۱.
کلید واژه ها:
ابرمرد نیچه تئوری ابرمرد قدرت انسان کامل جوادی آملی
فریدریش نیچه، فیلسوف آلمانی، بر اساس فلسفه نیهیلیستی با هدف تبیین جایگاه انسان، در انتقاد به رویکردهای پیشین نسبت به انسان و در پی آن، ظلم هایی که مدرنیته و مانند آن به جایگاه انسان وارد کردند، نظامی را ارائه داد که در نتیجه آن، ابرمردی متولد گردید که حاصل اعتقاد به آن، مرگ خداوند بود. مکتب فکری نیچه، همچون سایر مکاتب بشری و الحادی، با موجی از مخالفت ها و انتقادات روبرو شد که سرانجام، در عین محکومیت و مواجه شدن با اشکالات فراوان، همچنان به عنوان اصلی ترین راهبرد نظام سلطه و سرمایه داری مدرنیته غرب قرار دارد. این مقاله، با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی تحلیلی و انتقادی، تلاش می کند این نظریه را با تکیه بر آراء قرآنی آیت الله عبدالله جوادی آملی نقد کند. این تئوری با اصول و مبانی مختلفی همچون: اصل تنازع بقاء و طرفداری از مکتب قدرت، نسبیت گرایی، بنیادگریزی و مادی گرایی و ترجیح تن بر روان، در مقابل اندیشه های قرآنی و عقلانی است که بر عزتمندی، خلافت، کرامت و جایگاه ملکوتی انسان و هدفمندی هستی تأکید دارد. پایبندی به اصول و بنیادها، تلقی نادرست از اخلاق و نسبی دانستن مفاهیم اخلاقی، فهم نادرست نسبت به انسان، خلقت و اهداف آن و جایگاه او در عالم هستی، از جمله چالش های این نظریه به شمار می روند. نظریه ابرمرد، تناقضی درونی و بزرگ دارد که آن را از درجه اعتبار ساقط می سازد.
۲.
کلید واژه ها:
قلب روح و جان عقل و فهم صدر نفس
بررسی هر یک از اعضا و جوارح بدن برای داشتن زندگی سالم و مؤمنانه از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ زیرا از این طریق، از سویی اهمیت و نقش حیاتی آ ن ها در زندگی هر انسان مؤمنی یادآوری و تشریح می شود و سبب مراقبت انسان در حفظ سلامت می گردد؛ از سوی دیگر، موجب آشنایی با وظایف دینی انسان ها درمورد هر یک از اعضای بدن خواهد شد. این امر به قدری مهم است که قرآن کریم اگر بخواهد عوامل انحطاط و تعالی افراد را بیان کند، به عدم بهره گیری آنان از پاره ای از اعضا و جوارح استناد می نماید. در احادیث معصومان نیز به کار برد و اهمیت اعضا و جوارح توجه خاصّی شده است. نوشتار حاضر، یکی از مهم ترین عضو بدن، یعنی «قلب» را به روش توصیفی تحلیلی مورد کاوش قرار داده است. نتایجی که از این پژوهش حاصل شده عبارتند از این که در قرآن، قلب در معنای عقل و درک، روح و جان و مرکز عواطف استعمال شده است. در روایات نیز از قلب به عنوان عضو اصلی بدن یاد شده و به منزلت والای قلب نسبت به سایر اعضای بدن، حالات و انواع آن پرداخته شده است. از جمله تأثیرات مثبت قلب در زندگی، می توان به حسن ظنّ به خداوند، نیت تقرّب در انجام عبادات و یاد خدا اشاره کرد. در مقابل، آسیب های قلب نیز سوء ظنّ به خدا و مردم و تفکّر درباره گناه است.
۳.
کلید واژه ها:
استجابت دعا ویروس کرونا بی نیازی انسان مفهوم استجابت راهکارهای قرآنی
دعا نوعی عبادت است که در جهان بینی توحیدی، همواره تسکین دهنده آلام روحی و جسمی انسان به شمار می رود. دعا می تواند به عنوان یکی از راهکارهای مقابله با بیماری کرونا مطرح باشد؛ اما در حال حاضر، با به حاشیه رفتن مسائل و مفاهیم دینی و پررنگ شدن راهکارهای پزشکی، این شبهه مطرح است که اگر با رعایت مسائل بهداشتی، به سلامتی جسمی می رسیم، پس چه نیازی به دعا و توصیه های معنوی وجود دارد؟ پژوهش حاضر به روش عقلی و نقلی، با ابزار کتابخانه ای و پردازش اطلاعات به صورت توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ گویی به این چالش است. از دستاوردهای این تحقیق آنکه پنج دسته از آیات قرآن در مقام پاسخ گویی به این شبهه هستند. دسته اول: آیات دال بر رابطه علی و معلولی بین پدیده ها، که بر طبق آن، شرایط دعا به عنوان جزء العلّه و موانع استجابت دعا با عنوان نبود مانع در تحقق معلول تاثیرگذار هستند. دسته دوم: آیات دال بر تبیین مفهوم استجابت دعا است؛ با این توضیح که استجابتِ دعا، به معنای جواب دادن خدا به ما، قطعی است؛ اما این پاسخ، به معنای تحقق آنچه می خواهیم نیست. دسته سوم: آیات دال بر حکمت است؛ زیراکه بندگان خدا، که دلشان به نور ایمان و عمل صالح نورانی شده، حتی اگر علت عدم استجابت را ندانند، لب به ناشکری نمی گشایند؛ چرا که می دانند یکی از صفات خداوند متعال، حکیم است. دسته چهارم: آیات دال بر سنت آزمایش است تا انسان جایگاه واقعی خود را دریابد. دسته پنجم: آیات دال بر فقر ذاتی انسان است که بر اساس آنها، ادعای بی نیازی از خداوند متعال، مخالف با نص صریح این آیات است.
۴.
کلید واژه ها:
قرآن سها انسان روح مفسران
قرآن کتابی مقدس و الهی است؛ که مبارزه با آن از آغاز نزول انجام شده و هنوز ادامه دارد. امروزه برای تضعیف اعتقادات مسلمانان شبهاتی علیه این اثر ارزشمند توسط دشمنان مطرح می شود. درکتاب نقد قرآن اثر دکتر سها شبهاتی درزمینه-های مختلف از جمله نوع شخصیت انسان در قرآن بیان می گردد؛ که نویسنده تلاش می کند انسان در قرآن را شخصیتی معوج، انحرافی و فاقد روح ماورایی معرفی کند. به عقیده سها انسان دارای صفات پرسشگری، خلاقیت، کشف علم، قانونگزاری، اختیار، عدالت خواهی و ... است که در قرآن مورد توجه قرار نگرفته است. سها با استناد به آیات قرآن و مسکوت ماندن روح در قرآن، هیچ دلیل عقلی و علمی بر وجود امری غیر مادی نمی یابد و آن را اختراع فلاسفه ی یونان می داند؛که قرآن از آن استفاده کرده است. وی به ناسازگاری روح با شواهد فیزیولوژیک و روان شناسی نیز استناد می کند. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی با گرایش انتقادی به روش کتابخانه ای با استناد به دلیل عقلی، آیات قرآنی و گفتار مفسران، در پاسخ به شبهه سها، روح و مقولات روحی انسان را اثبات می کند و نتیجه می گیرد که سها در گفتار خود دچار تناقض گویی شده است. علم، عدالت خواهی، خلاقیت، قانونگزاری و...از مقولاتی هستند که ریشه در روان ناخودآگاه و فطرت انسان دارند و قرآن نیز به همه آنها پرداخته است. سها با بیان این خصوصیات روحی و اعتقاد نداشتن به وجود روح در انسان، دچار نوعی تناقض در دیدگاه می باشد.
۵.
کلید واژه ها:
حب دنیا زندگی آخرت دوسویه انگاری دنیای مذموم و ممدوح حیات طیبه
از مبانی آموزه های اسلام این است که انسان دارای ماهیت وجودی دوگانه مادی و معنوی است و به عنوان برگزیده ترین مخلوقاتِ عالم هستی، شایسته رسیدن به مقام قرب الهی است که این مهم ارتباط ویژه ای با نگرش انسان به دنیا و شناخت هدف خلقت دارد. در این-خصوص در آیات و روایات دو نگرش نسبت به دنیا مطرح است؛ دنیاى ممدوح، و دنیای مذموم. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی دوسویه انگاری دنیا در منابع اسلامی پرداخته است. یافته های پژوهش حاصل از این است که در نگرش مادی گرایانه نهایت هدف-خلقت بهره مندی بیشتر از نعمت های دنیوی و نادیده پنداشتن حیات اخروی است که به دلیل غرق شدن در مادیات و فراموشی آخرت، موردمذمت است. اما در نگرش حقیقی، بحث تکامل انسان مطرح است که به دلیل بهره مندی از دنیا درمسیر حرکت به سوی خداوند و کسب فضائل انسانی، ممدوح است. حیات حقیقی که در قرآن به عنوان حیات طیبه نام برده شده، مرهون نحوه صحیح زندگی در دنیاست که وابسته به تعالی روح است و با ایمان راسخ و عمل صالح می توان به آن دست یافت و موجب سعادت دنیا و آخرت شد.