مهدی باکویی

معرفت نفس یعنی شناخت تمام ابعاد وجودی و چگونگی ارتباط آن ها با یکدیگر و اثرگذاری هرکدام بر دیگری، شناخت مبدأ و مقصد خود و نیز شناخت استعدادها و توانایی، قوای مثبت و منفی که با این شناخت ها از بسیاری از بیماری ها پیشگیری می شود. پژوهش حاضر با هدف کلی بررسی اثر معرفت نفس بر پیشگیری از بیماری های جامعه (مورد پژوهی خودکشی، اعتیاد، وسواس و طلاق) با تکیه بر قرآن و روایات، با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای مرتبط، به منظور بررسی علل و عوامل بیماری های نام برده و ارائه راهکار برای پیشگیری از این بیماری ها انجام گرفت. اهمیت این موضوع ازآنجا آشکار می شود که باوجود پیشرفت علم و فنّاوری و ارائه راه حل های مختلف جهت بهبود و حفظ سلامت فردی و اجتماعی انسان ها، مشکلات در این زمینه همچنان پابرجاست، به طوری که یکی از معضلات قرن اخیر در جوامع مختلف است و روزبه روز معضلات جامعه مثل طلاق، خودکشی، اعتیاد و وسواس افزایش می یابد. بهتر است از رهنمودهای قرآن کریم و روایات در باب معرفت نفس هم در این زمینه استفاده شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که با توجه به ریشه یابی این بیماری ها علت اصلی و مادر این بیماری ها عدم شناخت خود است که باعث نگاه تک بعدی به انسان و عدم توجه به نیازهای دو بعد جسم و روح می شود و نتیجه آن خلق این معضلات است. برای کار در زمینه پیشگیری و ارتقا و درمان بیماری ها و موفقیت در این زمینه لازم است انسان به معرفت نفس بپردازد. با فرهنگ مبتنی بر معرفت نفس انتظار می رود بیماری هایی مانند خودکشی، اعتیاد، وسواس، طلاق کاهش یابد.

سابقه و هدف: ازآنجایی که قرآن کریم کتاب زندگی است؛ مدلی از زندگی با عنوان «حیات طیّبه» به جامعه بشری معرفی نموده که در آن سلامت و بقای معنوی جامعه انسانی بر اساس اصول اخلاقی تضمین شده است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی مدل زندگی قرآنی و تبیین مبانی آن از دیدگاه آیت الله جوادی آملی بود. روش کار: پژوهش حاضر مطالعه ای توصیفی-تحلیلی از نوع کتابخانه ای است. داده های پژوهش با جست وجوی واژگان حیات، حیات طیّبه، مراتب حیات، سلامت معنوی و آیت الله جوادی آملی در قرآن و متون دینی جمع آوری و تحلیل شد. مؤلفان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: نتایج نشان می دهد که آیت الله جوادی آملی طبق یافته های قرآنی در یک تقسیم بندی زندگی را به سه نوع حیات محسوس طبیعی (حیوانی)، حیات معقول و حیات حقیقی (حیات طیّبه) دسته بندی کرده است. وی حیات حیوانی را جزء حیات انسانی ندانسته و مرتبه اول حیات حقیقی انسان را حیات معقول و مرتبه بالاتر را همان حیات طیّبه قرآنی معرفی کرده است و جهت تحقق این مدل از زندگی، سه راهکار «تزکیه عقل»، «تزکیه روح» و «تضحیه نفس» را با استفاده از قرآن کریم و روایات اسلامی، مطرح ساخته است. نتیجه گیری: به نظر آیت الله جوادی آملی افرادی که خواهان رسیدن به آرامش و سلامت روحی، روانی و حتی جسمانی و همچنین مشتاق زندگی متعادل و رو به تعالی و در صدد دوری از اختلال های روانی مثل اضطراب و افسردگی هستند، باید در مسیر حیات طیّبه قرآنی حرکت نمایند. این حیات قرآنی با تمام مراتب آن ضمن اینکه جنبه پیش گیرانه نسبت به آسیب های روحی و روانی دارد، جنبه درمانگری و شفا بخشی نیز دارد. شاخصه اصلی این حیات پاکی روح و بازگشت به نهاد حقیقی درونی خود (فطرت) است.

روش تربیتی مقایسه ای از پرکاربردترین روش های تربیت در قرآن کریم است. در این روش مربی نخست به بیان تقابل دو موضوع متضاد و ذکر نتایج آن می پردازد و در مرحله بعد، به مقایسه دو طرف تقابل می پردازد و با مراجعه به دیگر آیات مشابه تبیین دقیقی از دو طرفِ موضوع ارائه کرده، زمینه سنجش و انتخاب آگاهانه و آزادانه را برای متربیان فراهم می کند. این پژوهش با بررسی آیات تقابلی قرآن مانند توحید و شرک، فجور و تقوی، قلب سلیم و بیمار، حزب الله و حزب شیطان و مراجعه به تفاسیر معتبر، به روش توصیفی−تحلیلی و با هدف تبیینِ یک روشِ تربیتی پرکاربرد در قرآن کریم و استخراج مبانیِ و کارکردهای آن صورت گرفته است. دستاوردهای پژوهش نشان می دهد که روش مقایسه ای در قرآن بسیار به کار رفته و مبانی آن عبارتند از: «وجود تضادّ در مجموعه جهان هستی»، «خدا تنها حقیقت بدون ضد»، «تضاد عقل و جهل در انسان» و «انتخابگری انسان از میان اضداد». این روش برای مربیان کارکردهای ارزشمندی مانند ایجاد راهی نو در آموزش عقاید، پاسخ گویی به برخی شبهات و سؤالات دینی، تبیین و توضیح پیامدهای رفتار ، و نتایج مهمی نیز برای متربیان، مانند پرورش و تقویت اراده، قدرت گزینش و انتخاب، پرورش نیروی تفکر و قدرت استدلال، معرفت افزایی، ایجاد علاقه به فضایل و نفرت از رذایل دارد.

پیروان انبیاء علیهم السلام با تأسی به آموزه های توحیدی در مسائل گوناگون مورد احتیاج جوامع بشری، نگرش و رفتاری داشتند که مورد تأیید آیات وحیانی قرآن قرار گرفته و از آنها به نیکی یاد شده است، بخشی از این تعامل مربوط به مسائل اقتصادی است که بررسی آن علاوه بر ارائه الگوی فردی، برای دستگاه های برنامه ریز و اجرایی حکومت های منشعب از تعالیم قرآن آموزه های گره گشا ارائه می کند؛ پژوهش پیش رو با طبقه بندی و تحلیل آیات قرآن کریم و با کمک منابع کتابخانه ای در پی تحلیل مهم ترین شاخص های اقتصادی پیروان انبیاء علیهم السلام به عنوان نیروهای مؤمن انقلابی از نگاه تعالیم جامع قرآن است تا بتواند علاوه بر دفاع از ماهیت انقلابی گری و مقابله با شبهه ناکارآمدی قوانین اقتصادی آنها، با ارائه نمونه های متعددِ موفق، برای پیشرفت اقتصادی و گذر از تنش های اقتصادی دشمنان راهبردهای کلی ارائه کند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد داشتن قوانین سالم اقتصادی و شفافیت آنها، تلاش، استقلال مالی، مدیریت بحران، کمک اقتصادی به هم نوعان، مبارزه با اقتصاد ناسالم، فساد و ناهنجاری های آن، همپایگی مالی با مردم و مبارزه با اشرافی گری مهم ترین شاخص های اقتصادی نیروهای مؤمن انقلابی از منظر قرآن هستند.

مقدمه و هدف : مهم ترین منبع قدرت برای هر فرد، وجود ایمان و اعتقادات مذهبی اوست؛ چرا که اعتقادات معنوی در زندگی بسیار حائز اهمیت است و سلامت جسم و روح را تضمین می کند. روش شناسی: پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و ارائه پرسشنامه های آماری، بر آن است که بداند، بین دلبستگی های گرایشی و بینشی، با سلامت روان رابطه معناداری دارد یا خیر؟ نتایج: نتایج پژوهش حاضر با به کارگیری روش توصیفی _ تحلیلی و استفاده از داده های آماری چنین است: معنویت می تواند امر قدسی یا غیبی، ارزش های اخلاقی، دین، عرفان و ... باشد که هر نوع معنابخشی به زندگی را در برگیرد؛ سلامت روان هر شخصی با توجه به جهان اطراف و جامعه اش سنجیده می شود و نمی توان گفت سلامت روان، یک امر فردی است و به معیارها و خصوصیات فردی بسنده کرد؛ نتیجه گیری : دلبستگی معنوی متغیر پیش بین مناسبی برای سلامت روان است، یعنی افرادی که دارای دلبستگی معنوی هستند با اطمینان 75/0 می توان گفت دارای سلامت روان هستند.