصلی این پژوهش آن است که آیا می توان ابهامات مطرح در وجود تاریخی او را برطرف کرد؟ هدف ما از این پژوهش طرح این ابهامات و ارزیابی آن هاست. بر اساس یافته ها، هیچ نامی از مشایخ و استادان، شاگردان، مباحثان و فرزندان او وجود ندارد. هیچ معاصری نیز از وی یاد نکرده یا ردّیه ای بر او ننگاشته است. بُرسی از کسی به صورت مستقیم روایتی نقل نکرده است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی بوده و به شیوه کتابخانه ای صورت گرفته است. نتیجه آن که ابهامات در مورد وجود تاریخی او به قدری است که می تواند مورد توجه قرار گیرد.
۷.

واکاوی چرایی همتایی حمزه بن عبد المطلب (س) و جعفر بن ابی طالب (س) در کلام اهل بیت (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال پانزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳۵ 134 - 154

کلید واژه ها: همتایی حمزه (س) و جعفر (س) حضرت علی (ع) ایمان قدرت منطق خلافت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۲۴۳
همتایی حمزه بن عبدالمطلب(د. 3ق) و جعفر بن ابی طالب(د. 8ق)، در روایات اهل بیت(ع)، بیانگر مقام و منزلت ایشان و نیز نقش و جایگاهی است که در صدر اسلام داشته اند. از سوی دیگر، یادکرد حضرت علی(ع)، از حمزه(س) و جعفر(س) در مسأله خلافت مبتنی بر اینکه اگر این دو تن بودند خلافت مسیر دیگری را طی می کرد، بیانگر امکان تاثیرگذاری ایشان بر جامعه است. از این رو، چرایی همتایی حمزه(س) و جعفر(س) در کلام اهل بیت(ع) پرسشی است که نوشتار حاضر به آن خواهد پرداخت. به همین منظور، داده های مرتبط با مسأله پژوهش گردآوری و به روش تحلیل محتوایی تبیین گردید. برآیند این پژوهش آن است که حمزه(س) و جعفر(س) به دلیل داشتن مولفه هایی همچون ایمان صادقانه، ولایت پذیری، عنصر قدرت و منطق، بهره مندی از شجاعت و دلاوری، دارا بودن جایگاه و موقعیت اجتماعی، قابلیت تاثیرگذاری در مسائل مهم جامعه را داشتند. همچنان که وجود این دو می توانست در مسأله خلافت تاثیرگذار باشد، نبود ایشان نیز از جمله عوامل بازماندن حضرت علی(ع) از نیل به خلافت دانسته شده است.
۸.

بررسی تحلیلی باورمندی مسلمانان به تبار نبوی و فاطمی مهدی موعود عج تا آغاز غیبت صغری با تأکید بر امامیه

نویسنده:
منبع: جامعه مهدوی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳) 146 - 173

کلید واژه ها: مهدی مهدویت نسب مهدی تبار نبوی مهدی تبار فاطمی مهدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۳۴۰
باور به مهدی موعودO را می توان یکی از مهم ترین نقاط اشتراک در اکثر گروه های مسلمان دانست. در این میان و در عرصه های متنوع باورداشت های مرتبط با مهدی، موضوع تبار او نیز همواره مورد اهتمام بوده است که یکی از مهم ترین آموزه ها، تبار نبوی و فاطمی او یعنی اتصال نسب مهدی به پیامبر اسلام| و حضرت فاطمه^ است. پرداختن به این موضوع از آن جهت ضروری و پرفایده خواهد بود که به توسعه مباحث تاریخ فکر و بررسی های تحلیلی در باورداشت های مهدوی کمک خواهد کرد؛ چنان که با توجه به اهتمام گروه های مختلف به این مسئله در سده های نخست، در بازخوانی کوشش های مهدوی جریان های اجتماعی سودمند خواهد بود. بنابر آنچه گفته شد این تحقیق از رهگذر بهره گیری از تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از مصادر نخستین تاریخی و حدیثی و غیره و با بهره گیری از روش ها و اصول پذیرفته شده در مطالعات تاریخی و علوم درگیر مانند کلام و حدیث بر آن است که میزان اهتمام مسلمانان، به ویژه امامیان را در مورد نسب نبوی و فاطمی مهدی بازنشانی کند و سیر این باور را با درنظرگرفتن بسترهای اجتماعی تا قبل از غیبت صغری رصد کند. به نظر می رسد اهتمام به نسب نبوی مهدی، انگاره ای پذیرفته شده برای اکثر گروه های موعودگرا است و هر کدام تلاش می کردند تا به نوعی خود را به پیامبر| متصل سازند؛ چنان که نسب فاطمی مهدی و تأکید اهل بیت^ بر این موضوع که احتمالاً در جهت تقابل با فعالیت های کیسانیان بود، کم کم به باوری بنیادین برای تمام گروه های مسلمان بدل شد.
۹.

سقیفه در تاریخ نگاری بلاذری با تأکید بر أنساب الأشراف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۸۷) 41 - 66

کلید واژه ها: بلاذری (279ق) کتاب أنساب الأشراف سقیفه جانشینی پیامبر (ص) خلافت عباسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۲۴۰
سقیفه، مهم ترین رویداد تاریخ اسلام بعد از رحلت پیامبر(ص)، در منابع تاریخی از جایگاه خاصی برخوردار است و ابعاد مختلف آن، تحقیقات علمى فراوانى را به خود اختصاص داده است. در بررسی این جریان، نگاه دقیق تر به گزارش های مورخان اوّلیه، اهمیتی ویژه دارد. بلاذری (279ق) در أنساب الأشراف کوشیده است آثار محدثان و اخباریان قدیم را به صورت گسترده گرد آورد و به ضبط و ثبت اخبار سقیفه بپردازد. این نوشتار، با روش تحلیل محتوا به کالبدشکافی گزارش های بلاذری درباره سقیفه دست زده و بر آن است با شکستن قالب های کلیشه ای گزارش های تاریخی، به مغز و جوهر کلام یا همان معارفی که اندیشه مورخ را شکل داده و در نوشته های او بازتاب یافته است، دست یابد. یافته های این پژوهش، حاکی از آن است که بلاذری جریان سقیفه را با شرح بیشتری نسبت به مورخان هم روزگارش چون ابن هشام (213یا218ق)، محمد بن سعد (230ق) و یعقوبی (284ق) نگاشته و با نگاه کلی تری به این حادثه پرداخته است. وی با این که بر مذهب اهل سنّت بود، روایات مخالف جانشینی ابوبکر را نیز بیان کرده و گزارشی از برخی منازعات سقیفه را نیز آورده است. چنین برمی آید که وابستگی بلاذری به خلفای عباسی، در این رویکردِ او به موضوع سقیفه، نقشی مهم داشته است.
۱۰.

بسترشناسی تاریخی فهم محتوای حدیث زینت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۹ ۳۱-۵۲

کلید واژه ها: گفتمان حدیث زینت امام صادق× و حدیث زینت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳ تعداد دانلود : ۳۱۸
فهم دقیق تر احادیث ائمه^ نیازمند به بسترشناسی تاریخی است بدین معنا که کلام امام× در چه زمان، مکان و فضایی نقل شده است. یکی از این احادیث حدیث زینت است. این نوشتار عهده دار بستر شناسی تاریخی حدیث زینت است تا بتواند تحلیل دقیق تری از آن ارائه نماید. برای این هدف با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با ارجاع به منابع روایی تاریخی به بررسی وضعیت ویژه دوران امام صادق× پرداخته و سپس آسیب های اجتماعی موجود در عصر ایشان را مورد بررسی قرار داده و در ادامه به کارکردهای حدیث زینت پرداخته است. بررسی و تحلیل ها نشان داد که بسترشناسی تاریخی نقش بسیار مهمی در تحلیل محتوای احادیث دارد و در این تحقیق روشن شد که حدیث زینت در پی هویت بخشیدن شیعیان و تحقق همزیستی مسالمت آمیز آنان با دیگران و سازمان دهی اقلیت شیعی در درون اکثریت سنی نقل شد و نقشه راهی برای تمام شیعیان در همه اعصار است تا آنان را به جایگاه اجتماعی مطلوب برساند.
۱۱.

متکلمان امامی عصر امام صادق(ع) و مسئله استطاعت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال پنجاه و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۴ 201 - 213

کلید واژه ها: استطاعت امام صادق (ع) اصحاب امام صادق (ع) زرارهبن اعین مؤمن الطاق هشام بن حکم متکلمان امامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۱۸۵
موضوع استطاعت به معنای توان انسان در ارتکاب فعل، برای بررسی رابطه اراده انسان با اراده مطلق خداوند مطرح شده است. این موضوع از دیرباز در میان مسلمانان مطرح بوده است. امامیه و متکلمانشان نیز از این مسائل دور نبوده اند. دراین باره طیفی از نظریاتِ آزادی اراده، جبر و راه میانه هم در میان کلیت مسلمانان و هم در حلقه های امامیه مطرح شده است، چندان که این موضوع را می توان کلیدی برای شناسایی مرزبندی های درونی متکلمان امامی دانست. در این مقاله با نگاهی به عقاید منسوب به اصحاب امام صادق(ع) در نوشته های متکلمان و فرقه نگاران و سنجیدن آن ها با روایاتی که خود امامیه نقل کرده اند، در پی شناخت صورت بندی هایی برمی آییم که متکلمان امامی دراین باره مطرح کرده اند. از این رهگذر می توان دریافت که آزادی مطلق اراده و نیز راه میانه (امر بین الامرین) و گرایش های اندکی شبیه به جبریه در میان امامیه قائلانی داشته است.
۱۲.

گمانه های جواز اباحه گری خطابیه و مواجهه امام صادق(ع) با آن

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ششم پاایز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۱ 57 - 73

کلید واژه ها: امام شناسی امام صادق (ع) ابوالخطاب اباحه گری خطابیه غالیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۳۰۴
ابوالخطاب (متوفای 138) مهم ترین غالیِ باورمندِ به اباحه گری در زمان امام صادق(ع)، رهبر و پایه گذار گروه خطابیه است. این گروه مشهورترین، تأثیرگذارترین و بادوام ترین گروه های غالیانه در دوره حضور امامان: بودند. خطابیه مانند ابوالخطاب، اباحه گر و شریعت گریز بودند. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته، درصدد پاسخ گویی به این سؤال است که چه گمانه هایی منجر به اباحه گری ابوالخطاب شد و امام صادق(ع) با خطابیه چگونه برخورد کرد؟ در بررسی منابع متقدم تاریخی، حدیثی و فرقه شناختی مشخص شد که ابوالخطاب و پیروانش با این گمانه که معرفتِ امام یا شناخت حق مکلفین را از انجام وظایف دینی بی نیاز می کند و با این تصور که واجبات و محرمات قابل تأویلند، اباحه گر شده اند. امام صادق(ع) گمانه های نادرست آنان را با جدّیت زیر سؤال برد و از هم نشینی و همراهی با آنان نهی کرده است. ایشان در مواردی خطابیه را لعن کرده، از آنان بیزاری جسته است.
۱۳.

بازخوانی چند گزارش عاشورایی بر اساس بسترشناسی حوادث قیام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۷۹) 31 - 60

کلید واژه ها: امام حسین (ع) قیام عاشورا گزارش های عاشورایی بسترشناسی گزارش تاریخی کوفه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۴۴۹
همان گونه که برداشت های گوناگون از گزارش های قیام عاشورا، زمینه ساز ارائه دیدگاه هایی متفاوت و گاه متعارض درباره چیستی و چرایی قیام سیدالشهدا(ع) بوده است، بازخوانی این گزارش ها می تواند زمینه ساز رسیدن به تحلیل هایی نو و ژرف از بستر و بایسته های رویدادهای مربوط به قیام عاشورا و در نتیجه شناخت هرچه بهتر این قیام شود. این مقاله با روش وصفی تحلیلی، همراه با بازخوانی چند گزارش عاشورایی، مانند وصیت نامه سیدالشهدا(ع)  به محمد بن حنفیه، ملاقات آن حضرت(ع)  با فرزدق و بشر بن غالب و نوحه خوانی جنیان در منطقه خزیمیه که به وسیله مورخانی چون ابن سعد، بلاذری، طبری، ابن اعثم و شیخ مفید بیان شده است، می کوشد فضای زمانی و مکانی صدور این گزارش ها را بکاود. این بررسی نشان می دهد که به دلیل خلط و جابه جایی قسمتی از گزارش ها در برخی منابع و برخی استنتاج های کم اعتبار، برداشت هایی نادرست از اخبار عاشورایی شکل گرفته است.
۱۴.

رهیافت های هویت سرزمینی و دینی در کتاب تاریخ سیستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 131 - 157

کلید واژه ها: متون تاریخی زادبوم نگاری هویت سرزمینی هویت دینی تاریخ سیستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۱ تعداد دانلود : ۴۱۲
کتاب تاریخ سیستان در زمره منابع مکتوبی است که به دلیل ظرفیت های نوشتاری و اطلاعات آن می تواند عرصه مهمی برای مطالعه رویکردهای مؤلف در چارچوب نظام ساختاری متن کتاب باشد؛ زیرا مؤلف این اثر علاوه بر فارسی نویسی سره، تلاش کرده است تا در مجموعه ایی از لغات و واژگان پر مفهوم، ضمن انتقال رخدادهای تاریخی، به گونه ایی پایبندی خویش را به پاسداشت مرزهای سرزمینی و یا نگاشت باورهای اعتقادی و دینی اعلام نماید؛ بنابراین اساس، خواست این مقاله:«رهیافت های هویت سرزمینی و دینی کتاب تاریخ سیستان» است که می تواند علاوه بر واگویی اندیشه های هویت سرزمینی نویسنده، پایبندی وی به اعتقادات دینی و اصول مذهبی او را تبیین نماید، یکی از راه های دستیابی به این رهیافت ها می تواند گزینش و نوع چینش اخبار تاریخی وهم چنین کاربست واژگان باشد که در مقام یافت پرسش های پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی - تحلیلی نائل آید. نتایج حاصله از این پژوهش بیانگر این است که نویسنده در این اثر نسبت به سرزمین یا زادبوم خود موضعی جانب دارانه داشته و برای آن هویتی مستقل قائل بوده و به نظر می رسد موضوع هویت سرزمینی را بر هویت دینی خویش مقدم داشته، به گونه ای از تسامح دینی و مذهبی برخوردار بوده است.
۱۶.

جایگاه رشته تاریخ اهل بیت(ع) در آموزش عالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷ 7 - 40

کلید واژه ها: رشته تاریخ اهل بیت (ع) مجتمع آموزش عالی امام خمینی ره جامعه المصطفی العالمیه آموزش عالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۲ تعداد دانلود : ۳۹۴
در نظام آموزش عالی کشور، با وجود اینکه سال هاست رشته های مختلف تاریخ برگزار می شود، رشته تاریخ اهل بیتD جایگاهی نداشته است؛ همچنان که حوزه علمیه قم تا پیش از این، از چنان وضعیتی برخوردار بود و این رشته را به تصویب نرساند. در این وضعیت بود که مجتمع آموزش عالی امام خمینیv قم از مجتمع های وابسته به جامعه المصطفی العالمیه، از سال ۱۳۸۶ به برگزاری رشته تاریخ اهل بیتD در مقطع کارشناسی ارشد و سپس مقاطع مختلف تحصیلات تکمیلی (دکتری و سطح ۴) اقدام کرد. این رشته تحصیلی، یکی از نوآوری های این نهاد است که مراحل تعریف، تصویب و برگزاری آن، توسط همین نهاد انجام یافته و به تصویب آموزش عالی رسیده است. از خصوصیات این دوره های آموزشی، روشمندی در تعلیم تاریخ تحلیل محور همراه با تعهد نسبت به اعتقادات شیعی در مورد اهل بیتD است. اقدام این مرکز دینی و علمی به برگزاری چنین دوره هایی، با اقبال دیگر مراکز دینی و آموزشی مواجه شده و برخی مراکز نیز تحت تأثیر آن، به برگزاری چنین دوره هایی روی آورده اند. با این حال، بررسی چیستی رشته تاریخ اهل بیتD و بسترهای تعریف چنین رشته ای در آموزش عالی و اهدافی که از این اقدام مد نظر است، ضروری می نماید. بنابراین، به این پرسش پاسخ داده می شود که جایگاه رشته تاریخ اهل بیتD در آموزش عالی چیست؟
۱۷.

بررسی و تحلیل مهریه دختران پیامبر (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 73-102

کلید واژه ها: پیامبر (ص) مهریه دختران پیامبر (ص) مهرالسنه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۱ تعداد دانلود : ۶۳۶
تشکیل خانواده در سیره پیامبر(ص) مبتنی برسادگی و به دور از تشریفات بوده و آن حضرت همواره بر سبک بودن میزان مهریه تأکید می نموده اند. نگارنده در تحلیل مهریه دختران پیامبر(ص) با روش «توصیفی تحلیلی» و با رویکرد «تاریخی روایی» به این نتیجه می رسد که مهریه دختران پیامبر(ص) از میزان500 درهم فراتر نرفت، و آن بزرگوار را سعی بر آن بود تا با برقراری مهریه مشخص برای همسران و دخترانش، میزان مهریه را در بین امت اسلامی الگوسازی کند. ضمن آنکه هیچ گاه این سنت را به دیگران تحمیل نکرد و مقدار و نوع آن را، بر عهده خودشان گذاشت
۱۸.

تحلیل آماری اسناد احادیث «ابواب التاریخ» کتاب الکافی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۷شماره ۸ 97 - 112

کلید واژه ها: کلینی اصول کافی ابواب التاریخ علم رجال احادیث تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۲۰۲
شیخ کلینی در کتاب کافی تنها یک بخش با 257 حدیث را به «ابواب التاریخ» اختصاص داده که از پنج جنبه: طریقه نقل، اتصال سند، مشایخ بدون واسطه و با واسطه کلینی و راویان از امام این احادیث را مورد ارزیابی قرار دادیم. کلینی بیشتر روایات تاریخی خود را از مشایخ قمی خود اخذ کرده که در منابع رجالی موجود، می توان بر وثاقت و سلامت مذهب بیشتر مشایخ او پی برد، و تعدادی که وثاقت و مذهب آنها احراز نشده اند، به دلیل عدم وجود اطلاعاتی از آنان است، و نه عدم وثاقت و سلامت مذهب. کوفی ها بیشترین سهم را در نقل این روایات به خود اختصاص داده اند و بر همین مقیاس می توان فهمید که بیشتر روایات کتاب کافی از مشایخ قمی و توسط راویان کوفی نقل شده است.
۱۹.

اعتبارسنجی آموزه بابیّت امامان در عصر حضور تا پایان غیبت صغری؛ بررسی منبع شناختی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال هجدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۷۲) 7 - 48

کلید واژه ها: امامیه ابواب ائمه: تاریخ اهل بیت (ع) تاریخ تشیع (ع) عصر حضور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۵۱۶
منصب «بابیّت» برای امامان شیعه: در عصر حضور، از جمله رویدادهایی است که برخی از مؤلفان شیعه از دیرباز باورمندانه به آن نگریسته اند و این باور، همچنان مورد پذیرش گروهی از پژوهشگران شیعی است. سنجش اعتبار این باور بر اساس اطلاعاتِ برگرفته از منابع مختلف و بهره گیری از روش های تاریخی، رجالی و حدیثی، موضوع این مقاله است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که نشانی از تأیید چنین منصبی توسط امامان شیعه: و یا بسیاری از مؤلفان شیعه که بحث از «باب» ها می توانست برای آنها مهم باشد، در دست نیست. افزون بر این، منشأ غیرامامی این باور و چگونگی راهیابی آن به تعدادی از منابع امامیه، در نوشتار حاضر مورد بررسی قرار گرفته است.
۲۰.

مفهوم شناسی اصطلاح امامیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیبست و یکم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۸۴) 106 - 123

کلید واژه ها: امامیه نص غیب صغری ائمه (ع) اثنی عشری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۱ تعداد دانلود : ۵۴۱
اصطلاح «امامیه» پیش از غیبت صغری، به بخش مهمی از مسلمانان شیعی  اطلاق می شده است. هرچند اصطلاح رافضه به عنوان اصطلاح رقیب، به اصرار نویسندگان مخالف امامیه، کاربرد بیشتری یافته است. در دوران ائمه(علیهم السلام) واژه امامیه، اصطلاحی عام برای فرقه هایی بود که قائل به نص در امامت بودند، اما همزمان با غیبت صغری و پس از آن، اصطلاح امامیه به طور ویژه به اثنی عشریان اختصاص یافت، در حالی که این سیر مطالعاتی و این برداشت در میان تاریخ پژوهان مغفول مانده است؛ بنابراین اینکه در چه دوره هایی برخی از شیعیان بدین نام خوانده شده اند و مصادیق آنها در هر دوره چه افرادی بوده اند، در این پژوهش به صورت استنادی به آن پرداخته شده است با این هدف که پیگیری تطور این مفهوم (به ترتیب قدمت واژگانی، وجه نام گذاری و مصداق شناسی) که در شناخت روش مند تاریخ تشیع اهمیت دارد، نشان داده شود.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان