مجید رجب پور

باوجود بهبود استانداردهای طراحی و ساخت، در طول سال های اخیر همچنان با خرابی سدها رو به رو می شویم. سیل های ناشی از شکست سد به دلیل ناگهانی بودن، قدرت ویرانی و پتانسیل تخریب بالا، حجم رسوبات زیاد، فاجعه آمیز و موجب بروز خسارت جانی و مالی زیادی هستند، شناسایی و بررسی ریسک های احتمالی ناشی از بروز چنین حوادثی و همچنین انتخاب استراتژی ها و راه کارهای مناسب، باعث مدیریت بهتر و دقیق تر بحران ناشی ازاین گونه حوادث می گردد.  به دلیل گستردگی و حجم آسیب احتمالی حادثه مذکور، حضور نیروهای سازمان یافته نظامی می تواند در مدیریت شرایط، نقش بسیار تعیین کننده ای داشته باشد. در همین راستا در این پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و مرور ادبیات گذشته اقدام به شناسایی 37 ریسک ناشی از شکست سد، و دسته بندی آن ها در سه دسته سلامت، اقتصاد و محیط زیست گردید؛ و با استفاده از روش تجزیه وتحلیل عوامل شکست اقدام به رتبه بندی و اولویت بندی آن ها شده که درنتیجه 42 درصد ریسک ها بحرانی، 28 درصد نیمه بحرانی و 30 درصد ریسک های عادل می باشد. و در ادامه با استفاده از ابزار مصاحبه اقدام به کشف پاسخ نیروهای مسلح در مواجه با ریسک های با اهمیت شده است که ازجمله این پاسخ ها می توان به ایجاد بندهای انحرافی، احداث بیمارستان صحرایی، ساخت پل های موقت و... اشاره کرد، مجموعه این فرایندها باعث ایجاد برنامه جامع جهت مدیریت بهینه زمان و منابع در کنترل وضعیت ناشی از شکست سد می گردد.

بهره وری سرمایه انسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران نقش کلیدی و محوری در حصول و وصول به آمادگی کارآمد دفاعی-امنیتی برای انجام به هنگام مأموریت های محوله و کسب نتایج مورد انتظار با به کارگیری نهاده های موجود بخش های دفاعی و نهاده های در دسترس در محیط ملّی و بین المللی را دارد. پژوهش حاضر به مدل سازی و شبیه سازی بهره وری سرمایه انسانی آجا پرداخته و بر شناسایی سیاست های ارتقاء بهره وری سرمایه انسانی آجا (امیران و افسران ارشد) متمرکز است. برای این منظور پس از بررسی ادبیات، ابتدا با استفاده از داده های موجود در سطح آجا و مشارکت سیاست گذاران توسعه سرمایه انسانی آجا، مدل پویای بهره وری سرمایه انسانی آجا طراحی و پس از اعتبارسنجی مدل، رفتار متغیرهای کلیدی مدل در افق شبیه سازی ده ساله (1410-1400)، تجزیه و تحلیل شد. با توجه به رفتار متغیرها و نتایج آزمون تحلیل حساسیت مدل، سیاست های پیشنهادی در سه راهبرد "توسعه سرمایه فکری آجا، توسعه زیرساخت های نظام اداری، توسعه نظام انگیزشی سرمایه های فکری آجا"، شناسایی و به صورت جداگانه و ترکیبی بر روی مدل اعمال شد و نتایج مقایسه و تحلیل گردید. با توجه به یافته های حاصل از شبیه سازی مدل، سیاست های ترکیبی منتخب شامل "تخصیص منابع مالی به توسعه سرمایه انسانی آجا، مستندسازی و ثبت تجارب امیران و افسران ارشد آجا، همکاری با قطب های دانشی ملّی و بین المللی، جریان آزاد اطلاعات و هوشمندسازی فرآیندها، حمایت سازمانی و بهبود کیفیت زندگی کاری، غنی سازی شغل در راستای بهبود هویت درک شده، اختیار و آزادی عمل تصمیم گیران در راستای توسعه نوآوری و کارآفرینی سازمانی"، به عنوان بهترین سیاست های ارتقاء بهره وری سرمایه انسانی آجا ارائه شده است.

هدف اصلی پژوهش کاربردی حاضر، تبیین و تشریح راه کارهای"ارتقاء بهره وری اساتید دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش مبتنی بر رضایت مندی از خدمات دریافتی"، بر اساس مدل کانو در قالب نیازهای اساسی، نیازهای عملکردی، نیازهای انگیزشی، نیازهای بی اثر و نیازهای معکوس است. جمع آوری داده ها از طریق روش های میدانی و کتابخانه ای انجام شد. با توجه به مراحل استاندارد تکنیک کانو، سؤالات پرسشنامه در دو حالت مثبت (عملکردی) و منفی (غیرعملکردی) و بر اساس طیف لیکرت پنج گزینه ای استفاده شد. جامعه آماری، اساتید داخلی دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران با رتبه علمی استاد، دانشیار، استادیار و مربی بود. یافته های تحقیق نشان داد که در صورت برآورده ساختن نیازهای عملکردی شانزده گانه، میزان رضایت مندی اساتید برابر با 80 درصد و در صورت عدم برآورده ساختن، میزان نارضایتی آنان برابر با (52-) درصد خواهد بود؛ در صورت برآورده ساختن نیازهای انگیزشی هشت گانه مشخص شده، میزان رضایت مندی اساتید برابر با 73 درصد و در صورت عدم برآورده ساختن، میزان نارضایتی آنان برابر با (32-) درصد خواهد بود.

تاب آوری (سازمانی) مفهوم جدید و رو به رشدی در تحقیقات مدیریتی است که تمرکزش بر حفظ حیات سازمان در زمان تغییرات و اختلالات پیش بینی نشده است. پژوهش حاضر با هدف تبیین تاب آوری سرمایه انسانی سامانه آماد و پشتیبانی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران؛ به بررسی ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های تاب آوری سرمایه انسانی از دیدگاه خبرگان در این سامانه پرداخته است. پژوهش از نظر نتیجه، توسعه ای، ازنظر اهداف، کاربردی و روش اجرای آن توصیفی بوده است. جامعه آماری شامل 147 نفر از فرماندهان و مدیران با حداقل 20 سال خدمت، دارای مدرک تحصیلی کارشناسی به بالا که شناخت کاملی از ساختار و اهداف این سامانه داشتند می باشد که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران، حجم نم ونه به تعداد 106 نفر انتخاب شدند. ابزار سنجش، علاوه بر مطالعه اسناد و مدارک و مصاحبه خبرگی، شامل یک پرسش نامه 15 سؤالی پژوهشگر ساخته مبتنی بر طیف لیکرت بود که با بهره گیری از روش محاسبه شاخص نسبت روایی محتوایی (ضریب لاوشه)، هر یک از ابعاد، مؤلفه ها و شاخص ها، پالایش و تعداد 10 سؤال آن تأیید و پایایی آن از طریق محاسبه آلفای کرونباخ 87/0 محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل داده های کمی با نرم افزار اس.پی.اس.اس و تحلیل اطلاعات و مصاحبه ها با دسته بندی، پردازش و قضاوت کیفی انجام شد. نتایج تجزیه و تحلیل آمیخته پژوهش نشان داد که به ترتیب اهمیت عوامل: انعطاف پذیری و انطباق پذیری کارکنان، آموزش کارکنان و سپس انگیزش کارکنان، در تاب آوری سرمایه انسانی سامانه آماد و پشتیبانی نزاجا نقش دارند.

از آن جایی که امروزه تهدیدات هوایی مختلفی وجود دارد، به منظور تمرین مراحل مأموریت عملیاتی در بازی های جنگ، می بایست جهت مقابله با این تهدیدات، عملکرد سامانه های مختلف ازجمله سامانه های کشف مدنظر قرار گیرد تا صحنه نبرد به واقعیت نزدیک باشد. محقق در این تحقیق برآن است به این پرسش پاسخ دهد که عملکرد سامانه های کشف در مدیریت صحنه نبرد در بازی های جنگ چگونه است؟ این تحقیق از نوع کاربردی با روش توصیفی- تاریخی و رویکرد آمیخته است. جمع آوری اطلاعات به دو روش میدانی و کتابخانه ای و با استفاده از ابزارهای مطالعه اسناد و مدارک، مصاحبه با صاحب نظران و پرسش نامه خودساخته صورت گرفته است. اطلاعات جمع آوری شده، به صورت آمیخته پردازش، تجزیه و تحلیل و قضاوت گردیده است. در پایان تحقیق انجام شده، تأیید گردید که عملکرد سامانه های کشف در حوزه پوشش هوایی و استفاده از تکنیک های جنگ الکترونیک برای مدیریت صحنه نبرد مطلوب بوده است و پیشنهادهای پژوهش گر تبیین گردیده است.

نظر به این که در جنگ های ترکیبی، ارتش های دنیا به دنبال تغییر روند مأموریت آمادرسانی وسایل پرنده خود می باشند، بنابراین لزوم تغییر در نحوه این مأموریت برای بالگردهای فعلی هوانیروز امری اجتناب ناپذیر می باشد. براین اساس هدف از انجام این پژوهش تبیین چگونگی پشتیبانی از بالگردهای کبرا در جنگ ترکیبی می باشد. جامعه مورد مطالعه در این تحقیق مشتمل بر کلیه اسناد و مدارک معتبر و دست اول در کتابخانه تخصصی دافوس آجا، ستاد هوانیروز، ستاد آجا و دانشگاه عالی دفاع ملی بوده است. جامعه آماری تحقیق به علت در دسترس نبودن تمامی کارکنان هوانیروز، کارکنان مهندس نگهداری و خلبانان در ستاد هوانیروز و پایگاه های عمده هوانیروز که همگی از تجربیات فراوان و ارزنده ای پیرامون موضوع پژوهش برخوردار هستند، با احتساب ضریبی150 نفر می باشند. حجم جامعه نمونه با استفاده از محاسبات کوکران تعداد 78 نفر به دست آمد. برای انجام این پژوهش، جمع آوری اطلاعات به دو روش میدانی و کتابخانه ای و با استفاده از ابزارهای مطالعه اسناد و مدارک، مصاحبه با صاحب نظران و پرسش نامه خود ساخته صورت گرفته است؛ پایایی سئوالات پرسش نامه با استفاده از روش تنصیف (دو نیمه کردن)، 89 درصد محاسبه گردید. در پایان تحقیق انجام شده، پیشنهادهای کاربردی و اجرایی پژوهش گران جهت پشتیبانی کارآمد و مؤثر از بالگردهای کبرای هوانیروز در جنگ ترکیبی تبیین و تشریح گردیده است.

ارزیابی تصمیم، بر بازنگری و سنجش به صورت جامع و نظام مند دلالت دارد و از طریق اجرا و مقایسه تصمیم با استانداردها و معیارهای تعریف شده به دست می آید. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها در زمره پژوهش های توصیفی- پیمایشی به شمار می رود. این تحقیق در پاسخ به این سؤال که عوامل مؤثر بر ارزیابی تصمیم در سامانه C 4 I  کدامند؟ و با هدف بررسی عوامل مؤثر بر ارزیابی تصمیم در سامانه C 4 I  انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، کلیه کارکنان شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور که در سال 1393 در استان تهران مشغول به خدمت بوده اند (N=327) و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی، تعداد 94 نفر انتخاب شده است (n=94). جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته که روایی آن به وسیله متخصصان امر مورد تأیید و محاسبه ضریب آلفای کرون باخ برابر 86%، مبین پایایی بالای پرسشنامه است. تحلیل داده ها، از روش تحلیل عاملی استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصل، این عوامل در پنج عامل عمده دسته بندی شدند. عامل نخست، عامل «فرآیندی تصمیم» نام گرفت که با تبیین 46/15 درصد از واریانس به عنوان مهمترین عامل معرفی و این عامل همراه با عوامل اطلاعاتی، فناوری و ارتباطات، محیطی و عوامل فردی در مجموع 71/50 درصد از واریانس را تبیین نمودند. در پایان با توجه به نتایج، چرخه ارزیابی تصمیم، جهت ارزیابی در سامانه C 4 I  پیشنهاد گردیده است.

 به دلیل استفاده از فلزات در بدنه هواپیماها و اهمیت سازه بدنه در نگهداری و استفاده هرچه بیشتر از سامانه های پروازی، بایستی آن را از اثرات مخرب محیط محافظت نمود. تعیین مکانیزم خوردگی در یک سازه هوایی بسیار سخت و پیچیده است، زیرا شرایط محیطی یک هواپیما در حین پرواز و پس از پرواز به شدت متغیر می باشد. این گستردگی تغییرات زمینه ساز بسیاری از مشکلات می باشد. به همین منظور پژوهش گر با هدف تبیین راه کارهای نوین جهت جلوگیری از انواع خوردگی فیزیکی، شیمیایی و الکتروشیمیایی در هواپیماها به ارائه راه کارهای پیشگیرانه و نوین، پرداخته است. این پژوهش از نوع کاربردی و روش انجام آن توصیفی بوده و تجزیه وتحلیل داده ها به صورت توصیفی و استنباطی (آمیخته) انجام شده است. جامعه آماری تحقیق کل کارکنان و جامعه نمونه شامل کارکنان فنی فرودگاه مهرآباد که همگی از تجربیات ارزنده ای پیرامون موضوع پژوهش برخوردار هستند، می باشند. جمع آوری اطلاعات به دو روش میدانی و کتابخانه ای و با استفاده از ابزارهای مطالعه اسناد و مدارک، مصاحبه با صاحب نظران و پرسش نامه صورت گرفته است. در پایان محقق به این نتیجه می رسد که اکسیداسیون الکترولیکی پلاسمایی، فرآیند آ ندایزینگ، پوشش های تبدیلی کروماته، تولید نانو رنگ های پلیمری جهت عایق کاری حرارتی و ضد خوردگی، پوشش های سرامیکی با فناوری نانو می توان از خوردگی جلوگیری یا پیش گیری کرد.

تغییر ماهیت جنگ پایه و اساس انفجار تفکر تأثیرمحور را آشکار می کند. به کارگیری رویکرد تأثیرمحوری توسط برنامه ریزان در نبرد هوایی خلیج فارس موجب تسهیل موفقیت جنگ هوایی شد. هدف این پژوهش تبیین فرماندهی یگان های تاکتیکی زمینی در عملیات تاثیرمحور می باشد. نوع پژوهش کاربردی و روش انجام آن همبستگی می باشد. این مقاله با رویکرد تحلیلی-توصیفی نگاشته شده و تلاش دارد مفهوم عملیات تأثیر محور را با رویکرد مقابله با کشورهای فرامنطقه ای به طور مشروح بیان نماید. جامعه آماری پژوهش شامل فرماندهان و جانشینان قرارگاه های منطقه ای و تاکتیکی نزاجا می باشد. جمع آوری داده ها از طریق دو پرسشنامه تحت عناوین سبک فرماندهی و عملیات تأثیرمحور صورت پذیرفته است. جهت بررسی رابطه موجود میان متغیر مستقل و متغیر تابع از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. در سطح معنی داری پنج درصد (%5) صحت فرضیه های پژوهش مورد تأیید قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که مؤلفه تصمیم گیری بیشترین تأثیر را بر عملیات تأثیرمحور دارد. و در این میان عامل ارزش های فردی فرمانده در امر تصمیم گیری فرماندهان بسیار مهم و تعیین کننده می باشد.

در سال های اخیر هر چندمدت یک بار اصطلاحات جدیدی از جنگ در محافل نظامی داخل کشور مطرح و سیل عظیمی از کتب، مقالات، طرح های آموزشی و ...، برای ارائه پاسخ به این نیاز جدید، روانه سازمان های نظامی می شود و به دنبال آن، مسئولین و فرماندهان نظامی برای عقب نماندن از این جریان، در سخنرانی ها، همایش ها و ...، به طور دائم اصطلاح جدید را تکرار نموده و از تحول به وجود آمده سخن به میان می آورند؛ فاجعه زمانی اوج می گیرد که مخارج زیادی برای اجرای رزمایش های جدید، تدوین آئین نامه ها و کتب جدید، برای توجیه اصطلاح تازه وارد صرف می گردد و البته نتیجه آن هم از پیش مشخص است و هیچ کدام از این اصطلاحات تاکنون دستاورد قابل لمسی نداشته است. واقعیت عینی نشان می دهد که واحدهای رزمی عملاً از همان شیوه قدیمی جنگ استفاده کرده و این اصطلاحات جدید تنها باعث سردرگمی و نقصان آموزش و درنتیجه کاهش توان رزمی گشته است. با توجه به ماهیت موضوع پژوهش، این پژوهش از نوع کاربردی بوده، روش تحقیق مرتبط با آن با روش توصیفی انطباق دارد و از رویکرد تجزیه و تحلیل آمیخته داده ها به صورت کارآ و اثربخش استفاده گردیده است. برای انجام این پژوهش، جمع آوری اطلاعات به دو روش میدانی و کتابخانه ای صورت پذیرفته است. برای این کار، ادبیات موضوع و مطالعات میدانی موثق انجام شده توسط دیگران، مورد کنکاش و مداقه قرار گرفته و سایر اطلاعات موردنیاز نیز از طریق جستجوی کتابخانه ای، اینترنتی و بانک های اطلاعات داخلی و خارجی به دست آمده است. در روش میدانی نیز عمده اطلاعات از طریق پرسشنامه خودساخته جمع آوری شده است. پایایی سئوالات پرسشنامه با استفاده از روش تنصیف (دو نیمه کردن)، عدد 89% محاسبه گردید؛ به طوری که این مطلب مؤید آن است که سئوالات پرسشنامه از پایایی بالایی برخوردار می باشد. جامعه آماری درنظر گرفته شده در این تحقیق، شامل تعداد 32 نفر از اساتید خبره و کارکشته دانشگاه که در مسائل مرتبط با حوزه های دفاعی و امنیتی دارای صلاحیت های علمی و عملی برجسته ای می باشند. یافته های تحقیق مشخص نمود که مؤلفه های نسبت داده شده به جنگ ترکیبی، با آن چه بوده، تغییر محسوسی را نشان نمی دهد. 

       امروزه طراحان جنگی به خوبی می دانند که اجرای عملیات به صورت تک نیرویی و مبتنی بر یکی از عرصه های زمین، هوافضا و دریا پیامدی جز شکست و یا تحمل تلفات سنگین به دنبال نخواهد داشت. لذا طرحریزی و اجرای عملیات ها غالباً به صورت مشترک و با مشارکت عناصری از هر یک از عرصه های پیش گفته انجام می شود. بکارگیری مشترک عرصه های سنتی موجب تقویت قدرت سخت در میدان نبرد شده در حالی که بخش قابل توجهی از توان رزمی دشمن را روحیه، احساسات و انگیزه نیروی انسانی تشکیل می دهد که بایستی به وسیله قدرت نرم مستهلک گردد. فرماندهان عملیات های مشترک با الحاق فضای سایبر به عنوان بعد پنجم میدان نبرد به عرصه های سنتی، از قدرت نرم و سخت جنگ سایبری بهره برده و با ترکیب آن به آلیاژی جدید به نام قدرت هوشمند دست یافته اند. شاخصه های منحصر بفرد عرصه سایبری موجب پراکندگی قدرت شده و میل به جنگ ناهمطراز را به شدت نزد بازیگران دولتی و غیر دولتی افزایش داده و قدرت های نظامی بزرگ را با چالش مواجه کرده است. آنها با گسترش پیمان های نظامی قبلی خود مثل ناتو و یا ایجاد پیمان های جدید بین المللی ، بناچار عملیات های مرکب را برای دستیابی به اشراف نسبی در این عرصه طراحی و اجرا می نمایند.