مظفر جمالیان پور

هدف: هدف این پژوهش عبارت است از دانش افزایی نسبت به دو حوزه اصلی نظام داده کاوی در حسابرسی متشکل از شیوه استخراج و طبقه بندی داده ها برای تعیین سنجه های کسب و کار، اقدامات اطمینان بخشی و بررسی ابزارهای مورد استفاده برای کسب این اهداف شامل: فرایند اتوماسیون رباتیک ، یادگیری ماشینی ، زنجیره بلوکی ، و علم تجزیه و تحلیل داده . روش: با اتکا به روش پژوهش کتابخانه ای تحقیقات پیشین مورد مطالعه و نتایج آنها مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار گرفته است. یافته ها: نتایج حاصل از این پژوهش نمایانگر اهمیت و جایگاه بزرگ داده ها و ضرورت تدوین نظام داده کاوی در حرفه حسابرسی است. نتیجه گیری: حسابرسان برای تثبیت جایگاه خود و ارتقاء آن باید ضمن آشنایی با منابع، تکنولوژی ها و سازوکار و روش های مرتبط با بزرگ داده ها، دانش لازم برای ارائه خدمات حرفه ای در این زمینه را فرا گیرند. همچنین در مراحل بعدی تدوین نظام مسنجم برای برخورد صحیح با بزرگ داده ها در حرفه حسابرسی ایران می تواند گامی مؤثر در این راستا باشد. طبعاً، پیش نیاز شناخت چنین سازوکاری آشنایی با ویژگی های بزرگ داده ها، ابزارهای استخراج و طبقه بندی و تجزیه و تحلیل آنها در محیط های گوناگون کسب و کار همچون حسابرسی است. دانش افزایی: معرفی اجمالی ویژگی های بزرگ داده ها، نظام داده کاوی و ابزارهای تجزیه و تحلیل داده در حسابرسی.

با گسترش ابزارهای ارتباط جمعی و پویایی بیشتر رسانه های خبری، کانال جدیدی برای انتشار داده ها و اطلاعات مالی ایجاد شده است. در پژوهش حاضر تاثیر انتشار اخبار مرتبط با شرکت های بورسی بر روی چگونگی (استراتژی) مدیریت سود مورد بررسی قرار گرفت. شیوه جایگزین کردن هر یک از روش های مدیریت سود متداول به عنوان استراتژی مدیریت سود مطرح شده است. بدین منظور اخبار منتشر شده از سوی رسانه های خبری رسمی طی سال های 1394 تا 1399 پیرامون شرکت های پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار گردآوری شد. به منظور بررسی استراتژی مدیریت سود از رابطه جایگزینی مدیریت سود اقلام تعهدی و مدیریت سود از طریق رویدادهای واقعی و با بهره گیری از روش دو مرحله ای هگمن استفاده شد. در نهایت با استفاده از روش تفاضل در تقاضل و حداقل مربعات تعمیم یافته اثر ثابت پنلی فرضیه های مورد نظر آزمون شد. نتایج پژوهش نشان دهنده رفتار متفاوت مدیران در مواجهه با پوشش خبری است و این موضوع باعث رفتار محتاطانه تر مدیران در گزارش گری و مدیریت سود شده است. شرکت ها با افزایش فشار رسانه ایی علیرغم کاهش استفاده از روش های مدیریت سود اقلام تعهدی سعی در گسترش استفاده از روش های و تکنیک های مدیریت سود واقعی دارند. افزون بر این نتایج پژوهش مبین آن بود که تغییرات مدیریتی در شرکت هایی که مظنون به مدیریت سود بوده و تحت پوشش رسانه ایی بالاتری قرار می گیرند، بیشتر است. لذا منطبق با تئوری کنترلی رسانه، پوشش خبری را می توان به عنوان یکی از مکانیزم های نظارتی و حاکمیت برون شرکتی تلقی کرد.

ازآنجایی که ابزاراطلاع رسانی حسابرس گزارش حسابرسی است، لحن وکلمات مورد استفاده در این گزارش نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است. اگرچه ﮔﺰارش ﺣﺴﺎﺑﺮس در ﻃﻮل زﻣﺎن ارﺗﻘﺎ ﯾﺎﻓﺘﻪ اما ﻫﻨﻮز ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ از این رو ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﺎﻧﻪ ﺗﺮ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ از ﺑﺮداﺷت های ﻧﺎدرﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد. در پژوهش حاضر تاثیر مدیریت سود بر لحن و پیچیدگی گزارشات حسابرس مورد بررسی قرارگرفته است که پس از شرح مبانی نظری و تدوین فرضیه های پژوهش، تعداد 135 شرکت پذیرفته شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار طی سالهای 1396 و1397 برگزیده شد و از طریق رگرسیون حداقل مربعات معمولی مورد آزمون قرارگرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که رابطه ی منفی معناداری بین مدیریت سود تعهدی و لحن مثبت گزارش حسابرس وجود دارد، همچنین یافته ها وجود یک رابطه ی مثبت معنی داری بین مدیریت سود و پیچیدگی گزارشات را نیز نشان می دهد. متن کاوی گزارشات حسابرسی می تواند علاوه بر بیان اهمیت و کاربرد این موضوع برای حسابرسان، برای خط مشی گذاران و تدوین کنندگان استانداردهای گزارشگری نیز موجب شناخت فاصله ی انتظارات و همچنین قدم برداشتن در راستای کاهش این فاصله از طریق الزام به تهیه ی گزارشات حسابرسی خوانا شود. علاوه بر این کمک می کند درک افراد از تأثیرات استفاده از اطلاعات کیفی، مانند زبان گزارشگری درگزارش های مالی و حسابرسی وسیع تر شود. کلیدواژه ها : لحن گزارش حسابرس، پیچیدگی، مدیریت سود تعهدی، متن کاوی، فاصله ی انتظارات

از گذشته تاکنون بشر به دنبال استفاده از روش های گوناگونی جهت برقراری ارتباط به منظور دادوستد کالاها و خدمات گوناگون بوده است. این دادوستدها بر بستر ایجاد قرارداد یا پیمانی دو یا چند نفر استوار بوده که بااراده طرفین موجب ایجاد یک اثر حقوقی گردیده است. این گونه مبادلات گستره ای از کالاها، خدمات، تکنولوژی، علم و غیره را در بر گرفته است. نیاز به مبادله بیشتر موجب تلاش جهت برقراری بسترهایی در راستای تسهیل امور مبادلاتی در هر نقطه از جهان در کمترین زمان ممکن و به صرفه ترین بها را پدید آورده است. در همین راستا استفاده از تکنولوژی های جدید همچون بلاک چین، اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی، قراردادهای هوشمند و روند اتوماسیون سازی اتوماتیک موردتوجه استفاده کنندگان قرارگرفته است. تمامی این تکنولوژی با هدف تسهیل امور مبادلاتی فی مابین طرفین مبادله و نظام بخشی هرچه بیشتر داده ها و اطلاعات به وجود آمده اند. در همین راستا بسیاری از شرکت ها و ارگان ها اقدام به بررسی، سرمایه گذاری و استفاده عملیاتی از تکنولوژی های اشاره شده در مراحل موجودیت اولیه خود نموده اند. در این مقاله اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی و روند اتوماسیون اتوماتیک اجمالاً معرفی شده و ضمن تشریح بلاک چین به عنوان تکنولوژی پایه پدیدآورنده قراردادهای هوشمند، تأثیر آن بر حرفه حسابداری و حسابرسی از دیدگاه بسیاری از صاحب نظران مطرح می شود. سپس قراردادهای هوشمند موردبررسی قرارگرفته و جایگاه آن در حسابداری و خدمات حسابرسی بحث خواهد شد.

تغییر طبقه بندی یکی از راهکارهای جدید برای مدیریت سود است که اخیرا به عنوان موضوعی در حوزه پژوهش های حسابداری مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش به بررسی چگونگی اندازه گیری و وجود آن در بازار سرمایه ایران پرداخته شده است. نتایج پژوهش بر روی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1381 لغایت 1393 نشان داد که شرکت ها از تغییر طبقه بندی به عنوان یک ابزار مدیریت سود استفاده کرده اند. به علاوه پژوهش به بررسی این موضوع پرداخت که تعامل میان روش های مختلف مدیریت سود چگونه است و به این نتیجه رسید که شرکتها به ترتیب از مدیریت رویدادهای واقعی، مدیریت اقلام تعهدی و تغییر طبقه بندی استفاده می کنند. به بیان دیگر شرکت ها با توجه به میزان استفاده از دو روش مدیریت سود (رویداد واقعی و اقلام تعهدی) اقدام به تعیین میزان تغییر طبقه بندی کرده اند. افزون بر این، نتایج پژوهش نشان داد که بحران مالی در میزان استفاده و چگونگی استفاده از تکنیک های مدیریت سود نقش بسزایی دارد..

حسابداری مقوله ای با اهمیت در متون کسب و کار است که تأثیرات بالقوه ای از طریق اثرگذاری بر گزارشگری مالی میان شرکت ها و ذی نفعان دارد. از اینرو نحوه استفاده از آن ها بسیار با اهمیت است. پژوهش حاضر به بررسی کمّی شیوه استفاده از استانداردهای حسابداری اختصاص دارد. در این پژوهش شاخصی به منظور مشخص کردن سطح اصل محوری و یا قاعده محوری استانداردها استفاده شد و سپس بر اساس متغیرهای توضیح دهنده برآمده از تئوری اثباتی حسابداری بررسی شد. به منظور انجام این پژوهش از داده های مربوط به شرکت های فعال در بورس اوراق بهادار تهران در بازه سال های 1379 تا 1393 استفاده شد و سعی شد از روش سرشماری برای انجام آزمون های آماری استفاده شود. نتایج نشان داد که شرکت های دارای هزینه سیاسی تمایل بیشتری به استفاده از استانداردهای قاعده محور دارند، در حالی که شرکت هایی که دارای هزینه بدهی و هزینه جبران خدمات پاداش محور بالاتر بودند، بیشتر از استانداردهای اصل محور استفاده کرده اند. افزون بر این، نتایج پژوهش بیان می دارد که شرکت ها با افزایش سطح بحران و محدودیت مالی به استانداردهای اصل محور سوق پیدا می کنند.

پژوهش حاضر به بررسی رابطه میان برخی از ویژگی های برآمده از کیفیت سود با بحران مالی می پردازد. از این رو، برای محاسبة خصوصیت های کیفی سود از برخی از الگو های رایج در ادبیات موضوع بهره گرفته شد و به منظور بررسی احتمال بروز بحران مالی و ورشکستگی از سه معیار کلی و دو معیار بومی استفاده شد. در این راستا اطلاعات 3371 سال شرکت جمع آوری گردید و آزمون های آماری برآمده از فرضیه های پژوهش مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که در اکثر موارد رابطة بحران مالی با خصوصیت های برآمده از ویژگی های کیفی سود معنادار بوده است. این ارتباط در خصوص تعریف خاص ورشکستگی در قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران نیز معنادار بود. پژوهش حاضر با تقسیم بندی شرکت های مختلف در چهار پرتفوی بر حسب میزان سلامت مالی (دور بودن از احتمال ورشکستگی) به این نتیجه رسید که در اکثر موارد، ارتباط در پرتفوی آخر (شرکت های ناسالم از منظر بحران مالی) به مراتب دارای معناداری بیشتر نسبت به شرکت های موجود در سایر پرتفوی ها است. در ضمن، نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میزان استفاده از اقلام تعهدی در پرتفوهای متفاوت که نسبت به میزان احتمال ورشکستگی رتبه بندی شده بودند، به مراتب مختلف است. در نهایت با بررسی نحوة توزیع به کارگیری اقلام تعهدی در شرکت های گروه بندی شده بر اساس ماده 141 قانون تجارت نیز به نتایج مشابهی دست یافت. به نحوی که توزیع میزان استفاده از اقلام تعهدی در شرکت های ورشکسته دارای چولگی است.

این پژوهش به بررسی تجربی رابطه میان نقدینگی بازار سهام تهران و متغیرهای آب و هوایی و فصلی می پردازد. بدین منظور از متغیرهایی از قبیل درجه حرارت، سطح ابرناکی، وضعیت هوا (خورشیدی و ابری)، میزان فشار هوا و سطح افق دید برای بررسی آب و هوایی استفاده شده است. افزون بر این، متغیر عدد ماه و همچنین روز انجام مبادله در طول هفته به عنوان متغیرهای دوره ای مورد مطالعه قرار گرفتند. حجم ریالی و تعدادی مبادلات سهام و تعداد دفعات انجام مبادلات به عنوان متغیرهای حجم مبادله در بازار سهام مد نظر قرار گرفت. همچنین، از سه نسبت ترکیبی متغیرهای ذکر شده به عنوان متغیرهای نشان دهنده عمق مبادلات بهره گرفته شد. جامعه آماری مورد مطالعه، داده های مربوط به بازار سهام تهران از ابتدای سال 1378 لغایت 30 مهر 1390است. نتایج پژوهش نشان داد که متغیرهای آب و هوایی بر نقدینگی بازار تأثیر گذاشته است و همچنین نقدینگی بازار با تغییر متغیرهای فصلی رفتار متفاوتی از خود نشان داده است.

پژوهش حاضر به بررسی تأثیر اعلام تعدیلات سنواتی بر روی دو عامل اصلی سرمایه گذاری (ریسک و بازدهی) پرداخته است. نتایج بیانگر آن است که استفاده از تعدیلات سنواتی برای اصلاح سود یا زیان های انباشته به امری رایج و معمولی تبدیل شده است. به علاوه در اکثر موارد مدیران از این امکان برای تعدیل بیش نمایی عملکرد خود در گذشته بهره گرفته اند. افزون بر این نتایج آزمون های آماری بیانگر وجود ارتباط میان تعدیلات سنواتی با ریسک و بازده شرکت ها است، همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که اطلاعات ناشی از میزان تعدیلات سنواتی مندرج در گزارش های مالی سالانه به مرور زمان بر ریسک و بازدهی شرکت ها تأثیر می گذارد. گفتنی است، برای انجام این پژوهش از اطلاعات شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی سال 1378 تا سال 1389 استفاده شد که با توجه به وجود اطلاعات مورد نیاز حدود 4304 سال شرکت بررسی شده است.

مقاله حاضر به بررسی تأثیر ساختار سرمایه و تغییرات آن بر میزان و نوع پیشبرد هفتگانه راهبرد مالی پرداخته است. بدین منظور 2394 سال- شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1377 لغایت 1387 مورد آزمون قرار گرفت. نتایج پژوهش بیانگر آن است که شرکتهای دارای نوع و میزان متفاوت در پیشبرد راهبردهای مالی، دارای ساختار سرمایه متفاوتی بوده و به میزان و شیوهای متفاوت نیز ساختار سرمایه خود را تغییر دادهاند. علاوه بر آن، نتایج نشان داد که میان نوع و میزان پیشبرد راهبردهای مالی و ساختار سرمایه و نوع و میزان تغییر در آن، در اکثر موارد رابطه آماری وجود داشت، البته این نتیجهگیری به نوع راهبرد مالی مورد بررسی بستگی دارد. در نهایت نتایج پژوهش نشان داد، با استفاده از ساختار سرمایه و نوع و میزان تغییر در آنها، میتوان به مدل مناسبی برای پیشبینی میزان و نوع پیشبرد در راهبردهای مالی واحد تجاری دست یافت.

مقاله حاضر با بهره گیری از مدل های متداول در ادبیات موضوعه، به بررسی وجود محافظه کاری در گزارش گری مالی پرداخته است. پژوهش یاد شده، بر روی 194 شرکت پذیرفته شده در بازار بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1377 تا 1387 انجام پذیرفت. بدین منظور، از تکنیکهای آماری تجزیه و تحلیل رگرسیون ساده چند متغیره، آزمون آماری مقایسه میانگینها، آزمون آماری تحلیل واریانس یکطرفه، تکنیک آماری کوریسکال - والیس، تکنیک آماری کولموگروف - اسمیرنوف و بررسی چولگی توزیع استفاده شده است. نتایج پژوهش بیان گر آن است که در اکثریت موارد، پاسخ نامتقارن میان سود حسابداری و بازدهی سهام (چه در سطح کلیه شرکتها و چه در سطح صنایع مختلف) وجود ندارد. علاوه بر آن، اقلام برآمده از محافظه کاری مدیران و حسابداران، یعنی اقلام تعهدی غیرعملیاتی، با گذشت زمان تغییر قابل ملاحظه ای نداشته است. همچنین، بررسی تفاوت میزان چولگیهای جریان وجه نقد عملیاتی و توزیع سود نقدی روشن کرد که در سطح کل شرکتها، چولگی جریان وجه نقد عملیاتی بیشتر است، در صورتی که در سطح صنایع مختلف، چولگی توزیع سود نقدی افزونتر بود. به علاوه، نتایج حاصل از بررسی تفکیک اختلاف ارزش بازار و ارزش دفتری خالص داراییها نشان میدهد که محافظه کاری شرطی و غیرشرطی در هر دو سطح پژوهش، اعم از کل شرکتها و صنایع مختلف وجود داشته و روند آن نیز صعودی است.

مقاله حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر سرعت گزارشگری مالی 276 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1378 لغایت 1387 می پردازد. از اختلاف زمانی میان تاریخ پایان سال مالی و تاریخ ارائه گزارش های مالی حسابرسی شده سالانه، به عنوان معیاری برای سرعت گزارشگری مالی و از نسبت های مالی، متغیر اندازه شرکت و نسبت سرمایه گذاری مجدد سود جاری، به عنوان عوامل مؤثر بر سرعت گزارشگری استفاده شد. به منظور انجام پژوهش، از تکنیک های آماری کروسکال-والیس، مقایسه میانه ها، تجزیه و تحلیل رگرسیونی و مقایسه چولگی و کشیدگی استفاده شد. با توجه به نتایج حاصله، هیچ یک از متغیرها دارای توزیع نرمال نیست، بنابراین، استفاده از تکنیک های ناپارامتریک ارجح است. افزون بر این، شرکت ها با سرعت گزارشگری مختلف دارای نسبت های مالی و غیرمالی متفاوتی هستند. همچنین، سرعت گزارشگری مالی در صنایع مختلف، متفاوت بود. سرعت گزارشگری مالی در طی سال های مورد مطالعه به طور میانگین بیشتر شده است. اکثر نسبت های مالی و غیرمالی مورد بررسی با سرعت گزارشگری مالی رابطه معنادار آماری داشتند. همچنین، نتایج پژوهش نشان داد که با استفاده از نسبت های مالی و غیرمالی می توان به مدل های معناداری برای پیش بینی سرعت گزارشگری مالی دست یافت.