غلامرضا خوش نیت

قرآن کریم از«نطفه» با تعابیر وتوصیفاتی ازجمله«ماءٍ دافِقٍ»، «سُلالَهٍ مِنْ ماءٍ مَهینٍ »و «نطفه امشاج» سخن گفته است .با پیشرفت علم، برخی درصدد بررسی و تطبیق این آیات با علم جنین شناسی برآمده اند.ارائه نظرات نادرست در برخی موارد سبب شده است که شبهاتی ازجمله «پست انگاری آب منی و عدم توجه به اهمیت و ویژگی آن» و «عدم توجه به نقش نطفه زن در آفرینش جنین» در این باره مطرح شود. پس از بررسی روشن گردیدواژه های «دافق» و «مَهین» که به عنوان صفت برای «ماء» آمده است، به ترتیب به معنای «مایع متحرک و آمیخته» و «مایع ضعیف» می باشد و همچنین واژه «نطفه امشاج» به قدر متیقن به نطفه مرد و زن هردو اشاره دارد. بنابراین اگر روش معناشناسی به درستی انجام گیرد، نه تنها با دستاوردهای علم جنین شناسی تعارض ندارد، بلکه کاملاً با آن هماهنگ است.

درباره واژه «سته ایام» که به آفرینش آسمان ها و زمین در شش روز اشاره دارد سوالات زیادی مطرح می شود از جمله چگونگی خلقت آن دو در شش روز، در حالیکه شب و روزی وجود نداشته و یا وجود تناقض با نظریه های علمی و همچنین تناقض آن با آیات 9 تا 12 سوره فصلت و چرایی عدم خلقت در یک لحظه با وجود قدرت بر آن، باعث شده این موضوع همواره مورد توجه قرار گیرد. در این مقاله توصیفی- تحلیلی سعی شده این موضوع به صورت تطبیقی از تفاسیر فریقین (شیعه و سنی) مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. نتایج حاصل از آن نشان می دهد که منظور از یوم مدتی از زمان و دوران و منظور از خلقت در شش روز، خلقت در شش مرحله و دوره طولانی است که با شواهد علمی آفرینش آسمان و زمین که آن را نتیجه گذشت سالیان طولانی می داند سازگاری دارد و همچنین اکثریت مفسران فریقین در تفسیر آیاتی که به ظاهر خلقت را هشت روز بیان می کند، واژه «اربعه ایام» را به «تتمه اربعه ایام» تفسیر کرده و دو روز خلقت زمین را داخل در اربعه ایام دانسته اند.

پژوهش پیش رو به دنبال پاسخ به این سؤال است که عرفان چه جایگاهی در نظام ولایی اسلام دارد؟ در این پژوهش شاخصه های سکان دار نظام ولایی، کارکردهای ولایت در آموزه های اسلامی بیان شده و پس از تبیین جایگاه ولایت در عرفان اسلامی، شاخصه های عرفان ناب اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است که عبارتند از: خدامحوری، عقل گرایی، شریعت گرایی، ذکر الهی، ولایت پذیری، تأسی بر پیر و مراد، ریاضت های مشروع، عبودیت، نگاه مسئولانه به زندگی اجتماعی، محبت و عشق و سازگاری با فطرت، خلقت و ذات انسان. این پژوهش با تبیین ارتباط بین مفاهیم ولایت، فقاهت، عرفان، سیاست، ولی فقیه و شاخصه های عرفان ناب اسلامی به این نتیجه رسیده که بین ولایت ظاهری و ولایت باطنی، پیوند و ارتباط برقرار است و در ولایت فقیه نیز فقیه، علاوه بر آن جهت که فقیه و عالم است ولایت پیدا می کند از جهت علمی و عملی هم استحقاق ریاست و ولایت بر جامعه را دارد.

یکی از مهمترین محورهای پژوهش قرآنی، کشف و تبیین دقیق معانی آیات و گزارههای متشابه است و فهم و دریافت معانی آیات قرآن، بدون شناخت و درک معانی واژگان، ممکن نیست؛ بررسی روابط همنشینی ساختهای مختلف یک واژه به تدوین چارچوبی روشن برای معنای غالبی این ساختها میپردازد، باتوجهبه چنین ضرورتی، پژوهش پیشرو با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و بهرهگیری از آیات و روایات و تفاسیر امامیه، ضمن بررسی همنشینها و ارتباط واژه «فرح» با واژگانی همچون «اتی»، «سوء»، «فضل»، «نصر» و تحلیل محتوای آنها و سیاق آیاتی که واژه «فرح» در آنها استعمال شده به تبیین معنای فرح، جایگاه آن در قرآن کریم، مفاهیم مرتبط با آن و استخراج وجوه معنایی آن از قرآن کریم پرداخته است، نتایج پژوهش حاکی از آن است که در قرآن کریم، باتوجهبه سیاق آیات، مفهوم فرح دو معنای متفاوت دارد، «فرح» به معنای خوشی در همنشینی با واژگانی همچون «اتی» و «سوء» بیانکننده لذتهای زودگذر و غالباً نتیجه خواستههای انسانی است؛ اما «فرح» به معنای بهروزی در همنشینی با واژگانی همچون «فضل» و «نصر» و درنتیجه نیاز انسان، شکلگرفته و بر برخورداری از ارزشهای والای انسانی در پرتو ارتباط با خالق هستی و داشتن معنا و هدف در زندگی دلالت دارد.

سابقه و هدف: از اجزای مهم سرمایه اجتماعی وجود اعتماد بین اعضای جامعه است؛ زیرا موجب کاهش هزینه کنش ها و تعاملات اجتماعی و افزایش انسجام و همبستگی می گردد. عوامل مختلفی در فراوانی اعتماد یک جامعه مؤثرند که از مهم ترین آنها نهادینه شدن فضایل اخلاق اجتماعی در آن جامعه است. هدف از این پژوهش، تحلیل و تبیین نحوه اثربخشی اخلاق اجتماعی بر فزونی اعتماد در اجتماع بود.

یکی از بزرگ ترین موانع موجود در تربیت دینی، ناآشنایی متولّیان تربیتی با مبانی اصیل دینی، و ارائه آن به صورت «کما هو حقه» است. مسئله تربیت معنوی فرزندان که امروزه از مشکلات خانواده و جامعه به شمار می رود از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که آینده حکومت ها به روش تربیت فرزندان بسته است، با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر قرآن و حدیث پیش می رود لازم است فرزندان این سرزمین با توجه به آموزه های قرآن و حدیث تربیت شوند. پژوهش حاضر با روشی توصیفی تحلیلی به شیوه های تربیت معنوی فرزندان بر اساس آموزه های قرآنی- حدیثی می پردازد. روش مورد استفاده در انجام این پژوهش، تحلیل اِسنادی است که بر اساس آن همه منابع نوشتاری و غیرنوشتاری مربوط به موضوع، شناسایی و با انجام نمونه گیری هدف مند، داده های لازم از طریق فرم های فیش برداری گردآوری می شوند. پژوهش حاضر در دو بخش تقسیم می شود: بخش اول شیوه های مستقیم تربیت معنوی فرزندان، فصل دوم شیوه های تربیت غیر مستقیم تربیت معنوی فرزند مورد بررسی قرار می گیرد. نتیجه آنکه از دیدگاه قرآن و حدیث، تربیت صحیح فرزند، جایگاه ویژه داشته است. موفقیت در تربیت عبادی معنوی فرزند، به بودن دستورات اسلامی در تربیت و نبود عوامل آسیب زا بستگی دارد. از این رو، شناخت شیوه های تربیت فرزند امری سرنوشت ساز می باشد.

هدف از این پژوهش بررسی راهبردهای تبلیغی امام حسین(ع) درباره مخالفان و میزان تأثیر آنها بر جذب حداکثری و دفع حداقلی آنان با شیوه توصیفی تحلیلی و با روش استقرایی است. این تحقیق نشان داد که گسترش نظارت عمومی با هدف تضمین اجرای قوانین و تعمیق خداباوری به عنوان عامل کنترل درونی با هدف اصلاح همه جانبه امور، از مهم ترین ابزارهای راهبردی در زمینه چگونگی تعامل با مخالفان است. راهبردهای رعایت سطح درک مخاطبان با ابزار شفافیت و تأکید و تکرار با هدف ایجاد امکان مقایسه و نتیجه گیری برای آنان، و نیز تمرکز بر عوامل اصلی و هسته مرکزی اختلافات، عدالت خواهی و بازسازی ساختاری باورها با هدف کنار زدن انحرافات و زدودن خرافات، و مدیریت زمان و مکان جهت حفظ کانون های حمایتی و پایگاه های اجتماعی، تأثیر بسزایی در جذب حداکثری مخالفان و دفع خشونت طلبی و آشوبگری و نفی دین سالاری مبتنی بر ترس، و ایجاد همبستگی اجتماعی با هدفِ در انزوا قرار دادن مخالفان داشته است.

«بررسی تاثیر اصول اخلاق فاضله بر پیشرفت وتوسعه پایدار جوامع ازمنظر قرآن کریم» چکیده: علمای اخلاق، تمامی فضایل اخلاقی را نشأت یافته از چهار فضیلت «عفت»، «شجاعت»، «حکمت» و«عدالت» می دانند. این نوشتار با تکیّه بر داده های حاصل از مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی وتحلیلی به دنبال تبیین و بررسی نقش این اصول اخلاق فاضله، بر پیشرفت و توسعه پایدار جامعه، ازمنظر قرآن کریم می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد، عفّت نافی اسراف و هدر رفتن سرمایه های جامعه و زمینه ساز «تولید حداکثری و مصرف حداقلی» است. و توسعه فکری و فرهنگی بشریّت، مرهون شجاعت انبیاء و پیروان راستین ایشان می باشد. و شهامت دانشمندان، توسعه علمی وفلسفی جامعه را به ارمغان می آورد. همچنین، توسعه اقتصادی جامعه و استقرار عدالت_ به عنوان شاخصه مهم توسعه پایدار- بدون فضیلت شجاعت، ناممکن است. نتیجه دیگر آنکه، هر چه، جامعه به زینت حکمت در تمام اقسامش آراسته گردد، به همان میزان، از پیشرفت و رشد بیشتری برخوردار می گردد و سرانجام، فضیلت «عدالت» که حاصل امتزاج سایر فضیلت هاست، رابطه متقابل وجودی با فضیلت «تقوی» دارد. و با ایجاد اعتدال در قوای نفسانی، زیرساخت پیشرفت وتوسعه فرد و جامعه را مهیا می سازد. کلید واژه: قرآن، اخلاق، توسعه پایدار، پیشرفت، اصول اخلاق فاضله.

سابقه و هدف: با توجه به وجود چندهزار روایت طبی و همچنین گسترش روزافزون استفاده های علمی و عملی از این روایات، بحث از روش فهم و برداشت از آنها امری ضروری است. برداشت از روایات طبی نیازمند ضوابطی است که در مواردی مستقل از ضوابط فهم روایات فقهی است. یکی از مهم ترین کتاب های طب مستنبط از روایات کتاب «دراسه فی طب الرسول المصطفی» است که نویسنده آن بر مبنای روش اجتهاد خود در این کتاب، اقدام به شاگردپروری و درمان بیماران نموده است. با توجه به تأثیر واقعی این روش اجتهاد بر زندگی افراد، هدف پژوهش حاضر بررسی میزان روایی این روش در حوزه روایات طبی بود. روش کار: پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و با استناد به متن کتاب مورد بحث و همچنین کتب تخصصی فقه و اصول و فقه الحدیث، به نقد و بررسی میزان روایی روش فهم روایات طبی در کتاب دراسه پرداخته است. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: نتایج نشان می دهد که نقدهای وارد بر روش اجتهاد از روایات طبی در کتاب دراسه شامل دو نوع کلی 1) رعایت نکردن ضوابط عمومی فهم روایات شامل: نص گرایی بدون فحص از قرائن، تلاش نکردن برای بازسازی روایات تقطیع شده، بررسی نکردن کافی لفظی و موضوع شناسانه، تخصیص ها یا تعمیم های حدسی، حمل معانی روایات بر امور مادی، تجربی و فیزیکی؛ و 2) رعایت نکردن ضوابط اختصاصی فهم روایات طبی شامل: تسامح در تمییز قضیه حقیقیه از قضیه خارجیه و شخصیه، تمسک ناتمام به اطلاق و عموم می شود. نتیجه گیری: بررسی نمونه هایی از شیوه و سبک صاحب کتاب «دراسه» در فهم روایات طبی برای شناسایی و درمان بیماری ها، نشان می دهد موارد بسیار متعددی از استنباط های ایشان به دلیل بی توجهی به ضوابط اولیه و عمومی دانش فقه الحدیث قابل اعتماد نیستند. ازآنجاکه مسئله تشخیص و درمان بیماری ها تأثیر واقعی در زندگی انسان ها دارد و منجزیت و معذّریت عندالله در اینجا مطرح نیست، نمی توان بدون بررسی صحت فهم صاحب «دراسه» از احادیث به آن اعتماد نمود.