فرزاد دهقانی

فرزاد دهقانی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۵ مورد.
۱.

بازکاوی استعاره های مفهومی «لباس» در قرآن و نهج البلاغه بر مبنای مدل لیکاف و جانسون(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن بهار ۱۴۰۲ شماره ۹۳ 197 - 241
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۲۶
پژوهش پیش رو با روش توصیفی-تحلیلی و بر پایه نظریه شناختی استعاره که توسط جورج لیکاف و مارک جانسون(1980)، مطرح گردید؛ در نظر دارد، مفاهیم استعاری را که در قرآن کریم و نهج البلاغه به وسیله حوزه ملموسِ لباس و پوشش برای مخاطبین عینی سازی و فهم آنها تسهیل شده، استخراج و روابط موجود میان دو حوزه را تحلیل نماید. یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن است که به ترتیب در قرآن کریم مفاهیمِ: تقوا، گرسنگی و ترس، شب و ارتباط زناشویی و در نهج البلاغه مفاهیمِ: میانه روی، عزت، جهاد، کرامت، عافیت، تغییر احکام صحیح اسلامی و تواضع به عنوان حوزه های مقصدِ انتزاعی، توسط مفهومِ ملموسِ لباس و پوشش به عنوان حوزه مبدأِ محسوس که بشر تمام زوایا و ساختار آنها را می شناسد؛ برای مخاطبان عینی سازی و درک آنها تسهیل شده است . از آنجایی که متون دینی مفاهیم انتزاعی دارای بیشترین فراوانی است فلذا کاربردِ عملی پژوهش مذکور این است که امکان هنر دینی را اثبات می کند به گونه ای که با طرح واره های تصویری گوناگون می توان مفاهیم معنوی و انتزاعی عمیق را متناسب با ظرفیت مخاطبان ارائه داد.
۲.

ارزیابی کودک همسری در آیینه فرهنگ قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال دوم تابستان ۱۴۰۱شماره ۴ (پیاپی ۸) 8-33

کلید واژه ها: کودک همسری آمادگی ازدواج لوازم قرآنی ازدواج روایات تاریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۱۲۲
بنای سعادتمندی و تکامل در اسلام از مسیر خانواده می گذرد به گونه ای که در فرهنگ اسلامی برای امر ازدواج احکام و توصیه های فراوانی وجود دارد.یکی از مسائل چالش برانگیز در حوزه خانواده پدیده کودک همسری است یعنی دختر و پسری که به بلوغ کامل نرسیده-اند، ازدواج می کنند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری کتابخانه ای- استنادی و سطح تحلیلِ تحلیل محتوا به دنبال پاسخ به این سؤال است که کودک همسری در آیینه قرآن، روایات و تاریخ چگونه ارزیابی می شود؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که از منظر قرآن، آیه 4 سوره طلاق و آیه 32 سوره نور دلالت بر کودک همسری ندارد و براساس سیاق مراد آیات، امر ازدواج افردای است که شایستگی و آمادگی ازدواج دارند و رشید هستند. همچنین این مقوله با لوازم قرآنی نکاح در تعارض است. در روایات به مفسده کودک همسری اشاره شده است و روایاتِ کودک همسری براساس اصول فقه الحدیث با قاعده لا ضرر و لا حرج که هر دو ناظر بر احکام اولیه است حتی به فرض صحت و دلالت احادیث، در این مسئله محدود می شود. سن عایشه را باید در گفتمانِ افتخار قیبله ای، رقابتِ بین همسران فهمید که باز تولید عناصر فرهنگ جاهلی در حوزه خانواده و نگاه به زن است.
۳.

معناشناسی «صُحُف» در قرآن با تکیه بر روابط همنشینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 21 - 58

کلید واژه ها: صحف معناشناسی نوشته های مقدس برنامه های انسان ساز قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۶۲
یکی از واژگان حوزه معنایی کتابت در قرآن، صحف است. این واژه 8 مرتبه در قرآن تکرار شده و با محوریت همنشین ها حامل مفاهیمی خاص در فرهنگ قرآنی است که درنهایت، به یکی از این کلیدواژگان اصلی قرآن، بدل و با مفاهیم وحیانی مقارن شده است. واژه مذکور ازجمله واژگانی است که به حجاب برداشت سطحی و تطبیق مصداقی دچار شده و در متون روایی، تفاسیر، لغت نامه ها و ... معمولاً به صحف ابراهیم و موسی(ع) تعبیر شده است. در مقاله پیش رو از معناشناسی ساختاری به صورت تحلیل همنشین ها، سیاق، بافت و فضای نزول و ترکیبات همسو، معانی نسبی و کاربردی «صُحُف»، بازکاوی و براساس کاربردهایشان برخی اقوال مفسران به چالش کشیده می شود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که معناشناسی صُحف در قرآن، بیان کننده جهانبینی خاص و گسترده از این کلیدواژه مهم قرآنی است؛ به طوری که نشان از حلقه اتصال تمام ادیان با نظام اولوهی و رسالت و وحی دارد و در معانی نسبی، به نوشته های مقدس، کتاب های وحیانیِ قبل از قرآن، کتاب های وحیانی ابراهیم و موسی، قبل از قرآن به صورت برنامه های انسان ساز مشترک تمام ادیان، مصاحف مسلمانان بعد از تدوین قرآن، نامه اعمال انسان ها، تمام کتاب های وحیانی از زمان حضرت آدم تا خاتم(ع) و نیز خود قرآن اطلاق شده است.
۴.

مطالعه تطبیقی میان داده های علمی و دینی درباره سلامت پیامبر (ص) از بیماری صرعِ مؤثر در منشأ وحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 157-186

کلید واژه ها: وحیانیت قرآن پیامبراکرم (ص) مستشرقان صرع سلامت پیامبر سلامت روانی پیامبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۱۱۷
در طول تاریخ با انبیاءالهی مخالفت شده و مورد اتهام قرار می گرفتند ولی نوع تهمت ها شاید برای هر پیامبری خاص و با دیگری متفاوت بوده است. حضرت خاتم النبیین(ص) نیز از این قاعده مستثنی نبوده و همواره مورد اتهام قرار می گرفتند، این تهمت ها از سوی مستشرقان در راستای بیان مصدر آیات قرآن کریم ارائه شدند تا وحیانیت قرآن کریم را نفی کنند. به این جهت اتهام کهانت، ساحری، شاعری، بیماری صرع را تنها به پیامبر اسلام(ص) نسبت داده اند. لذا این پژوهش با بررسی نظریات از دو جهت داده های علمی و دینی و مقایسه آن ها به دنبال پاسخ به این سؤالات است که آیا بین بیماری صرع و سخنان حکیمانه ارتباطی است؟ آیا حضرت محمد(ص) دارای سابقه بیماری بوده است؟ برای پاسخ به سؤالات روش کتابخانه ای و استنادی و تجزیه و تحلیل به صورت تحلیل محتوایی کیفی(توصیفی- تحلیلی) با تکیه بر رویکرد تاریخی و علم روانشناسی به کار بسته شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که براساس شواهد تاریخی، علم روان شناسی، عقلی و نقلی، اعتراف برخی مستشرقان، شبهات مذکور بی اساس و در انگیزه شناسی مطالعات مستشرقان در دسته مغرضانه و تحت تأثیر جنگ های صلیبی که پس از شکست از مسلمانان به سمت جنگ فرهنگی و ایجاد شبهه رفتند، بیان شده است.
۵.

کاربست معناشناسی در ترجمه ماده «ن ف ق» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۵ 30-62

کلید واژه ها: ماده نفق معناشناسی ترجمه قرآن ادبیات عرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۱۹۳
از لوازم ترجمه قرآن، توجه و راهیابی به خاستگاه معنای واژگان آیات است که راه را برای تبیین معنای متن هموار می سازد. برای فهم واژگان اصلی در آیات باید به اصلِ معنای اساسی، ریشه شناسی و به معنای آن در سیاق های مختلف توجه کرد. از واژگان پُر بسامد در قرآن کریم، واژه های برگرفته از ماده «ن ف ق» است که دو واژه «انفاق» و «منافق» به سبب دوری معنایی و بارِ عاطفی مثبت و منفی همواره در معادل یابی به خاطر عدمِ توجه به اشتقاق از اصلِ ماده، مستقل در نظر گرفته شده و معانی مصطلحِ بریده از معنای اساسی را نشان می دهند. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤالات است که ماده «ن ف ق» چه سیر معنایی را پشت سر گذاشته و در این سیر دارای چه مؤلفه هایی شده است؟ و رابطه معنایی مشتقات این ماده با هم چگونه است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که در متون عرب پیش از اسلام و زبان علمی متعارف نزد ایشان، ماده «ن ف ق» در معنای «حفره» استعمال می شده است که قرآن کریم طی معناسازی از این واژه فرهنگ ویژه ای به وجود آورد و مبتنی بر همان معانیِ چاله و شکاف، از ماده «نفق» سه واژه «منافق»، «انفاق» و «نفقه» را مفهوم سازی کرد. با این تفاوت که در کاربست قرآنی و در پرتو دیدگاه پیش نمونه، معانی «نفق» محدودتر شده و بیشترین استعمال آن در دو حوزه انفاق و خرج کردن مال و نیز نفاق و دورویی در اعتقادات است. این معانی بر اساس پیش نمونه اولیه در زبان علمی به حالت محسوس، تصویرپردازی و مفهوم سازی شده که ضروری است ایندست مفهوم سازی ها در ترجمه قرآن مورد توجه مترجمان قرار گیرد.
۶.

اعتبارسنجی روایات آفرینش نخستین چشمه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۱ 4 - 27
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۱۱
آفرینش نخستین چشمه در روی کره زمین با عنوان اولین چشمه جوشیده، در روایتی مرسل که شیخ طبرسی در نقل آن متفرّد است، در مباحث تفسیری سوره شعراء در مجمع البیان ذکر گردیده است. با توجه به بررسی روایت مورد بحث به روش کتابخانه ای و توصیفی، این روایت از نظر سندی، به سبب ارسال و مفرد بودن، ضعیف است و توانایی مقابله با تعداد زیادی از روایات واحد که بر اساس نظریه آخوند خراسانی، دارای تواتر اجمالی هستند را ندارد. از نظر دلالت، با توجه به بررسی خانواده بزرگ حدیث یعنی مطالعه روایات مشابه و مخالف، ناسازگاری روایت ذکر شده با دیگر روایات مندرج در منابع شیعه مبنی بر نخستین بودن آفرینش چشمه حیات در میان چشمه ها که یوشع بن نون در آن ماهی را شست و زنده گشت و خضر علیه السلام از آن نوشید و عمر طولانی پیدا نمود، هویدا است. بنابراین پذیرش روایت نامبرده، مشکل است. نیز احتمال اسرائیلی یا منتقله بودن آن نیز وجود دارد.
۷.

مواجهه شیخ طوسی با احادیث متعارض؛ (باب وقت المغرب 149 تا باب عددالفصول فی الأذان و الإقامه 167-149)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰ 55 - 76

کلید واژه ها: استبصار حدیث تعارض شیخ طوسی مغرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵
حدیث، دومین منبع و مأخذ دین است که پس از قرآن، در شناختن و شناساندن اسلام و شکل گیری و بالندگی علوم اسلامی بیشترین سهم را دارد و به جرأت میتوان گفت که تعدادی از پرسشها درباره اسلام، به حدیث و سنت برمیگردد و بررسی این پرسشها و دستیابی به قواعدی روشن ضروری به نظر میرسد. یکی از مواردی که در دانش حدیث و در قلمرو دانش اصول مطرح میشود، وجود احادیث متعارض است. اهمیت و بررسی و توجه به احادیث متعارض از آن جا نشأت میگیرد که دو حدیث متعارض روایت شده از معصوم (ع) را نمیتوان بهآسانی رها کرد. در این پژوهش، به نحوه مواجهه شیخ طوسی در حل تعارض احادیث باب وقت المغرب تا احادیث باب عددالفصول فی الاذان و الاقامه می پردازد. یافتههای پژوهش حاکی از این است که مؤلف در این احادیث، راه جمع تعارض را نشان داده و در پرهیز از طرح روایات کوشش نموده است و از اینرو، درصدد است تا حد ممکن راهی برای جمع روایات بیابد.  
۸.

واکاوی مفهوم «حشر أعمی» در آیه 124 سوره طه

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۳ 265 - 245

کلید واژه ها: حشر أعمی قیامت محشور سوره طه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۵۰
مسأله حشر، از ویژگی های مهم جهان آخرت است که آیات بسیاری از قرآن به این مسأله اختصاص پیدا کرده و در آن حالات مختلف حشر انسان ها بیان شده است. یکی از آن ها، حشر به صورت از دست دادن بینایی (حشر أعمی) است که مربوط به انسان های بی توجه از یاد خدا است. خداوند می فرماید: « وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنْکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ أَعْمَى » (طه/ 124) پیرامون «حشر أعمی»، نظرات گوناگونی مطرح شده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیل و با ابزار کتابخانه ای به بررسی و تحلیل این موضوع بپردازد؛ نتایج حاصل نشان می دهد با توجه به سیاق آیه 24 سوره طه، مراد از حشر أعمی، از دست دادن حس بینایی ظاهری یعنی از دست دادن بینایی چشم سر است که از جانب خداوند متعال، عذابی برای بی توجهان از یاد خدا و آیات شریفش است. کور دلی نتیجه اعراض از یاد خداوند و نابینایی حس باصره است. این حس (فقدان بینایی ظاهری)، شامل همه گناهکاران نمی گردد بلکه مختص به گروهی است که از یاد خدا روی گردان شده و آیات الهی را به دست فراموشی بسپارند.
۹.

تقدم سند بر شهادت با محوریت نقد ادله مخالفان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: فقه سال بیست و هفتم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۴) 7 - 38

کلید واژه ها: حجیت بینه تعارض بینه اماره ملکیت اعتبار کتابت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۲۵۹
موضوع اعتبار سند به عنوان دلیلی مستقل همواره مورد بحث بوده است؛ به طوری که نظر قائلان به عدم اعتبار آن موجب ابطال بسیاری از مواد قانونی، و در نتیجه تشتت آراء نظری و قضایی گردیده است. قائلان به اعتبار سند همواره سعی کرده اند براساس ادله ای همچون اهمیت اسناد در جامعه، دلایل مخالفان را رد نمایند، بی آنکه مبانی ادله مخالفان را نیز موردبررسی قرار دهند. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانه ای به دنبال پاسخ به این سؤال ها است: آیا ادله مخالفان حجیّت سند از قوت کافی برخوردار است؟ بعد از احراز اعتبار آن، در فرض تعارض سند با شهادت، کدام حاکمیت دارد؟. دلایل مخالفان در روایات معروف به «نوشته قاضی به قاضی»، «مکاتبه جعفر بن عیسی» و روایت «قضاوت بر اساس بینات و سوگند» بیان می شود که با بررسی آنها عدم دلالت بر مدعای بی اعتباری سند اثبات می گردد. در پایان این نتیجه حاصل می شود که ادله مخالفان از قوت کافی برخوردار نیست. ادله حاکمیت سند بر شهادت ذیل عناوینی همچون اولویت سند بر اساس بافت و سیاق آیه دین، ملاک آیات نخست سوره قلم، اهمیت الفاظ، مصون بودن سند از سهو و فراموشی در مقابل شهادت، تقدم روایات مکتوب بر مسموع، ملاک قاعده سوق، قاعده ملازمه اذن در شیء، و سیره متشرعه بررسی می شود.
۱۰.

تحلیلی بر استناد مؤلفه های «خلق» و «امر» به ملائکه در قرآن با تأکید بر آرای تفسیری علامه طباطبایی

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۵ 66 - 87

کلید واژه ها: ملائکه عالم خلق عالم امر علامه طباطبایی تجرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۲۹۷
در جهان شناسی قرآنی، جهان منحصر در جهان مادی و محسوس نیست؛ زیرا قرآن علاوه بر این موجودات، از موجوداتی نام می برد که ما توانایی درک حسی آن ها را نداریم. دسته ای از این موجودات ملائکه هستند. در قرآن کریم سخن صریحی درباره ماهیت و چیستی فرشتگان نیامده است. آنچه مسلم است این است که فرشتگان ماهیتی متفاوت با انسان و دیگر مخلوقات ذی شعور دارند. اما در چیستی ماهیت آن ها، اختلاف وجود دارد. صرف نظر از این اختلاف دیدگاه می توان ماهیت این موجودات را با رویکردی دیگر از منظر انتساب به مشتقات «خلق» و «امر» در آیات قرآن مطمح نظر قرار داد و با تکیه بر کاربردهای قرآنی به نتایج نوینی دست یافت. برداشت اولیه و متبادر از آیات قرآن، از هر دو وجهه خلقی و امری برای ملائکه حکایت می کند. خداوند در آیات متعدد از مخلوق بودن ملائکه و تعلق آن ها به عالم خلق سخن می گوید. در عین حال آنچنان که همه مخلوقات علاوه بر چهره خلقی، چهره دیگری دارند که از جنس امر است؛ ملائکه نیز صورتی ملکوتی و از جنس امر خداوند دارند و آیاتی نیز در قرآن وجود دارد که بر تعلق ملائکه به عالم امر سخن می گوید. با عنایت به این دو، به بررسی آرای علامه در باب ماهیت شناسی ملائکه با روش تحلیل محتوا و از رهگذر توصیف و تحلیل پرداخته شد. از نظر علامه طباطبایی، ملائکه موجوداتی فرامادی هستند و به عالم خلق تعلق ندارند.
۱۱.

ارزیابی غرض سوره اسراء براساس سوره مجاور، زوج و سور مسبحات

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 227 - 256

کلید واژه ها: سوره شناسی سوره اسراء سوره زوج سوره مجاور غرض سوره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۶۹
سوره شناسی یکی از شیوه های دستیابی به محتوا و مفاهیم والای یک سوره است که در نهایت هویت خاصّ یک سوره را شناسایی و مطالب پایه ایی و محورهای موضوعی موجود در سوره را براساس محوریت سوره های مجاور و زوج بازخوانی می کند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با ابزار گردآوری کتابخانه ای و استنادی به دنبال پاسخ به سؤالات زیر است که محورهای موضوعی سوره اسراء براساس سوره مجاور، زوج و سور مسبحات کدام است؟ غرض اصلی سوره در محور چیست؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که سوره اسراء در سه محور موضوعیِ دعوت به توحید و نفی الوهیت متعدد، تبیین شبهات باطل مشرکان علیه خداوند و پیامبر (صلی الله علیه وآله) و عدم قدرت و مالکیت معبودان با سوره مجاور و زوج خود مشترک است علاوه بر آن پنج محور موضوعی سوره اسراء عبارت اند از: توجه و اهمیت به شخصیت پیامبر (صلی الله علیه وآله)، توجه به داستان یهود، معاد، بیان عقاید باطل مشرکان و دعوت به توحید و نفی الوهیت با سور مسبحات در ارتباط است. لازم به ذکر است غرض اصلی سوره اسراء، دعوت به توحید و مبارزه با عقاید باطل مشرکان علیه خداوند و پیامبر (صلی الله علیه وآله) می باشد.
۱۲.

بررسی و نقد شیوه تدبّر سوره محور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۸ 7 - 29

کلید واژه ها: تدبر شیو ه های تدبر سوره محور فهم قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۵۰
کلیدهای فهم قرآن کریم، بسیار هستند و هر شخص با توجه به درک خود و سطح دانشی که دارد، به نحوی می تواند از این دریای بیکران استفاده کند. این کتاب الهی از عموم مردم خواسته به هر شکلی که می توانند، قرآن را فهمیده و در زندگی خود پیاده کنند. تفکّر، تعقّل، تفقّه و... . یکی از راه های فهم قرآن کریم، تدبّر در آن است که در عصر حاضر با استقبال چشمگیر اندیشمندان قرآنی همراه بوده و همواره مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. تدبّر در قرآن با روش های مختلفی آموزش داده می شود که در این پژوهش یکی از آن ها مورد بررسی، تحلیل و نقد قرار می گیرد. پژوهش حاضر سعی کرده است تا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و نقد شیوه «تدبّر سوره محور در قرآن» در ایران بپردازد و کارکردهای آن را در ایران و دیگر جوامع اسلامی بررسی نماید. نتایج حاصل در خلال این پژوهش این بود، پیروان این شیوه بر آنند تا با آموزش ساده و سلیس تدبّر، شیوه ای نو ابداع کنند، ولی به نظر می رسد روش تدبّری ایشان بسیار نزدیک به روش های تفسیری است و شاید بتوان گفت تدبّری که در این شیوه آموزش داده می شود، همان تفسیر است. تنها تفاوتی که با تفسیر مشاهده می شود، قرائت کامل سوره پس از گذشت هر یک از مراحل تدبّر در طول سور، رسم نمودارها و دعا است که پایان سوره انجام می شود.
۱۳.

تحلیل و نقد آرای تئودور نولدکه در تحریف به زیادت باتوجه به بافت آیات و دیدگاه مفسران

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ 61 - 31

کلید واژه ها: تحریف به زیادت شرق شناسان نولدکه شبهه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۶۱
تحریف، عاملی است که اصالت و اعتبار هر کتاب و کلام معتبری را با آسیب همراه می کند. نسبت تحریف به قرآن مجید، خواسته و یا ناخواسته در همین راستاست، اگر مسئله تحریف ناپذیری قرآن به اثبات نرسد اعتبار قرآن به چالش کشیده می شود و هر گونه استناد به آن با مشکل اساسی روبه رو می شود. دسته ای از شبهه های وارده از سوی شرق شناسان، در تحریف قرآن است که این شبهه ها، با رویکرد بی- اعتبار ساختن مطرح می شود. استاد و بزرگ آنان نولدکه آلمانی است که سامان دهنده مستندها و نظر- های شرق شناسان پیش از خود، تأثیر گذار بر افراد پس از خود در طرح این موارد است. شبهه های مربوط به تحریف به زیادت، 4 شبهه است، شامل آیات(بخشی از آیه 23/ سجده؛ 15/ احقاف؛ 20/ مزمل؛ 44/ آل عمران؛ 40/ احزاب؛ 2/ محمد؛ 2/ فتح) است. نولدکه و دیگر شرق شناسان با پیش فرض های نادرست از جمله اعتقاد به نگارش قرآن بعد از وفات محمد(ص)، عدم درک تناسب برخی آیات قرآن، معیار اشتباه در تقسیم بندی آیات به مکی و مدنی، مطالب برخی از منابع روایی، تفسیری، تاریخی و عدم توجه به اسناد معتبر تاریخی به طرح این آراء مبادرت ورزیده اند؛ در این پژوهش که گردآوری به روش کتابخانه ای و استنادی؛ تجزیه و تحلیل به صورت تحلیل محتوایی کیفی(توصیفی-تحلیلی) انجام شد، اثبات گردید آیات مورد ادعا در کمال تناسب اعجازین با آیات قبل و بعد قرار دارند و تمام این شبهه ها به دلیل مبنای غلط و در نتیجه بی اساس می باشد.
۱۴.

بررسی و نقد شیوه تدبّر «سوره - واژه محور» قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۴ 173 - 203

کلید واژه ها: تدبر برداشت واژه محور سوره محور فهم قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۱۴۳
تدبر دستوری همگانی است که انجام آن در قرآن برای عموم میسّر دانسته شده است؛ صاحب نظران علوم قرآنی در پی ساده ترین راه برای آموزش تدبر در قرآن به عموم مردم روش هائی را به دست داده اند. ازجمله روش های ارائه شده، شیوه سوره-واژه محور است. شیوه ای که برای تدبر در قرآن، تکیه محض بر واژه و یا بر یک سوره خاص نداشته؛ بلکه به صورت تلفیقی به کلمات و سوره ها می پردازد. این مقاله به شیوه کتابخانه ای و با روش توصیفی- تحلیلی به نقد شیوه تدبر سوره - واژه محور قرآن کریم و کارکردهای پرداخته است. در شیوه سوره – واژه محور، تدبر احاطه بر غرض نزول کلمات، آیات و سوَر معنا شده که شرط تحقق آن طهارت بوده و نخستین گام در آن، تفکر است. تدبر در این شیوه، از سطوح مختلفی برخوردار می باشد که با رسم نمودارهایی همراه است. این شیوه ضمن بهره مندی از امتیازات، مورد نقد مبنائی و روشی است؛ تدبر، احاطه و دستیابی به کنه مطلب نیست بلکه دقت و تأملی عمیق است که همراه با توجه قلبی باشد. ثانیاً تفکر، سطحی متفاوت از تدبر بوده و نباید مرحله ای از آن دانست. ثالثاً هدف تدبر، عمومی کردن فهم قرآن است لذا تعیین سطوح مختلف در استفاده از این شیوه و رسم نمودارهای پیچیده که نیازمند کسب مهارت های فراوانی است برای عموم میسّر نبوده و به تفسیر نزدیک تر است. رابعاً آنچه در شیوه مورد بحث به تدبر کلمه ای یاد می شود، نوآوری خاصی نشده است جز اینکه نمودارهای پیچیده به آن اضافه شده که فرد را دچار سرگردانی می کند.
۱۵.

معناشناسی لوحِ محفوظ در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن بهار ۱۳۹۷ شماره ۷۳ 5 - 46

کلید واژه ها: لوح محفوظ ام لکتاب علم خداوند همنشین ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴۶ تعداد دانلود : ۴۴۵
یکی از واژگانی که در حوزه معنایی کتابت در قرآن قرار می گیرد، لوح محفوظ است. واژه «لوح محفوظ» یک مفهوم بنیادین بوده و به این شکل تنها یک بار در قرآن آمده و همین امر سبب به وجودآمدن اختلاف نظرها درباره ماهیت این واژه از دیرباز میان قرآن پژوهان بوده است. واژه شناسان در بررسی معنای لوح از تورات، قرآن و منابع عصر نزول استفاده کرده و معانی الواح موسی، تخته های کشتی و هر چیزی را که بتوان بر روی آن نوشت، بیان کرده اند. پژوهش حاضر با روش معناشناسی هم زمانی، میدان معنایی لوح محفوظ را تبیین کرده است. واژگان ام الکتاب، کتاب مکنون، کتاب مبین، فی کتاب، کتاب حفیظ و علم الکتاب با آیه لوح محفوظ بافت و سیاق مشترک دارد و در میدان معنایی لوح محفوظ قرار می گیرند. تحلیل همنشین ها و بافت آیات این واژگان، نشان دهنده علم خداوند است که با الفاظ گوناگونی آمده است. اگر از علم خداوند به لوح محفوظ، کتاب و... تعبیر شده است، به دلیل زبان عرفی قرآن و کاربرد مجاز در آن است که علم خداوند از نوع مجاز محل و حال تعبیر شده است. همچنین وضعیت علم در جاهلیت و وجه اصلی اعجاز قرآن نیز نشان می دهد مراد از لوح محفوظ همان علم خداوند است.
۱۶.

نقد تحلیلی شبهات وارد بر تاریخ قرآن نولدکه پیرامون تحریف به نقصان قرآن

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۱ 13 - 39

کلید واژه ها: قرآن تحریف شرق شناسان نولدکه حدیث ضعیف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۷۹۱
تحریف، عاملی است که اصالت و اعتبار هر کتاب و کلام معتبری را با آسیب همراه می کند. نسبت تحریف به قرآن مجید، خواسته و یا ناخواسته در همین راستاست. اگر مسئله تحریف ناپذیری قرآن به اثبات نرسد، اعتبار قرآن به چالش کشیده می شود و هرگونه استناد به آن با مشکل اساسی روبه رو می گردد. دسته ای از شبهات مربوط به تحریف، از سوی مستشرقان ازجمله آقای نولدکه آلمانی مطرح شده است.این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا کلمات و آیاتی از قرآن حذف و جابجا شده است یا خیر؟ شبهات مربوط به تحریف در این مقال، حدود چهار شبهه است. نولدکه و دیگر مستشرقان، با پیش فرض های نادرست و با استناد به برخی از احادیث ضعیف و گاه جعلی که بیشتر در منابع نامعتبر اهل سنت یافت می شوند و هم چنین برخی احادیث ضعیف که دست آویز غلات شیعه است و عدم درک تناسب و مفهوم برخی آیات قرآن و مطالب مستفاد از برخی منابع روایی، تفسیری و تاریخی، به طرح این آراء مبادرت ورزیده اند. آراء و شبهات آنان، با استفاده از همان منابع و روش ایشان و ایضاح مفهوم حقیقی آیات، روایات و برخی اصطلاحات تخصصی، بررسی و مورد نقد جدی قرار گرفته است.
۱۷.

بررسی نظم قرآن در سطح ساختار بنیاد خرد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۳ 133 - 163

کلید واژه ها: نظم القرآن متن پژوهی قرآن زبان‏شناسی قرآن ساختار شناسی قرآن زبان قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۱ تعداد دانلود : ۳۳۱
مطالعه نظم قرآن که گاهی ذیل بحث اعجاز مطرح می شود، با رویکردها، مدل ها و روش های گوناگون بررسی می شود، نوشتار پیش رو رویکردِ جدیدی به بررسی مسئله انتظام متنی قرآن با رویکرد زبانشناسی دارد و بعد از الگو قرار دادن مطالعات زبان شناسی متن، ابعاد تازه ای از این انتظام مشخص می کند. روش مورد اتخاذ به ساختار بنیاد-خرد؛ که منجر به رونمایی از ساختارهای پیچیده ای چون؛ خوشه ای، شبکه ای واژه محور، ساختار متقارن، چینش تصدیری، چند پایگی متوازی، مطابقه شده است و ساختار آوا-بنیاد خرد؛ که در آن فواصل، تکرار حروف مقطعه در ابتدای سود و واج آرایی با نغمه حروف است تقسیم می شود. با تحلیل بافت های مجزا و با محور قرار دادن معنا در کنار ساختار ذیل هر بخش، نوعی وحدت رویه در بافت قرآن کشف و این امر منتج به ارتباط بسیار پیچیده ، ولی حقیقی در این شکل از واحد های قرآنی شده و نمایی جدید از بعد اعجاز قرآن را با رویکرد زبانشناسی نمایان می سازد.
۱۸.

تحلیل چگونگی نظم قرآن درسطح معنا بنیاد خرد با رویکرد زبانشناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۸

کلید واژه ها: زبان‏شناسی قرآن نظم القرآن متن پژوهی قرآن انتظام در سطح خرد معنابنیاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲۶ تعداد دانلود : ۸۵۹
نوشتار پیش رو رویکرد جدیدی به ساختار قرآناست که به بررسی مسئلة انتظام متنی قرآنبا رویکرد زبانشناسی می پردازد. با الگو قرار دادن مطالعات زبان شناسی متن، ابعاد تازه ای از این انتظام مشخص می شود. منظور از «انتظام» در این جستار، صرف بررسی تناسب معنایی از نظر قدما نیست، بلکه به نظام چیدمانی و ساختار آوایی قرآنتوجه دارد. روش مورد اتخاذ در این پژوهش، منجر به تقسیم آیات به دو سطح خرد و کلان شده است. بعد از اعتبارسنجی روش های کشف نظم درونی با متن کاوی، سبک اصالت بخشیدن به ساختار کنونی، چینش درون سوره ای و تحلیل ذره نگر و نیز خارج کردن برساخت هایی از بطن سوره وتحلیل آن ها انتخاب گردید. در سطح معنا بنیادِ خرد، مسائلی چون ایجاد انتظام معنایی از طریق ارائة کلیشه های خاص (در سطح واژگانی و ترکیبی)، تکرار عینی کلیشه های مستقل، ایجاد انتظام معنایی با محویت یک موضوع، ایجاد انتظام معنایی از طریق تکرار یک عبارت (با بررسی تکرارهای سریع و مغموض، تکرار واژگان با ریشة صرفی و حذف، کاهش و اضافه شدن در عبارات قرآنی) بررسی گردید. با تحلیل بافت های مجزا و نیز با محور قرار دادن معنا در کنار ساختار، منتج به وحدت رویه در بافت قرآنشده است. این به ارتباط بسیار پیچیده، ولی حقیقی منتج است که در واحدهای قرآنی وجود دارد.
۱۹.

مفهوم «لوح محفوظ» براساس واکاوی مفاهیم نمادین در روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال اول زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ 87-122

کلید واژه ها: لوح محفوظ روایات مفاهیم نمادین علم خدا تمثیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۳ تعداد دانلود : ۳۱۹
لوح محفوظ مفهومی بنیادین است و از آنجا که تنها یک بار در قرآن کریم به کار رفته، میان قرآن پژوهان در چیستی مفهوم آن اختلاف نظر وجود دارد. روایات متعددی را در منابع فریقین می توان یافت که ویژگی هایی محسوس برای آن برشمرده اند. از جمله: مروارید سفید، زبرجد سبز و یاقوت سرخ. فارغ از صحت و سقم این روایات و بررسی صحت صدور آنها، وجود این روایات نشان از اهمیت شناخت لوح محفوظ برای مسلمانان از صدر اسلام دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی– تحلیلی به دنبال مفهوم شناسی لوح محفوظ، از طریق بررسی روایاتِ یاد شده است. نتیجه آنکه لوح محفوظ حقیقتی معنوی، الهی و دست نیافتنی است و از آنجا که در برخی از این روایات اندازه آن (طول مابین آسمان و زمین و عرض مابین مغرب و مشرق) و محلش (سمت راست عرش و پیشانی اسرافیل)مشخص شده است، می توان برداشت مسلمانان از آن را بر علم خداوند انطباق داد و زبان تمامی این روایات را تمثیلی دانست. یعنی در این تشبیه (علم خداوند) مشبه و (جواهرات باارزش و کمیاب و دست نیافتنی) مشبه به اند و مفهوم شناسی نمادین ویژگی های محسوس، وجه شبه را روشن می سازد. در این تشبیه(تمثیل) از پیشینه ذهنی که در مورد قصرهای بهشت، قصرهای افسانه ای شاهان ایران، الواح موسی (ع) و لوح زمرّد وجود داشته، استفاده شده است. اکثر اخبار بیانگر درک بزرگان صحابه و تابعان از علم خداوند است که در آنها برای تقریب به ذهن مخاطبان از تمثیل استفاده شده است.
۲۰.

بررسی دیدگاه ها درباره نظم قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹ 31 - 56

کلید واژه ها: نظم نظریه نظم القرآن متن پژوهی قرآن زبان شناسی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۳ تعداد دانلود : ۳۶۳
علما در مطالعه نظم قرآن به عنوان یک بحث اعجازین آن اتفاق نظر ندارند. متقدمان نظم را در معنای لغوی، نحوی و بلاغی دانسته اند و به صرف و نحو محدود کرده اند، اما متأخران آن را با اضافه کردن اسلوبیه و تناسب گسترش داده اند و به اتحاد کلّ سوره و در انتها، کلّ قرآن پرداخته اند. در این راستا، مخالفان و موافقان در حین بحث از اعجاز قرآن به بحث نظم پرداخته اند. اما قرآن به عنوان یک متن پیام محور که در آن زبان شناسی به نحو اعلایی به بررسی نظم در بین تک تک واژه ها و آیه ها می پردازد و در ادامه سوره و کلّ قرآن ، دو شیوه «بینافردی» و «کارکرد متنی» مد نظر است که به ترتیب در اولی، زبان در خدمت برقراری و حفظ روابط اجتماعی قرار دارد و در دومی، کاربرد زبان برای تولید متون گفتاری یا مکتوب است. هدف پژوهش حاضر این است که با ذکر دیدگاه های مختلف درباره نظم، به شیوه درون متنی و توصیفی تحلیلی، سیر تطور مفهوم نظم را در طول تاریخ نشان دهد و مفهوم حقیقی و ملموسی از واژه نظم قرآن را اتخاذ کند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان