مسعود ربیعه

هدف از انتخاب سبد پروژه های گازرسانی، انتخاب یک مجموعه پروژه از میان پروژه های کاندید است؛ به طوری که معیارهای مهم مدنظر سازمان با لحاظ محدودیت ها تا حد امکان مطلوب شود. در این پژوهش چنین انتخابی با یک مشکل اساسی روبه رو است. با توجه به ابهام موجود در تعیین برخی پارامترهای پژوهش، آن ها در قالب اعداد فازی لحاظ و به منظور افزایش استواری جواب ها، از روش استوار فازی استفاده می شود. جواب حاصل از روش استوار فازی به نحوی است که در تمام حالت های سطح برش آلفای لحاظ شده صدق کرده و استوار است. در این پژوهش یک مدل چند هدفه و چنددوره ای صفر- یک استوار فازی برای انتخاب سبد پروژه های گازرسانی در شرکت گاز استان کرمان ارائه و برای حل مدل از رویکرد استوار فازی استفاده شد. در ابتدا به منظور نمایش چگونگی عملکرد رویکرد استوار فازی، مدل در حالت تک هدفه و برای مسئله ای با ابعاد کوچک به کمک نرم افزار لینگو حل شد؛ سپس به دلیل NP-Hard بودن مدل مسئله بااستفاده از الگوریتم های تکاملی تفاضلی چندهدفه حل شد و سپس برای بررسی کارایی الگوریتم پیشنهادی با الگوریتم جست وجوی ممنوعه چندهدفه مقایسه شد. در پایان به منظور کمک در تصمیم گیری در رابطه با انتخاب سبد پروژه گازرسانی روستایی از روش تاپسیس برای الویت بندی نقاط پارتو استفاده شد.

هدف این مقاله شناسایی عوامل مؤثر بر تولید صنعتی پوشاک در ایران و واکاوی پویای افول آن با استفاده از رویکرد سیستمی طی دوره (1394-1374) است. برای تحقق این امر از ابزارهای پویایی شناسی سیستم ها استفاده شده است و در سه گام (تعریف مسئله، ساختار مدل و ارزیابی برنامه های موجود) فرآیند تحقیق ساماندهی شده است. پس از بیان مسئله، با توجه به ادبیات موضوع و مصاحبه های عمیق صورت گرفته با خبرگان صنعت و سیاستگذاران 15 چالش مهم و اصلی صنعت شناسایی و براساس آن متغیرهای کلیدی و روابط علّی- معلولی آنها استخراج شد و سیستم بر اساس ساختار هفت بخش اصلی شبیه سازی گردید. در نهایت برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای توسعه تولید صنعتی پوشاک از حیث جامعیت و کارایی با ساختار ارائه شده مورد بررسی و تطبیق قرار گرفت و حلقه هایی که در برنامه راهبردی مغفول باقی مانده بود معرفی گردید. در برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت عدم توجه به حلقه های محرک سمت تقاضای بازار، عدم توجه به حلقه های مؤثر بر ظرفیت های خالی موجود تولیدکنندگان صنعتی و عدم توجه به سازوکار اثرگذاری تعرفه های موجود در صنعت از جمله کاستی های این برنامه راهبردی مشخص گردید.

هدف: امروزه، یکی از دغدغه های بسیار مهم صنایع نفتی، موضوع توسعه پایداری است. دستیابی به پایداری مستلزم شناخت عوامل مؤثر بر پایداری، روابط متقابل و پویای آنها و اتخاذ تصمیم های صحیح مدیران ارشد سازمان است. هدف از این مقاله، ارزیابی و تحلیل سیاست های توسعه پایدار شبکه حمل ونقل فراورده های نفتی ایران، بر اساس رفتار پویای متغیرهای پایداری است. روش: بر اساس پیشینه پژوهش و نظر خبرگان صنعت، عوامل مؤثر بر پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی احصا و بر مبنای رویکرد پویایی سیستم، مدل پویای پایداری این شبکه طراحی شد. سپس سیاست های متناسب با استراتژی متفاوت پایداری، بر اساس رفتار متغیرهای اصلی پایداری، بررسی و تحلیل شد. یافته ها: بر مبنای پیشینه پژوهش و نظر خبرگان، ۲۲ عامل به عنوان عوامل مؤثر بر پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی انتخاب و استراتژی های پنج گانه، شامل کاهش هزینه های حمل ونقل، افزایش رضایتمندی جامعه، کاهش آلودگی محیط زیست، کاهش حوادث و ترکیب همه موارد، برای دستیابی به پایداری در شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران متصور شد. با اعمال سیاست های متناسب با هر استراتژی و مقایسه نتایج آنها، مشخص شد، رفتار متغیرهای اصلی پایداری با اتخاذ استراتژی پنجم (توسعه همه جانبه) روند بهتری را نشان می دهد. نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد که دستیابی به توسعه پایدار با شناخت عوامل مؤثر بر پایداری و در نظرگرفتن ارتباط علّی بین آنها و ارزیابی و تحلیل سیاست های توسعه پایدار مبتنی بر رفتار متغیرهای اصلی پایداری در طول زمان با نگاهی جامع و سیستمی فراهم می شود.

هدف: هدف تحقیق حاضر، توسعه و بهبود نگاشت شناختی فازی لایه ای در ساختاردهی مسائل با ابعاد بالا و ارائه چارچوبی کمّی برای استفاده از این رویکرد در تحلیل مسائل آشفته و ساختار نیافته مدیریتی است. روش: در این تحقیق با ترکیب روش خوشه بندی «نقشه خودسازمان دهنده» و «تئوری گراف و رویکرد ماتریس» و استفاده از آن در روش نگاشت شناختی فازی لایه ای، تلاش شده محدودیت های این رویکرد در تحلیل مسائل بزرگ کاهش یابد. مبتنی بر روش ارائه شده در تحقیق حاضر، مسئله از طریق خوشه بندی مولفه ها و ایجاد ساختار لایه ای برای نگاشت شناختی مدل سازی می شود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف توسعه ای و کاربردی است و از حیث نحوه به دست آوردن داده ها، در زمره پژوهش های توصیفی محسوب می شود. یافته ها: مبتنی بر روش شناسی ارائه شده در تحقیق حاضر، مسائل دارای بیش از 12 مولفه، ابتدا در یک فرایند کاهش ابعاد از طریق خوشه بندی به تعداد کمتری دسته مولفه که زیرنگاشت نامیده می شود، مدلسازی می شود. سپس روابط بین مولفه ها در هر زیرنگاشت مورد تحلیل قرار گرفته و وزن اعتباری هر زیرنگاشت بر اساس روابط فی ما بین مولفه های همسایه، به دست می آید. این رویه تا لایه اول نگاشت ادامه پیدا می کند تا در نهایت، درجه فعالسازی هر یک از زیرنگاشت ها در تکرار n+1 به دست آید و رفتار هر یک از متغیرها در بلند مدت مشخص شود. در تحقیق حاضر، مسئله دستیابی به مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت پتروشیمی، تحلیل شده است و بر اساس نتایج حاصل، «همکاری در زنجیره تامین»، «توسعه سازمانی» و «تعهدات مدیریت به توسعه پایدار» به ترتیب مؤثرترین عوامل در توانمندسازی مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت پتروشیمی هستند. نتیجه گیری: مبتنی بر روش ارائه شده در تحقیق حاضر، مسئله از طریق خوشه بندی مولفه ها و ایجاد ساختار لایه ای برای نگاشت شناختی مدل سازی می شود. روش ارائه شده در تحقیق حاضر قابلیت مدل سازی مسائل با تعداد بالای متغیر مداخله گر را دارد.

صنعت پتروشیمی یکی از صنایع پیشرو در حوزه نفت و گاز کشور است که نقش به سزایی در تکمیل زنجیره های خلق ارزش در این حوزه دارد. امروزه با توجه به این که توسعه پایدار و به تبع آن انطباق پایداری در مدیریت زنجیره تامین به یک مطالبه اجتماعی تبدیل شده، توسعه صنعت پتروشیمی در کشور و رسوخ در بازارهای جهانی مستلزم انطباق رویکردهای توسعه پایدار در این صنعت است. هدف تحقیق حاضر شناسایی، ارزیابی و تحلیل توانمندسازهایی است که دستیابی به اهداف توسعه پایدار در زنجیره تامین پتروشیمی را تسهیل می کند. به منظور دستیابی به هدف تحقیق، ابتدا مبتنی بر روش فراترکیب مطالعات پیشین در حوزه مدیریت زنجیره تامین پایدار بررسی و عوامل و مولفه های اصلی توانمندساز مدیریت زنجیره تامین پایدار شناسایی شد. سپس با استفاده از روش تئوری گراف و رویکرد ماتریس (GTMA) توانمندسازهای مدیریت زنجیره تامین تحلیل و اولویت بندی شد. بر اساس نتایج تحقیق توانمندسازهای مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت پتروشیمی به مولفه های مربوط به مدیریت شرکت ها، مدیریت زنجیره تامین، استمرار و تداوم زنجیره تامین، ویژگی های زنجیره تامین، شراکت در زنجیره تامین و کارکنان دسته بندی شد که مولفه های مربوط به استمرار و تداوم زنجیره تامین در اولویت های اول برنامه ریزی در صنعت پتروشیمی به منظور دستیابی به پایداری قرار گرفت.

یکی از مسائل رایج در زنجیره های تأمین، نوسان موجودی در طول زنجیره است که هزینه های اضافی را به سازمان های تولیدی تحمیل می کند، کاهش این هزینه ها می تواند موجب افزایش بهره وری در تولید شود. در همین رابطه در این مقاله با به کارگیری روش پویایی شناسی سیستم ها به تحلیل دینامیکی مسئله نوسان موجودی ها در زنجیره تأمین شرکت ساپکو پرداخته می شود. به این منظور از اطلاعات موجود و مستند شرکت ساپکو در طول دوره شبیه سازی استفاده شده است. پویایی شناسی سیستم ها ابزار نیرومندی برای مدل سازی ساختارهای پیچیده ای همچون شبکه های زنجیره تأمین است و اطلاعات مفیدی درخصوص تعامل پارامترهای اصلی سیستم ارائه می کند. در این مقاله بر پایه اصول روش پویایی های سیستم، پس از بیان مسئله نوسان های موجودی در زنجیره تأمین، فرضیه های پویای به وجود آورنده مسئله مد نظر تبیین شده؛ سپس مدل دینامیکی مربوط به مسئله نوسان ها در زنجیره تأمین ارائه می شود. پس از حصول اطمینان از کارکرد مدل به واسطه اجرای آزمون های اعتبارسنجی، سه سیاست (اشتراک گذاری اطلاعات، استفاده از بافر موجودی و ترکیبی) به منظور بهبود رفتار نوسانی موجودی ها اتخاذ شده و تأثیر اجرای آنها بر رفتار مسئله ساز مدل دینامیکی مشاهده می شود. اجرای این سیاست ها موجب کاهش نوسان موجودی ها در زنجیره تأمین مورد مطالعه شده است.

در این پژوهش با ارائه چارچوب قابلیت نوآوری ملّی در قالب نظام چندبخشی، یک مدل شبکه ای و پویا معرفی می شود. در این نظام به منظور شناسایی مسئله عملکردی کشور، ابتدا با استفاده از تحلیل کتاب شناختی و برگزاری جلسه های گروه کانونی با خبرگان، مراحل و شاخص های مدل فرایندی، شناسایی و طراحی شدند؛ سپس مدل تحلیل پوششی داده های شبکه ای پویا برای محاسبه عملکرد کشور، در مقایسه با سایر کشورهای منطقه به کار گرفته شد. نتایج مدل نشان داد که قابلیت نوآوری ملّی کشور در مرحله سوم، یعنی در تبدیل پتنت ها به صادرات محصولات با فناوری بالا و کالاهای خلاقانه، ضعیف است. در ادامه به منظور ارائه سیاست پیشنهادی در ارتقای عملکرد کشور در مرحله سوم، با استفاده از تحلیل تطبیقی کیفی مجموعه فازی (fsQCA) ترکیبات ابعاد نهادها، سرمایه انسانی و پژوهش، زیرساخت، پیچیدگی بازار و پیچیدگی کسب وکار موردبررسی قرار گرفت و برای کالیبره کردن داده ها از روش خوشه بندی K-MEANS استفاده شد. خروجی تحلیل یادشده نشان داد که ترکیب دو بُعد نهادها و سرمایه انسانی/ پژوهش در ارتقای عملکرد کشور شرط کافی است.

تمرکز بر صادرات محصولات با فناوری بالا به عنوان شاخص اثربخشی قابلیت نوآوری ملّی، یکی از اهداف مهم توسعه محسوب می شود. از این رو در این پژوهش به منظور طراحی یک نظام پویا در سنجش میزان دستیابی کشور به هدف مذکور، با بررسی سیر تحول ساختار فکری قابلیت نوآوری ملّی با استفاده از رویکرد تحلیل کتاب شناختی، مفاهیم کلیدی مرتبط با آن در قالب خوشه ها طبقه بندی، و بر اساس مفاهیم استخراج شده، اجزای اصلی مدل ارتقای قابلیت نوآوری ملّی شناسایی شدند. سپس بر اساس پیشینه پژوهش و برگزاری جلسات گروه کانونی با خبرگان، سایر متغیرهای  متناسب با ابعاد ارتقادهنده قابلیت نوآوری ملّی تعیین شدند و بر مبنای رویکرد پویایی نظام، یک مدل پویا ترسیم شد. سپس راهبرد های متفاوت ارتقادهنده قابلیت نوآوری بر اساس رفتار متغیر اصلی نسبت صادرات محصولات با فناوری بالا به اختراعات مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش بیانگر استخراج 5 خوشه فرارسی (جهش فناوری) و بهره وری، ظرفیت جذب دانش، قابلیت پویا، قابلیت فناوری، و اتحاد راهبردی، به عنوان مفاهیم اصلی استخراج شده حاصل از تجزیه و تحلیل کتاب شناختی بود. با اعمال دو راهبرد اصلی ایجاد مشوق در بازگشت نخبگان به کشور، و ارائه تسهیلات در تجاری سازی محصولات دانش بنیان، متغیر شبیه سازی شده نسبت صادرات محصولات با فناوری بالا به اختراعات، رفتار بهتری در آینده نشان خواهد داد.