سید زکریا محمودی رجا

پیروزی محمود احمدی نژاد در انتخابات نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در سال 1384 نقطه عطفی در تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران معاصر به شمار می رود. چراکه علیرغم ارتقای شاخص های معطوف به توسعه اقتصادی و توسعه سیاسی در دوره آقایان هاشمی و خاتمی، نامزدی منتخب مردم شد که ارزش های سیاسی متفاوتی را نمایندگی می کرد. این مقاله در نظر دارد با تحلیل پیامدهای سیاسی برنامه های توسعه دوران ریاست جمهوری آقایان هاشمی و خاتمی علل پیروزی احمدی نژاد در انتخابات سال 84 را بر اساس نظریه پیشروی محرومین آصف بیات تجزیه وتحلیل کند. نتایج به دست آمده نشان می دهد، روند نوسازی اقتصادی دوران هاشمی، منجر به شکل گیری طبقه متوسط جدیدی شد که دوم خرداد را خلق کرد، اما این طبقه در دوران اصلاحات با چالش های زیادی مواجه شد و رو به انفعال گرایید. این انفعال طبقه متوسط ازیک طرف و گرایش طبقات محروم جامعه به وعده های ضداشرافی گری احمدی نژاد در انتخابات سال 84 نتیجه انتخابات را رقم زد. به عبارت دیگر پیروزی احمدی نژاد معلول انفعال طبقه متوسط و پیشروی محرومان بود.

جهانی شدن فرهنگ که ازسوی اندیشمندان و تحلیل گران علوم اجتماعی به عنوان پارادایم اصلی انتهای قرن بیستم و ابتدای قرن بیست ویکم مطرح است، از جنبه های گوناگون موردبررسی قرارگرفته است. دریکسوعده ای با خوش بینی محض به آن نگاهی پروسه محورانه دارند که از ابتدای زندگی بشریت مطرح بوده و امروزه به واسطه ی مطرح شدن انقلاب انفورماتیک بیش ازپیش مطرح شده است؛ ازاین رو سرانجام آن را گسترش رفاه، پیشرفت، صلح، دموکراسی برای همگان می دانند. اما عده ای دیگر با تاکید بر گسترش روزافزون فقر، درگیری ها، انواع تبعیض ها و رشد جریان های افراطی در دوران حاکم شدن عقل گرایی و دموکراسی محوری، نگرشی پروژه محور و بدبینی به این جریان دارند. سوال اصلی که در اینجا مطرح می گردد این است که رویکرد دولت احمدی نژاد نسبت به جهانی شدن فرهنگ چه بود و چه عواملی در بروز این رویکرد موثر بودند؟ برای این منظور از چارچوب نظری آشوب و روش توصیفی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد تفسیر دولت احمدی نژاد از نظام بین الملل، حرکت آن به سوی آشوب و بی نظمی است و این مساله بیش از هر چیز به جهانی شدن فرهنگ بازمی گردد. لذا باید این روند را متوقف ساخت.

یکی از مباحثی که به لحاظ نظری همواره ذهن اندیشمندان حوزه روابط بین الملل را به خود مشغول داشته است نوع نظام بین الملل و آینده آن است. از زمانی که آمریکا موفق شد بر اردوگاه کمونیسم پیروز شود این بحث مجدد در محافل آکادمیک رونق گرفت که آینده نظام جدید که رهبری آن را آمریکا در دست دارد چه خواهد شد. آیا این کشور می تواند مثل همتای انگلیسی خود به مدت چندین قرن بر جهان سلطه داشته باشد یا خیر؟ عموم متفکران راه آمریکا در این خصوص را هموار تلقی می کردند و برخی کوشیدند اسلام را تنها مانع پیش روی آمریکا در قرن پیش رو برشمرند. اما هیچ کس به محور مقاومت در خاورمیانه و تاثیر آن در این باره توجهی ننمود. تنها پس از خروج اسرائیل از جنوب لبنان و شکست این رژیم در جنگ 33 روز و 22 روز بود که نگاه ها معطوف به محور مقاومت گردید. گفتمان مقاومت خوانشی انتقادی، قرائتی واساختی و تضعیف کننده از نظام سلطه بود. مقاله پیش رو با استفاده از نظریه نظام جهانی والرشتاین و روش تحلیلی توصیفی به بررسی نقش محور مقاومت در مقابله با نظام سلطه و آینده این نظام می پردازد. فرضیه اصلی پژوهش حاضر این است که جبهه مقاومت با محوریت ایران و تکیه بر آرمان های اسلامی در منطقه توانسته مشروعیت نظام سلطه را به چالش کشیده و قدرت آن را به تحلیل ببرد

نهاد آموزش و پرورش یکی از مهم ترین نهادهای هر جامعه ای است که نقش های مهمی چون تعلیم و تربیت، همبستگی اجتماعی، آموزش مهارت ها و علوم، جامعه پذیری  افراد، انتقال فرهنگ و ... را به عهده دارد؛ یکی از مهم ترین ارکان نهاد آموزش و پرورش، معلمان هستند. در این پژوهش تلاش شده است که رابطة مصرف رسانه و میزان سرمایة اجتماعی معلمان مورد مطالعه قرار گیرد. جامعة آماری این تحقیق را کل معلمان شهر سی سخت در استان کهگیلویه و بویراحمد تشکیل می دهند، تعداد 178 نفر از معلمان این شهر، بر اساس نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم، انتخاب و با استفاده از ابزار پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفتند و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارspss   بهره گرفته شد. یافته های تحقیق نشان داد که رابطة معناداری بین سطح استفاده از رسانه های چاپی و ابعاد سرمایة اجتماعی، شامل اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و رعایت هنجارها، وجود دارد و بین سطح استفاده از رسانه های چاپی و عضویت در شبکه های اجتماعی رابطة معناداری وجود ندارد. همچنین یافته ها نشان داد که بین سطح استفاده از رسانه های الکترونیکی و عضویت در شبکه های اجتماعی و مشارکت اجتماعی رابطة معناداری وجود دارد و بین سطح استفاده از رسانه های الکترونیکی و میزان اعتماد اجتماعی و رعایت هنجارها رابطة معناداری مشاهده نشد. درمجموع بین متغیر مستقل یعنی مصرف رسانه ای (چاپی و الکترونیکی) و متغیر وابسته یعنی سرمایه اجتماعی رابطة معناداری مشاهده شده است

متأثر از آموزه های رنسانس شاهد مبنا قرار گرفتن مؤلفه هایی چون اومانیسم، سکولاریسم و توجه صرف به عقلانیت در ساحت سیاسی اجتماعی بشر هستیم؛ که این امر مهم تحولات کمی و کیفی ساختاری را در پی داشته است. سیطره نگرش منافع محوری صرف، نسبیت انگاشتن مذهب و معنویت در سطح جهان، رشد روزافزون درگیری های نژادی قومی، استعمار و استثمار منابع انسانی طبیعی، از بین رفتن استقلال و اراده بشریت به تبع توجه صرف به عقلانیت ابزاری، از نتایج آموزه های فوق و مهم ترین مصداق آن، یعنی جهانی شدن فرهنگ است. مقاله حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که کدام یک از جهان بینی های لیبرال دموکراسی و معارف رضوی توان و قابلیت تأثیرگذاری بیشتری در جهان مادی گرا و ایدئولوژی زده امروزی را دارند؟ یافته های پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و ابزار تحلیل گفتمان به دست آمده حاکی از آن است که مشکلات روحی روانی، متزلزل شدن بنیادهای خانواده و سایر ناهنجاری های اجتماعی سیاسی از مهم ترین پیامدهای حاکم شدن گفتمان جهانی شدن فرهنگ و دال مرکزی آن یعنی اومانیسم است. همچنین نگرش هایی نظیر مارکسیسم، نئومارکسیسم و ... نتوانسته اند این خلأ اساسی را پر کنند. به همین منظور به دنبال تزلزل معنایی و حمایتی سایر گفتمان ها، معارف رضوی به عنوان فرهنگ فرابشری و دال های مرکزی آن چون: محبت، رأفت، اخلاق مداری، عدالت و آزادی به عنوان مؤلفه های فطری الهی که امروزه از گمشده ها و نواقص زندگی بشریت اند، می توانند راهگشای معضلات کنونی و تحقق بخش خواسته های مادی و معنوی افراد و شکوفایی قابلیت های وجودی آنان شوند

شناسایی متغیرهای تأثیرگذار بر رفتا ر  سیاسی اقوام و اقلیت ها در فرآیند انتخابات ازجمله مسائل مهم و کلیدی است که مورد اقبال اغلب نظام های سیاسی فعلی قرارگرفته است. مسئله پژوهش، تجزیه وتحلیل عوامل مؤثر در رأی دهی قوم بلوچ به گفتمان اعتدال در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری است .پژوهش حاضر ازنظر جهت گیری، کاربردی و نوع پژوهش توصیفی است و از روش پیمایش استفاده شده است .جامعه آماری، شهروندان قوم بلوچ دراستان سیستان و بلوچستان است که به صورت تصادفی ساده 308 نفر به عنوان نمونه آماری انتخ اب ش دند. داده های موردنیاز با استفاده از پرسش نامه جمع آوری شد .پایایی و روایی ابزار پژوهش با استفاده از آزمون های ضریب بارهای عاملی، پایایی ترکیبی، آلفای کرونباخ، روایی همگرا و روایی واگرا اندازه گیری شدند، سپس پردازش کلی مدل پژوهش سنجیده شد. از آزمونT  تک نمونه و فریدمن برای سنجش فرضیه های پژوهش استفاده شده است. داده های حاصل، با استفاده از نرم افزار PLS-smart و SPSS تجزیه تحلیل شدند.یافته ها نشان میدهد عوامل حقوقی، ویژگی های شخصیتی نامزد، انتظارات انتخاباتی، اثرپذیری از نخبگان سیاسی و دینی، قرابت با ایدئولوژی های مذهبی اقلیت ها، روند تحولات جهانی و منطقه و روند شبکه های مجازی در رأی دهی قوم بلوچ به گفتمان اعتدال در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری بیشترین تأثیرات را داشته است و سوابق تاریخی نامزدهای انتخاباتی و مشروعیت نظام در رأی دهی قوم بلوچ تأثیری نداشت .همچنین یافته های حاصل از رتبه بندی نشان می دهد که به ترتیب، قرابت با ایدئولوژی های مذهبی اقلیت ها، اثرپذیری از نخبگان سیاسی و دینی اقلیت ها، شبکه های مجازی، انتظارات انتخاباتی، روند تحولات جهانی و منطقه، عوامل حقوقی، ویژگی شخصیتی نامزد و عوامل تاریخی بیشترین نقش را در مشارکت قوم بلوچ در رأی دهی به گفتمان اعتدال داشته است.

در نظام های ناهمگون فرهنگی مذهبی، شناخت متغیرهای مؤثر در رفتار رأی دهی و  مشارکت سیاسی شهروندان، برای سیاست گذاری و مدیریت مطلوب امری حیاتی است. مسئله پژوهش، تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر در رأی دهی قوم ترکمن به گفتمان اعتدال در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری است. این پژوهش از نظر جهت گیری، کاربردی و نوع پژوهش توصیفی و از روش پیمایش استفاده شد. جامعه آماری، شهروندان قوم ترکمن در گلستان می باشند که به صورت تصادفی ساده 344 نفر به عنوان نمونه آماری انتخ اب ش دند. پایایی و روایی ابزار پژوهش با استفاده از آزمون های ضریب بارهای عاملی، پایایی ترکیبی، آلفای کرونباخ، روایی همگرا و روایی واگرا اندازه گیری شدند. داده های حاصل با استفاده از نرم افزار Smart- PLS وSPSS تجزیه و تحلیل شدند. از آزمون t تک نمونه و فریدمن برای سنجش فرضیه های پژوهش استفاده شد. یافته ها نشان می دهد ویژگی های شخصیتی نامزد، انتظارات انتخاباتی، اثرپذیری از معتمدان سیاسی دینی، قرابت با ایدئولوژی های مذهبی قومی، روند تحولات جهانی منطقه و شبکه های مجازی، بیشترین تأثیر را در رأی دهی قوم ترکمن به گفتمان اعتدال در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری داشت. همچنین یافته های حاصل از رتبه بندی نشان می دهد به ترتیب، انتظارات انتخاباتی، قرابت با ایدئولوژی های مذهبی، عوامل تاریخی، روند تحولات جهانی منطقه، اثرپذیری از معتمدان سیاسی دینی، ویژگی های شخصیتی نامزد و شبکه های مجازی بیشترین نقش را در تمایل قوم ترکمن به گفتمان اعتدال داشت.

تاریخ معاصر استان خوزستان در اثر وجود برخی مشکلات اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی در داخل و مداخلات تاریخی عوامل بیرونی با مسائل تجزیه گرایی قومی، معضلات امنیتی و برخی جرائم و ناهنجاری های سیاسی اجتماعی پیوند خورده است. استمرار برخی معضلات داخلی و تبلیغات رسانه ای جبهه عربی و فرامنطقه ای باعث تحریک و تهییج معترضان قومی و بدنبال آن پیوند تفکرات قومیت طلبی با اندیشه های وهابیت و تکفیری ها در مناطقی از این استان انجامید. بر این اساس هدف اصلی پژوهش؛ شناسایی مؤلفه های مؤثر در گرایش برخی جوانان شیعی اهواز به تفکرات سلفی- تکفیری و انجام رفتارهای تروریستی در بخش هایی از این استان بود. پژوهش از نوع رویکرد کیفی و مبتنی بر نظریه داده بنیاد انجام شد. جامعه آماری شامل جوانان گرایش یافته به تفکرات سلفی و صاحب نظران مطلع در مورد مسئله بود که به شیوه هدفمند انتخاب و پس از 17 مورد مصاحبه عمیق، اشباع نظری حاصل گردید. در ادامه با تکیه بر رویکرد نظام مند داده بنیاد و فرآیند کدگذاری باز، محوری و گزینشی و الگوی پارادایمی تحقیق ترسیم گردید. نتایج و یافته های پژوهش حاکی از آن بود که مؤلفه های فرهنگی، اقتصادی، رسانه ای، جغرافیایی و بیرونی نقش اصلی و مؤلفه های روان شناختی و سیاسی نقش تسهیل گر را در گرایش جوانان به این تفکرات بر عهده داشته اند.

هدف پژوهش، بررسی ابعاد تربیتی حماسه و واکاوی این ابعاد در سیره و مکتب تربیتی شهید سلیمانی است. دراین چارچوب تلاش شد با بررسی، تبیین و تحلیل وصیت نامه شهید سلیمانی، بیانات مقام معظم رهبری و سخنان افراد شاخص و هم رزم شهید با روش تفسیری تحلیلی به این سؤال اصلی پاسخ داده شود که سیره شهید سلیمانی تا چه حد ملاک های تربیت حماسی را پوشش و توصیف می کند. تربیت حماسی جایگاه و منزلت کلیدی در ابعاد و سطوح فرهنگی ارزشی مکتب و جهان بینی اسلامی ایرانی داشت و دارد. برخی افراد متنفذ و کاریزماتیک، از جمله شهید سلیمانی نقش مهمی در بازتولید این مسئله در برهه های زمانی مختلف جامعه داشته اند. یافته های پژوهش به دو بخش قابل تفکیک است؛ در بخش اول با مطالعه آثار حماسی ملی و آموزه های اسلام شیعی نگارش شده، ابعاد تربیت حماسی و زیرمحورهای آن (ولایت مداری، غیرت، شجاعت، فتوت و جوان مردی، جهاد، ایثار و ازخودگذشتگی، احسان و نوع دوستی، عدالت خواهی و ظلم ستیزی و...) کشف و تحلیل شد. در قسمت دوم تلاش شد این موارد با تکیه بر مکتب، سیره، کنش و رفتار شهید سلیمانی پیاده شود. باید گفت که در بافت و ساخت تربیتی اجتماعی جامعه، شهید سلیمانی مصداق بارزی در تحقق تربیت حماسی در ایران پس از انقلاب داشته است. مصداق عینی آن را در مشارکت گسترده مردم در مراسم تشیع، خاک سپاری آن در مناطق مختلف کشور و پس از شهادت در قالب فرهنگ سازی این مکتب برای نسل های جدید می توان مشاهده کرد.

تبارشناسی فرهنگ سیاسی ایران پیش از انقلاب، حاکی از نهادینه شدن فرهنگ سیاسی تبعی و پذیرش اقتدار سیاسی «بالا به پایین» در بین اکثریت جامعه بود. با نهادینه شدن «الگوواره مردم سالاری دینی» در ایران، مقوله آتش به اختیار بودن، بنا بر وضعیت فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کشور، متأثر از مبانی دینی «امر به معروف و نهی از منکر» و تحقق مطلوب تر حقوق و مسئولیت های شهروندان از سوی رهبر انقلاب مطرح شد. برخی جریانات و گروه های معاند با سوءاستفاده از عنوان آتش به اختیار و بدون توجه به محتوا و اهداف آن، کوشیدند در فضای مجازی و نوشتاری افکار عمومی جامعه را نسبت به آن مغشوش کنند. محققان در پژوهش حاضر درصدد هستند با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از آثار و بیانات آیت الله خامنه ای به این سؤالات پاسخ دهند که شاخصه ها و مؤلفه های فرهنگ مشارکتی و تعاملات اجتماعی مطلوب در جهان بینی، اندیشه و کنش ایشان کدام اند؟ و نسبت و جایگاه مقوله آتش به اختیار در حاکمیت فرهنگ مسئولیت پذیری و نظارتی اقشار مختلف جامعه چگونه است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که رهبر انقلاب در دوره پساانقلاب، راهبرد آتش به اختیار را در تکمله تاکتیک های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و مشارکتی شهروندان به خصوص جوانان مطرح کردند. کار فرهنگی خودجوش و تمیز، شکوفایی ظرفیت فرهنگی، اعتمادزایی، تقویت روابط متقابل دولت و ملت، اصلاح نواقص و اختلالات بوروکراتیک در کشور ازجمله شاخصه های این تاکتیک اند.

   هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل عوامل تاثیر گذار  در جهت گیری های سیاست خارجی ایران و نقش آن در  تحقق یافتن اهداف ملی است. عوامل سازنده، تغییردهنده، استمرار و تغییر سیاست خارجی ایران، تعاطی و تقابل  این کشور با سایر کشورها یکی از مسائل مهم و کلیدی برای افزایش یا کاهش جایگاه، نفوذ، اقتدار و مشارکت فعال  در سطح منطقه و جهان است. پژوهش حاضر می کوشد با استفاده از ابزارهای تحلیلی که «نظریه نقش» در سیاست خارجی ارائه می دهد، به این سؤال اصلی پاسخ دهد که چگونه سیاست خارجی دولت ها بر مبنای «برداشت از نقش ملی» شکل می گیرد و این برداشت ها چه تأثیری در تحول سیاست خارجی و درنتیجه چه نقشی در دستیابی به اهداف کلان ملی دارد؟ فرضیه اصلی مقاله این است که برداشت های متفاوت از نقش ملی  توسط گفتمان های تجربه شده در ایران، به اجرای سیاست خارجی متفاوت و گاها متعارض منجر شده است. و درنهایت به این نتیجه می رسیم که تشتت در «برداشت از نقش ملی»، منجر به عدم استفاده مطلوب از ابزار «سیاست خارجی» جهت تحقق اهداف ملی خواهد شد.

نفوذ و رسوخ گسترده فضای مجازی و ابزارهای اینترنتی، سبک زندگی پویا و متحرکی در زیستمان انسان های مدرن ایجاد کرد. به تبع این تحولات، سطوح و ابعاد مختلف حکمرانی سیاسی اجتماعی دولت ها، شبکه سازی ارتباطات و تعاملات شهروندان به نحو محسوس و پنهانی تحت تأثیر قرار گرفت. این امر فرصت و تهدیداتی پیشروی دولت ها، شهروندان، اقشار، طبقات و روابط متقابل فی مابین ایجاد کرده است.وقوع انقلاب اسلامی در ایران، بسترساز و استمرار نبرد فرهنگی، ایدئولوژیک، تمدنی و الگوی حکمرانی با نظام سلطه در سطح دنیا گردید. در راستای مقابله بااقتدار، پیشرفت و قدرت نرم جمهوری اسلامی، به صورت زنجیرهوار، ابزارها و تاکتیک های مختلفی برای بی ثبات سازی سیاسی اجتماعی و اقتصادی ایران، در دستور کار اتاق فکر و عملیاتی آن ها قرار گرفت. در این راستا در ادامه نبردهای نرم وبا هدف استمرار اغتشاشات خیابانی و آشوبگری در فضای مجازی و ماهواره ای اقدامات ترکیبی چون (بسیج جمعی معترضین، انسجام اپوزیسیون ها و معاندین، جدایی طلبی های قومی مذهبی، تحریک و تهییج هیجانات و استفاده ابزاری از برخی مشکلات و معضلات زیست محیطی و اقتصادی و...) علیه دستاوردهای انقلاب به کار بسته اند. در این پژوهش مساعی بر آن بود که با روش کیفی و بهره گیری از الگوی مفهومی جنگ نرم و نبرد شناختی، به این سؤال اصلی پاسخ دهد که شبکههای اجتماعی چگونه در آشوبهای آبان 98 در ایران نقش داشتهاند؟

هدف اصلی پژوهش حاضر واکاوی مؤلفه های حماسی در سیره شهید سلیمانی و رهاوردهای تربیتی آن در تحقق بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ایران است. روش این پژوهش از حیث هدف کاربردی و ازلحاظ رویکرد، کیفی است. داده ها پس از فیش برداری اسنادی، اینترنتی به شیوه ی تحلیل مضمون مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفتند. در ایران پس از انقلاب، چشم انداز تحقق تمدن نوین اسلامی به عنوان یک اصل اساسی در حوزه های و سطوح مختلف (فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و...) مدنظر قرار گرفت. در تحقق این فرآیند متکامل، منزلت و جایگاه برخی افراد، جریان ها، تحولات و رویکردهای مختلف نقشی تسریع گر دارند. گام دوم انقلاب به عنوان یک مانیفست تسریع جهت دهی انقلاب در مسیر تمدن نوین اسلامی در چهل سال دوم انقلاب از سوی رهبری معظم مطرح شد. شهید سلیمانی به عنوان یکی از اشخاص کاریزماتیک، نماد اقتدار و غرور ملی، حافظ امنیت اجتماعی ملی کشور، مقابله با جریان های تکفیری، شهید وطن در غربت و... در سطح جامعه مطرح بود، این موارد پس از شهادت ایشان به عنوان یک مکتب و سرمایه ی اجتماعی مطرح شد. دراین پژوهش در ابتدا تلاش می شود ضمن مفهوم شناسی و احصا تربیت حماسی، مبانی فکری و اندیشه ای تربیتی حماسی شهید سلیمانی، جایگاه و نقش منزلتی این تفکرات در تحقق اهداف و چشم اندازهای گام دوم انقلاب و تمدن نوین اسلامی موردبررسی و تحلیل قرارگیرد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که شاخص های مکتب شهید سلیمانی (وحدت گرایی، ولایتمداری، ظلم ستیزی، حامی محرومان و مستضعفان، شجاعت محوری، استقامت، جوانمردی، شهادت طلبی و...) کارکرد و کارویژه های تربیتی و اجتماعی در ابعاد عزت نفس، تقویت سرمایه اجتماعی، اعتمادبه نفس، خودباوری و... دارد که در تحقق چشم انداز ترسیم شده جامعه در گام دوم انقلاب نقش مهم و حیاتی دارد؛ دراین راستا نیازمند تبیین جهادی و ارتقای بیش سیاسی اجتماعی و تربیتی شهروندان می باشیم.