سید مجتبی رضوی طوسی

در این مقاله به موضوع «اعتقاد به حجاب» و «نگرش های مربوط به آن» پرداخته شده است. در واقع، با انجام تحلیل ثانویة داده های یک نظرسنجی، «اعتقاد به حجاب» و «نگرش های مربوط به آن» بررسی گردید. روش این پژوهش تحلیل ثانویه است. در این مقاله داده هایِ «طرح نظرسنجی از مردم تهران درباره نوع نگرش آنان به وضعیت حجاب و عفاف در جامعه» انجام شده در «پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات» مورد تجزیه و تحلیل مجدد قرار گرفت. برای تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شده است. در واقع، این تحقیق در رهیافت تحلیلی و تکمیلی تحقیق پیشین انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد در میان افراد جامعه تحقیق، متغیر «اعتقاد به حجاب» در سطح بالا قرار دارد. ولیکن «میزان نگرش به مسئله حجاب به عنوان یک معضل» در سطح بالایی است. «میزان رضایت از موقعیت فعلی حجاب» نیز در سطح نسبتاً متوسط قرار دارد. همچنین افراد جامعه معتقدند میزانِ اثرگذاری «عوامل فرهنگی بیرونی بر حجاب» و «عوامل فرهنگی دورنی بر حجاب» هر دو در سطح متوسط هستند.

نیاز به امنیت و احساس امنیت اجتماعی برای هر جامعه ای امری مسلم است که همه دولت ها و جوامع برای فراهم کردن آن در تلاش هستند. طبق تعریف، امنیت دارای دو بُعد است: بُعد عینی (محافظت در مقابل خطر عینی) و بُعد ذهنی (احساس ایمنی)؛ از میان این دو مؤلفه از دیدگاه بسیاری از کارشناسان، احساس ناامنی حتی بدتر از خود ناامنی است؛ وقوع جرم یا پدیده ناامنی ممکن است یکی دو قربانی داشته باشد، اما همین حادثه ممکن است هزاران نفر را بترساند و شیوه زندگی و طرز تفکر آنها را تغییر دهد. احساس ناامنی می تواند عوارض و ضایعه های روان شناختی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی برجا گذارد. در یک سال گذشته اخبار جرائم خشن به شکل بی سابقه ای در کشور منتشر شد و تأثیرهای روانی شدیدی بر جامعه ما گذاشت. از این رو، این مقاله در پی آن است تا به این سؤال ها پاسخ دهد؛ احساس امنیت اجتماعی شهروندان تهرانی با توجه به انتشار اخبار حوادث خشونت بار یک سال اخیر چگونه است؟ این پژوهش نشان می دهد که جنسیتِ پاسخگویان در میزان احساس ناامنی شهروندان تهرانی مؤثرترین متغیر است و پس از آن به ترتیب وضعیت تأهل، تحصیلات و در آخر سن افراد در میزان احساس ناامنی مؤثر می باشد.

گروهی از مخاطبان پروپاقرص تولیدات رسانه، نوجوانان هستند که با توجه به مقطع سنی حساسشان، دیدی نقادانه و موشکافانه به مفاهیم دینی دارند. از همین رهگذر، نباید از نقش تولیدات تلویزیون به مثابة ابزاری برای اطلاع رسانی با هدف تأثیر و تقویت رفتار و نگرش مذهبی نوجوانان، غافل شد؛ لذا با بهره گیری از محیط مستعد مدارس در گردهم آوردن مخاطبان متجانس، امکان تأثیر گذاری انیمیشن های مذهبی ایرانی بر رفتار دینی مخاطبان نوجوان، به منظور امکان سنجی استفاده از این تولیدات رسانه به مثابة ابزاری برای تبلیغ دین، بررسی شده است. این پژوهش بر روی جامعه ای از دانش آموزان دوازده تا هجده سالة هشت مدرسة غیرانتفاعی منطقة دو آموزش و پروش شهر تهران، به شیوة «آزمایشی» بوده و بررسی آزمون شوندگان در چهار گروه کنترل و چهار گروه آزمایش، انجام گرفته است. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر انیمیشن های مذهبی ایرانی بر تغییر رفتار دینی دانش آموزان است و با استفاده از آزمون t زوجی، t تک نمونه ای و تحلیل واریانس، تأثیر مؤلفه های سن و جنس و پیشینة دینی (دین داری) آزمون شوندگان در میزان تغییر رفتارشان را سنجیده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که به طورکلی، تماشای انیمیشن های مذهبی، رفتار دینی گروه مخاطب را تقویت کرده است و همچنین، جنسیت و پیشینة دین داری نوجوانان، در این تأثیر نقش دارد.

گرد آوری داد ه های فرهنگی، به منظور رفع کمبود اطلاعات از فعالیت های فرهنگی جامعه، یکی از انتظارهایی است که می توان از اولیای امور فرهنگی داشت. سیاست گذاران فرهنگی به دلیل کمبود این اطلاعات، دشواری های بسیاری داشته و در پی ریزی سیاست های کلان فرهنگی با موانع جدی روبه رو بوده اند، بنابراین ارائه سیمایی عینی از وضعیت فرهنگی کشور منوط به روشی معتمد و جامع است. از آنجا که نشریه های حوزه خانواده در کشور جزو کالاهای فرهنگی به شمار می آید و تأثیر بسزایی بر فرهنگ جامعه دارد، پژوهش حاضر پایه ریزی و انجام شد تا با بررسی و شناخت بیشتر، محتوای نشریه های حوزه خانواده خصوصاً پیام ها و مطالب فرهنگی آن را ـ که در دوره ای یک ماهه به مخاطب ارائه می دهند ـ بررسی کنیم و به تصویری از این پیام دست یابیم. برای تحقق این هدف یکی از مهم ترین موضوع های مدنظرمان عبارت است از: ـ بررسی دقیق مسائل فرهنگی قابل توجه نشریه ها، عکس ها و آگهی های همه نشریه های مورد پژوهش و تحلیل محتوای آنها. اهمّ یافته های پژوهش عبارت است از: ـ بیش از سه چهارم تیترهای روی جلد این مجله ها با اخبار روز همخوانی ندارد. ـ مطالبی که مستقیم به روابط والدین و فرزندان، روابط فرزندان با هم و روابط کل اعضای خانواده پرداخته باشد، بسیار اندک است که توصیه می شود توجه بیشتری به این مطالب شود.

مقالة حاضر، حاصل یافته های نظرسنجی تلفنی با هدف بررسی گرایش شهروندان 15 تا 45 سال تهرانی با تمرکز بر انواع موسیقی در دسترس است. حجم نمونه ، 804 نفر بوده و برای تحلیل داده ها از آمارهای توصیفی و استنباطی استفاده شده است. یافته ها نشان داد 78/2درصد شهروندان 15 تا 45سال تهرانی، شنوندة انواع موسیقی هستند. شنوندگان موسیقی، 72/1درصد به «موسیقی باکلام»، 68/4درصد به «موسیقی ایرانی» و 54/3درصد به «موسیقی با تصویر» علاقه دارند. 63/8درصد شنوندگان موسیقی، به «موسیقی پاپ ایرانی»، 52/6درصد به «موسیقی های لس آنجلسی»، 40/8درصد به «موسیقی سنّتی ایرانی»، 28/6درصد به «موسیقی های مذهبی»، 26/3درصد به «موسیقی محلی»، 19/4درصد به «موسیقی غربی»، 19/3درصد به «موسیقی های رپ»، 16/9درصد به «موسیقی پاپ ایرانی بی کلام»، 14/5درصد به «موسیقی سنّتی ایرانی بی کلام»، 13/3درصد به «موسیقی های پاپ زیرزمینی»، 11/5درصد به «موسیقی غیررسمی راک»، 10/4درصد به «موسیقی کلاسیک خارجی» و 4/6 درصد به «موسیقی سنّتی کشورهای خارجی» در حد زیاد گوش می دهند. 45/6 درصد شنوندگان موسیقی، به «محتوا» و 19/5 درصد به «ریتم و آهنگ» موسیقی اهمیت می دهند.

فیلم سینمایی اخراجی ها، به فروش بالا و بی سابقه ای در تاریخ سینمای ایران دست یافته است. دریافت زمینه ها و علل این موفقیت، بر اساس این نظریه که فروش بالا نشان از رضایت مخاطب سینما دارد، فعالان این حوزه را در سیاست گذاری ها، سرمایه گذاری ها و برنامه های آینده یاری خواهد کرد. بدین منظور پژوهشی پیمایشی از طریق نظرسنجی تلفنی از افراد 15 ساله و بالاتر ساکن در مناطق بیست ودوگانة شهر تهران، که هم فیلم اخراجی های 1 و هم فیلم اخراجی های 2 را دیده اند، انجام شده است. نتایج نظرسنجی نشان می دهد که بیشتر پاسخ گویان اخراجی های 2 را خوب و اخراجی های 1 را بهتر از اخراجی های 2 ارزیابی کرده اند. همچنین بیشتر پاسخ گویان اخراجی ها را فیلمی در فضای طنز می دانند تا دفاع مقدس و به عقیدة آن ها افراد عادی موفق ترین گروهی هستند که در این فیلم نشان داده شده اند. از نظر آن ها عواملی چون فضای طنزآمیز فیلم، حرف های متفاوت، انتخاب درست و به جای بازیگران، بازی خوب، و پخش سریال اخراجی های 1 از تلویزیون در استقبال از اخراجی های 2 تأثیر بسیاری گذاشته است. آن ها موافق اند که در این فیلم نشان داده شده است که دفاع از وطن به گروه خاصی منحصر نبوده، ایرانیان در هنگام تهدید کشور بدون توجه به اختلاف نظرها با هم متحدند. همچنین اظهار کرده اند این فیلم سبب مثبت تر شدن دید مردم به گروه های مذهبی شده است.

در سال های اخیر یکی از بحث های جدی در حوزة فرهنگی کشورمان موضوع میزان سرانة مطالعة ایرانیان بوده است؛ به گونه ای که در ابتدای سال 87 بحث در این زمینه به رسانه ها نیز راه یافت و ارقامی از 2 دقیقه مطالعه در روز تا 30 دقیقه در روز مطرح گردید. به منظور روشن تر شدن این موضوع و ارائة آماری که با استفاده از روش های علمی و مشخص به دست آمده و قابل اتکا باشد، دو پیمایش با عنوان «بررسی میزان مطالعة شهروندان تهرانی» در دو سال متوالی 1387 و 1388 به اجرا درآمد که مهمترین نتایج آن در این مقاله ارائه می شود. مهمترین نتایج به دست آمده به شرح زیر است: ـ میزان مطالعه در سال 88 نسبت به سال قبل آن رو به کاهش بوده و از 90 دقیقه در شبانه روز (24 ساعت) به 1/76 دقیقه در یک شبانه روز رسیده است. از بین منابع مطالعه، مطالعة روزنامه، نشریه و مجله کاهش چشمگیری را نشان می دهد. ـ مقایسة میانگین مطالعة پاسخگویان در هر شبانه روز به تفکیک وضعیت تأهل در دو سال 87 و 88 حاکی از کاهش روند میانگین مطالعه در بین هر دو گروه متأهل و مجرد در سال 88 است. شایان ذکر است افراد مجرد تقریباً نزدیک به دو برابر افراد متأهل مطالعه می کنند. ـ در دو سال 1387 و 1388 بیشترین موضوع مورد مطالعة پاسخگویان در حوزة منابع مذهبی بوده که این رقم در سال 1388، 6/20 درصد بوده که نسبت به سال 1387 (3/15 درصد) افزایش را نشان می دهد.

  پژوهش حاضر به تحلیل محتوای اخبار انتخاباتی بخش خبری 60 دقیقه شبکه تلویزیونی ماهواره ای  بی بی سی فارسی با هدف شناسایی مطالب خبری این بخش اختصاص یافته است. جامعه آماری تمامی اخبار انتخاباتی این بخش است که از 3 تا 22 خرداد 1392 پخش شد بنابراین نمونه گیری صورت نگرفته است. در مجموع در مقطع زمانی مورد بررسی تعداد 299  خبر انتخاباتی همراه با 65 سرخط خبری از جنبه هایی مانند، منبع مطالب، محور اصلی مطالب، جهت گیری مطالب، نشانگاه جهت گیری، استناد مخاطبان مطلب، مکان خبر، نوع تصویر، پیش بینی، نوع پیش بینی، نوع تکنیک، منبع خبری تصویری، تعادل در خبر، نوع خبر و عناصر خبری مورد بررسی قرار گرفت. روش به کار گرفته شده در این پژوهش «تحلیل محتوا» و واحد تحلیل نیز «خبر» بوده است. مطالب مورد بررسی پس از کدگذاری از طریق نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از آنجا که جامعه آماری با حجم نمونه یکی است از آزمون آماری استفاده نشده است و فقط به توصیف رابطه بین متغیرها پرداخته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشترین پوشش خبری انتخاباتی در خبر 60 دقیقه بی بی سی فارسی مربوط به 19 تا 23 خرداد ماه این سال بوده است. بیشتر مطالب این بخش خبری از سوی کارشناسان، شخصیت های اصول گرا واصلاح طلب و نامزدها به موضوع هایی از قبیل چگونگی قطب بندی جناح های سیاسی در انتخابات و نحوه ائتلاف آنها، حوادث سال 88 و سیاست خارجی اختصاص یافته است. نتایج نشان می دهد که خبر60 دقیقه بیشتر مطالب خود را با هدف اطلاع رسانی و کمتر از نیمی از آن را با هدف انتقادی مطرح کرده است.پیشتر جهت گیریها در خبر 60 دقیقه به صورت بیطرفی و مثبت بیان شده و پیشتر خبرها از تعادل خبری برخوردار بوده است. سوگیریها با استفاده از آرا و نظرات منابع انتخابی ابن رسانه به مطالب افزوده شده است.

این مقاله، حاصل پژوهشی است که با هدف مقایسة نگرش دو گروه نسل سوم انقلاب (18 تا 29 سال) و نسل اول و دوم انقلاب (29 سال به بالا) نسبت به دفاع مقدس در پنج بعد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، نظامی و امنیتی، هویتی و بین المللی انجام شده است. در بخش نظری از دیدگاه ها و اندیشه های امام خمینیرحمه الله علیه و رهبر معظم انقلاب، رویکردها و نظریه های حفظ و نشر ارزش های دفاع مقدس و دیدگاه های شکاف نسلی استفاده شده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، پیمایش است. جامعة آماری شامل کل افراد باسواد 18 سال و بالاتر مناطق 22 گانة شهر تهران بوده و از نمونه گیری خوشه ای سه مرحله ای استفاده شده است. نتایج آزمون فرضیات این مطالعه نشان می دهد که: بین نگرش نسل های انقلاب اسلامی و میزان تأثیر بعد سیاسی، بعد فرهنگی و اجتماعی، بعد نظامی و امنیتی و بعد هویتی دفاع مقدس بر جامعه رابطه مثبت وجود دارد؛ یعنی با افزایش سن، نظر پاسخگویان در خصوص تأثیر مثبت این ابعاد بر جامعه افزایش می یابد. هم چنین بین نگرش نسل های انقلاب اسلامی و نگرش کلی نسبت به دفاع مقدس رابطه هست؛ یعنی با افزایش سن، نگرش مثبت نسبت به دفاع مقدس افزایش می یابد. البته بر اساس یافته های پژوهش، رابطه ای میان نگرش نسل های انقلاب اسلامی و میزان تأثیر بعد بین المللی دفاع مقدس بر جامعه وجود نداشت.

در این مقاله تلاش شده است تا با استفاده از درس ها و فرامین قرآن کریم، نگاه انتقادی به مبانی علم ارتباطات، به ویژه در حوزه ارتباطات انسانی، تبیین شود. در این زمینه تحقیقات بسیار کمی صورت گرفته است و نسخه دقیقی درباره نگاه به ارتباطات انسانی وجود ندارد. در نگاه قرآنی بالاترین هدف در مسئله ارتباطات توّجه به خدا، رضایت او، دلدادگی و اخلاص در مقابل اوست. از این رو هرگونه ارتباطی که موجب پیدایش و تقویت پیوندهای اجتماعی برای رساندن جامعه به قرب الهی باشد، موردپسند قرآن است و هرگونه ارتباطی که موجب دوری جامعه از پرستش و عبودیت خداوند متعال شود، نکوهش شده است. بنابراین لازم است که هر نوع تماس و ارتباط بین انسان ها متناسب با هدف نهایی کل عالم، و براساس دستورات دینی و قرآنی، شکل گیرد. در مقاله حاضر با استفاده از روش اسنادی/ کتابخانه ای، و تکمیل نتایج حاصل از مطالعه به روش مصاحبه عمیق، سعی شده است گامی در این مسیر برداشته شود.