محمدعلی چلونگر

محمدعلی چلونگر

مدرک تحصیلی: استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان.

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸۱ تا ۱۰۰ مورد از کل ۱۰۹ مورد.
۸۱.

غَلابی و روایات بازمانده از او(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: شیعه تاریخ نگاری اهل سنت روایات تقریبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات شخصیت ها
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : ۱۰۵۲ تعداد دانلود : ۴۷۷
غلابی در شمار نویسندگان شیعی مذهب قرن سوم است که روایات تاریخی بسیاری از طریق او در منابع شیعی و سنی نقل شده است. این نوشتار ضمن بررسی جایگاه روایات وی در منابع فریقین، در صدد است سبب نفوذ روایات او در منابع اهل سنت را –که در زمینه استفاده از روایات نویسندگان شیعی بسیار محتاطانه رفتار می کنند- بیابد. کثرت شاگردان این دانشمند که به لحاظ مذهبی دارای گرایشهای متفاوت و به لحاظ خاستگاه جغرافیایی از مناطق مختلفی همچون شام و عراق بوده اند و همچنین محتوای برخی روایات نقل شده از وی که همگرایی میان شیعیان و اهل سنت را تقویت می کند در رواج اقوال غلابی تأثیر بسزا داشته است. بررسی دلایل راه یابی روایات وی به منابع اهل سنت و میزان روایات راه یافته بدان منابع در این مقاله مورد کند و کاو قرار گرفته است.
۸۲.

نقد و بررسی مباحث تاریخی نامه 36 در ترجمه ها و شرح های نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: غارات ضحاک بن قیس فهری نامه 36 بسر بن ارطاه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات رابطه تاریخ با علوم دیگر
تعداد بازدید : ۱۱۵۳ تعداد دانلود : ۵۱۹
غارتگری های سرداران معاویه در قلمرو حکومتی حضرت علی (ع) با تهاجم ضحاک بن قیس آغاز شد و با کشتارهای بسر بن ارطاه پایان یافت. شواهد و قرائن و تحلیل مباحث نامه 36 نهج البلاغه حاکی از آن است که این نامه نمی تواند مربوط به ماجرای غارت بسر بن ارطاه در یمن در سال 40 هجری باشد. با تجزیه و تحلیل سخنان امیر مؤمنان (ع) در این نامه و مراجعه به منابع متقدم می توان دریافت که این نامه در جواب نامه عقیل و درباره غارتگری ضحاک بن قیس فهری به قلمرو حکومتی امام در سال 38 هجری نوشته شده است.
۸۵.

بررسی و تحلیل مواضع مخالفان در برابر اصلاحات سیاسی دوران خلافت امام علی(ع)

نویسنده:

کلید واژه ها: امام علی(ع) اصلاحات علوی موانع اصلاحات گروه های منزلتی سیاست علوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷۲ تعداد دانلود : ۸۱۴
امام علی(ع) بعد از رسیدن به خلافت، مهم ترین و اصلی ترین برنامه خویش را اجرای اصلاحات برای بازگشت جامعه به سنّت و جامعه نبوی قرار داد. رسوبات باقیمانده از جاهلیّت و سنّت ها و تحوّلات بعد از رحلت رسول الله(ص)، مانعی بر سر راه امام برای تحقق اصلاحات بود. این موانع مؤلّفه های متعدّدی داشت که بخشی به جامعه قبایلی و نگرش های حاکم در جامعه و بخشی دیگر مجموعه تحوّلات دوران خلفای قبل از امام علی(ع) باز می گشت. در مقالة حاضر، این مؤلّفه ها بررسی و تحلیل میشود.
۸۶.

A Comparative Study on the Role of the Religious and Political Thoughts of Qom , Ray , Baghdad and Khorasan on Shiites of the Third Century(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۲۵۲
In the third century, the political multiplicity of Iran was influential on various thoughts and expansion of the opposite religious interactions. Benefiting from the attention towards the masses of people and equalizing among them, Murjae and Hanafiae could affect Iran and missionaries deeply. In the middle of the third century, with the Shafei’s influence in the fascinating cities of Ray, Neishabur, Samarghand and Tashkand, limited the dominance of Hanafi-Hanbali thoughts. The increase of city dwelling caused by the attraction of missionaries from countryside and villages to these cities would have been another factor in this process. The appropriateness of political geography and the struggling of Zaydieh Shiite direction , tinged with Motazeli thought , against Taherian caused that even Samanid did not succeed in eradicating the social roots of this course in some parts of Iran. In Khorasan, at the end of the third century, Ismaeli missionaries gave priority to change rural religious thought into the alteration of urban political elites’ beliefs. It was Ahmad Ibn Hassan Maderani, who put some emphasis for Imami –Shiite thought in Ray. Kolein in the outskirt of Ray, witnessed the appearance of Mohammad Ibn Yaghub( Jacob ) , the Imami narrative connector , who could present a pattern with Qomi view , for the rationalizing and reconstructing the society of Imami people of Baghdad. It should be noted that the connecting base among Imami populations in Neishabur , Ray, Qom , Marve and Balkh of the third century was something beyond the exchanges of trade :union:s , in particular , it was Qom ,benefiting from the scholarly elites who were in majority, that in the light of Asharites at the end of the third century witnessed the centralization of Imamieh and planning for faithful or economic expansion . In this case, the ideas of Andrew Newman, Wilfred Madelung , Donlop and Pelt are disputable.
۸۷.

هم گرایی و واگرایی در اندیشه سیاسی امامیه و حنابله در بغداد دوره آل بویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: امامیه تعامل هم گرایی واگرایی حنابله آل بویه و بغداد

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام فرق و مذاهب
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ سیاسی مسلمین
تعداد بازدید : ۱۷۵۹ تعداد دانلود : ۹۰۵
از محورهای مهم تعامل در مفهوم هم گرایی و واگرایی فرقه ها در بغداد، تعامل فکری سیاسی است. دو فرقه عمده ای که در بغداد در دوران آل بویه در سده های چهارم و پنجم در تعامل با یکدیگر بودند، امامیه و حنابله هستند. مسائل قابل طرح در تعامل فکری سیاسی امامیه و حنابله بسیار است. مهم ترین مسائل مطرح شده در این زمینه، همکاری با سلطان جائر، تقیه، خروج علیه حاکم مسلمانان و جهاد می باشد. در موفقیت حنابله در این تعامل، عواملی همچون همراهی با محدثان، توجه به سلف، اهمیت به کتاب و سنت، مبارزه با افراط عقلگرایان، تندروی رقیبان، همراهی رقیبان با اندیشه های غیرمسلمانان، پیروان بسیار، همراهی خلافت عباسی و عرب گرایی حنابله نقش داشته است. واگرایی حنابله و امامیه در بغداد نسبت به هم گرایی بیشتر بوده است از جمله زمینه ها و عوامل اثربخش در فرایند شکل گیری و گسترش این واگرایی، می توان به: عوامل رفتاری و برخاسته از عملکرد پیروان و رفتارهای فردی و گروهی و رفتارهای اندیشه ای شامل اندیشه های سیاسی و اجتماعی و دینی و مذهبی اشاره کرد. پیامدهای تقابل و واگرایی این دو فرقه، تشدید بحران مذهبی، تضعیف حکومت آل بویه، تضعیف موقعیت عالمان دینی، قدرت گیری اشاعره و برهم خوردن انسجام اسلامی است
۸۸.

تبیین مواضع قبطیان مسیحی در برابر هجوم مسلمانان به مصر

کلید واژه ها: مصر مسلمانان مسیحیان فتوح

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان راشدین سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان راشدین اجتماعی
تعداد بازدید : ۲۲۴۸ تعداد دانلود : ۱۲۰۱
پس از رحلت پیامبر و به خلافت رسیدن ابوبکر، مسلمانان دست به یک سلسله فتوح دامنه دار زدند. قسمت اعظم این فتوح در مناطق مسیحی نشین انجام پذیرفت. مصر که از جمله مراکز مسیحی درآن روزگاران بود، در مدت کوتاهی به تصرف مسلمانان درآمد و ایشان توانستند بر اسکندریه، یکی از مراکز چهارگانه مسیحیان دست یابند.واکنش مردم مصر در مقابل مسلمانان بسیار قابل ملاحظه بود. قبطیان در مقابل مسلمانان نه تنها مقاومت نکردند، بلکه از آنها استقبال هم نمودند. این کنش از اصول چندگانه و متفاوتی سرچشمه می گرفت که باید در بستر جامعه آن زمان بررسی گردد و در راستای همین امر به اوضاع دینی، موقعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مصر توجه نمود.پس از فتح مصر، رفتار مسلمانان نیز با قبطیان به عنوان اهل کتاب حایز اهمیت است. قبطیان توانستند در سایه حکومت اسلامی، آزادی دینی راکه سالها در دوران حاکمان مسیحی ازآن محروم بودند، باز یابند.در این پژوهش، ضمن تشریح چگونگی فتح مصر، به بررسی علل پیروزی مسلمانان، عملکرد مسیحیان در مواجهه با مسلمانان و وضعیت آنان بعد از فتح پرداخته شده است.
۸۹.

پیوندهای جغرافیا و جهانگردی میان مورخان و جغرافیدانان مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳۷ تعداد دانلود : ۱۵۱۸
از مقوله هایی که پس از ظهور اسلام، پیروان آیین جدید به آن توجه کردند، شناخت دنیای پیرامون و رویکرد به علم جغرافیا بود.انگیزة مسلمانان به جهانگردی و جغرافیا را باید به اشارات تاریخی قرآن و پیامبر(ص) به مردم دیگر سرزمین ها و به سیر آفاق و انفس و نیاز مسلمانان به برقراری سیستم مالیاتی نوین، ارتباط داد. نخستین گام ها برای شناسایی جهان پیرامون خود، با برگرداندن آثار جغرافیدانان یونانی و رومی به زبان عربی آغاز شد.از سدة سوم هجری تا حملة مغول در قرن هفتم، چهره های درخشانی در عرصة جغرافیا و جهانگردی پا به عرصة وجود نهادند؛ و با یورش مغولان بادیه نشین به سرزمین های اسلامی، سیاست جهانگری مسلمانان در سرزمین های اسلامی و غیراسلامی رو به افول نهاد.
۹۰.

الحمرا نمود هنر و معماری بنی نصر(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: قصر بنی نصر الحمرا دژ مقرنس کاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴۴ تعداد دانلود : ۱۵۸۱۰
هنر یکی از شاخه های تمدن اسلامی است که همپای دیگر شاخه ها رشد یافت و در مظاهر گوناگون تجلی یافت. گرچه هنر به ویژه هنر معماری دوره اسلامی ریشه هایی در هنر پیش از اسلام و اقتباس هایی از آن داشت، اما ذوق تلفیق و ابداعات مسلمانان هم در آن کم نیست. مجموعه ابنیه الحمرا مهم ترین نمونه رشد هنر اسلامی در مغرب اسپانیا است که خود شاخه ای از هنر اسلامی در غربی ترین منطقه از قلمرو حکومتی مسلمانان در عهد بنی نصر می باشد. در این مقاله ضمن تبیین موقعیت دولت بنی نصر و معرفی قسمت های مختلف الحمرا، ویژگی های هنر و معماری و تاثیرات و نمود دین در ساختمان بنا و دلایل بقای آن بررسی شده است.
۹۱.

بررسی جایگاه موالی در جامعه عصر اموی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: اعراب موالی امویان مناصب نظامی پست های اداری دانش های اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۳۲ تعداد دانلود : ۱۹۳۰
پس از توسعه اسلام در بیرون ازجزیره العرب اقوام گوناگونی به این دین گرویدند. از آنجا که مردم این سرزمین ها با جنگ و یا پیمان صلح تسلیم اعراب شده بودند و نژادی غیر از نژاد اعراب داشتند مراودات آنان و رابطه شان باید به گونه ای مناسب حل می شد. بومیان غیرعرب از طریق پیمان های جوار با اعراب پیوند یافتند و به موالی معروف شدند. در اصول و تئوری دین اسلام برابری همه ایمان آورندگان را مطرح می نمود اما در عمل اینگونه نبود. موالی تا حدی در معرض توهین و تعصب اعراب قرار داشتند، پست-های مهم به آنها داده نمی شد ولی آنها تدریجاً نقش و جایگاه نسبتاً مهمی را در پست های اداری، موقعیت والایی را در سپاه و ارکان نظامی دارا شدند. بسیاری از فرماندهان معروف مسلمان از موالی بودند. غیر از این، در بین سایر مناصب افرادی از موالی دیده می شد. امارت ها نیز در برخی از مواقع به آنان واگذار می گردید. دانشمندان اسلامی قرون نخستین اسلامی عمدتاً از موالی بودند و آنها تاثیرات فرهنگی زیادی را از خود بر اعراب بر جای گذاردند. موضوع اخذ جزیه از موالی و نومسلمانان مربوط به بخشی از موالی که کشاورز بودند و حامی آبرومند عربی پیدا نکرده بودند، می شد آنها می خواستند عضو ثابت سپاه شوند. در عهد اموی شورش مهمی که در واقع نشانگر اعتراض موالی برضد نابرابری اجتماعی باشد بوجود نیامد. هیچ کدام از قیام های عهد اموی را نمی توان یافت که فقط توسط موالی ایجاد شده باشد. موالی تنها گروه یا مهمترین گروه ناراضی عهد اموی نبودند.
۹۲.

التأثیر الفکری المتبادل بین الإمامیه والمعتزله فی عصر البویهیین(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۱۵۵
لقد کان القرن الرابع - بعد وصول البویهیین إلى سده الحکم - مسرحاً لتطورات فکریه وحضاریه واسعه، وخاصه بغداد التی کانت محلاً للعدید من الجماعات والفرق، حتى صارت مدینه لاتباع الأدیان والمذاهب الإسلامیه المختلفه، وفی هذا السیاق کانت العلاقات بین المعتزله والامامیه وعلاقاتهم الوثیقه بالبویهیین سبباً فی حصول تطورات هامه وحتی نتمکن من معرفه التأثیر المتبادل بین الإمامیه و المعتزله سنحاول فی هذا البحث دراسه التأثیر الفکری المتبادل بینهما. وعلى الرغم من أن أکثر الأبحاث الفکریه تحمل صبغه کلامیه إلا أن هذا البحث یقوم بدراستها من وجهه نظر تاریخیه، کما یقوم بدراسه کل مسأله على حده مع بیان تأثّر کل فرقه بالأخری مع ذکر الأمثله. من جدیر بالذکر أن التأثیر المتبادل المبحوث عنه هنا أعم من العلاقات الودیه والنزاعات، وبما أن علاقاتهم فی الأساس کانت مبنیه على التخاصم والن زاع ثم تحولت بصوره تدریجیه إلى علاقات ودیه وتوافقیه، لذا تمت إضافه أمثله تشیر إلی الخصام والن زاع القائم فیما بینهم آنذاک.
۹۳.

دراسه مقارنه للأبحاث التطبیقیه فیما تخص المناسبات الحاکمه بین التیارات السیاسیه الاعتقادیه السائده وبین الشیعه فی القرن الثالث الهجری(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۲۲۷
إن اتجاه تعامل العباسیین والفرق الدینیه مع الشیعه طیله القرن الثالث الهجری شهد تقلبات تعتمد علی المصالح وفقاً لما تتطلبه الأحداث التأریخیه، ولکن نزعه الشیعه لم تکن متکئه علی الآلیات السیاسیه المتداوله للرقی بمکانتها، بل کانت ملهمه من مدرسه الأئمه. فی أواسط القرن الثالث نری أن تجدید الحیاه الاجتماعیه الاقتصادیه للشیعه یتعرض للمعارضه، وفی نفس الوقت نشاهد ترسیخ بنیه الحکم العباسی بتوسیع الاتجاه الحدیثی السنی. وهناک فی أوائل هذا القرن ولاسیما فی أواخره نوع من المساومه بین الحکومه وبین الأعلام الشیعیین المؤثرین التابعین لأصاله العقل. وبعد التفکیر الاعتزالی للمأمون القائم علی «العنصر المعطی للشرعیه» یشهد التاریخ أن فی زمن المعتصم والواثق کانت سیاسه الحکومه هو الاتحاد مع «الأبناء» الأثریاء، وهم الذین قد احتلوا المواقع الاقتصادیه، ویحظون بالإعفاء عن الضرائب، وکذلک الاتحاد مع المعتزله، وبذلک قد تکوّن مثلث من هذا الاتحاد. وفی النصف الثانی من القرن الثالث أدّت منافسه الجیش والخلافه فی إطار السیطره علی أموال الحکومه، متمحورهً علی قوه التنافس الطائفی، والتضامن فیما بین جماعه الشیعه ببغداد والری، متزامناً مع الضآله التدریجیه للسیطره المباشره للحکومه، واعتمادها علی دخل السواد، کل هذا أدی إلی زعزعه الحکومه، والهجره العلمیه إلی الشرق. فی هذه الآونه برعت القیم الشیعیه العلیا، کما ظهر النفوذ الإداری لبنی الفرات وبنی نوبخت مصاحباً الجهاد العلمی والعملی لأعلام المدرسه الإمامیه. فآراء کل من آندره نیومن ودیوید وین زو وألکساندر بابویج عن هذه الأحداث جدیره بالتأمل والدراسه.
۹۶.

بازگشت به معیارهاى جاهلى، تهدید نهضت پیامبراعظم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله

نویسنده:

کلید واژه ها: جاهلیت معیارهاى جاهلى رجعت و نهضت پیامبر اعظم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله عنصر تحول ناپذیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲۰
یکى از مهم‏ترین تهدیدهاى نهضت رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ، بازگشت امت اسلامى به معیارهاى جاهلى و سر برآوردن ریشه‏هاى غیر انسانى آن دوران بود. جامعه‏اى که رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله اسلام را در آن عرضه کرد، جامعه‏اى قبیله‏اى بود. در آن جامعه، سنت به منزله زیر ساخت همه مقوله‏هاى فرهنگى و اجتماعى عمل مى‏کرد. سنت جاهلى که در جامعه جزیرة العرب، ریشه‏دار و عمیق بود، در زمان پیامبر عامل بازگشت و ارتجاع شد. رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله از آغاز بعثت، تلاش کرد اعمال و معیارهاى جاهلى را محدود کند. ایشان در این راستا، بیش از سایر انبیا و نهضت‏ها موفق بود، با وجود این، سنت‏هاى جاهلى کاملاً نابود نشد. دو عامل، یکى حضور عناصر تحول‏ناپذیرفته (مشرکان، منافقان و اهل کتاب) و دیگرى وجود بقایاى باورها، اندیشه‏ها و سنت‏هاى جاهلى سبب بازگشت جامعه به معیارهاى جاهلى شد و تهدیدى بزرگ براى نهضت پیامبر گردید. بازگشت به جاهلیت با دور شدن از زمان رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله بیش‏تر گریبان‏گیر جامعه اسلامى شد. از نظر پیامبراعظم ریشه‏هاى رجعت، هواپرستى و دنیازدگى بود که همواره به عنوان عاملى ارتجاعى در نهضت‏هاى الهى دیده مى‏شود.
۹۸.

روابط و مناسبات فاطمیان مغرب و عباسیان (297 - 362ق)

نویسنده:

کلید واژه ها: فاطمیان قرامطه مغرب عباسیان اسماعیلى مصر و بحرین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵۸۷
روابط فاطمیان و عباسیان که از دوران دعوت فاطمیان آغاز شده بود، با تشکیل دولت فاطمیان در مغرب(1) در شمال افریقا وارد مرحله جدیدى شد. در دوران خلافت فاطمیان در مغرب بین سال‏هاى 297-362ق عوامل زیر، زمینه‏هاى ارتباط این دو حکومت را فراهم کرد: 1 . سقوط حکومت اغلبیان به دست فاطمیان که واکنش عباسیان را علیه فاطمیان به همراه داشت، زیرا اغلبیان از سوى عباسیان حمایت مى‏شدند. 2 . تصمیم فاطمیان بعد از تشکیل حکومت در مغرب براى تغییر شعائر مذهبى اهل‏سنت، و در مقابل، استفاده عباسیان که حامیان اهل‏سنت بودند، از این حرکت براى تضعیف فاطمیان. 3 . تلاش فاطمیان براى تصرف مصر که عباسیان آن را آخرین نقطه نفوذ خویش در شمال افریقا مى‏دانستند. 4 . فعالیت داعیان اسماعیلى در مناطق عباسیان که از مسائل زمینه‏ساز نفوذ فاطمیان بود. 5 . تلاش فاطمیان از آغاز تشکیل خلافت در جهت خواندن خطبه به نام آنان در حرمین شریفین به جاى عباسیان. 6 . قرامطه بحرین که پس از تأسیس حکومت فاطمیان در مغرب، از جمله عوامل تأثیر گذار در روابط آنان با عباسیان بودند.
۱۰۰.

تحلیل تاریخی کاپیتولاسیون در ایران

نویسنده:

کلید واژه ها: ایران فرانسه صفویه مغول ایلخانان افشاریه انگلیس زندیه هلند کاپیتولاسیون ترکمانچای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱۰ تعداد دانلود : ۱۲۶۲
کاپیتولاسیون در تاریخ معاصر ایران با تحمیل قرارداد ترکمانچای(1343 هـ . ق /1829م) توسط روسیه آغاز شد و به دنبال آن دیگر دولت های خارجی از این امتیاز در ایران برخوردار شدند. در دوران قبل از قاجار امتیاز کاپیتولاسیون در حد محدودی وجود داشته که با آنچه در عصر قاجار تحمیل شده تفاوت هایی را دارد. تحقیقات انجام گرفته در مورد کاپیتولاسیون در تاریخ ایران بیشتر به این مسأله در دوران قاجار و بعد از آن پرداخته اند و پیدایش زمینه های تاریخی آن کمتر مورد توجه واقع شده است. این مقاله بر آن است تا سِر ّ تاریخی کاپیتولاسیون در دوران قبل از قاجار و زمینه هایی که موجب شد حکام ایران امتیازهایی را در زمینه قضایی به بیگانگان دهند، مورد بررسی قرار دهد

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان