عزیزالله جعفری

صنعت فرش ایران یکی از مهم ترین صنایعی است که در بین صادرات غیرنفتی از دیرباز مورد توجه بوده است. یکی از حائز اهمیت ترین دغدغه ها در این صنعت، بحث انتخاب سیاست مناسب زنجیره تأمین است. از طرفی از جمله مسائل تأثیرگذار بر اقتصاد دانش بنیان، توجه به توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری است. لذا در این مقاله پس از مطالعه منابع موجود به شناسایی متغیرهای کاربردی در زنجیره تأمین فرش پرداخته شده است و سپس مبتنی بر رویکرد پویایی شناسی سیستم ها، ارتباط علت و معلولی بین تمامی متغیرها را در نظر گرفته و به شبیه سازی سیستم مورد نظر پرداخته شده است. در ادامه از امکان اعمال سناریو در نرم افزار ونسیم استفاده شده که نتایج نشان داد، افزایش تولید منجر به افزایش سودآوری شده و با بازگشت این سود در زنجیره تأمین فرش، منجر به افزایش کیفیت محصولات تولیدی خواهد شد. هم چنین در تحلیل سناریوها نشان داده شده که با بهره گیری ازسطح بالاتری از تکنولوژی و فناوری های جدید می توان به افزایش تولید دست یافت و با اجرای این سناریو، علاوه بر افزایش کیفیت محصولات و موفقیت در بازار نسبت به سناریوهای قبلی، با ثابت ماندن نرخ تحویل، هزینه های تولید نیز کاهش خواهد یافت. بنابراین در شرایط حاضر بهترین سیاست، اجرای همزمان هر دو سناریوی مورد بحث است.

مسئله جهت یابی گونه ای از مسائل کلاسیک حوزه حمل و نقل قلمداد می شود که هدف آن، یافتن بهترین مسیر جهت بازدید مجموعه ای از رئوس مفروض می باشد، مشروط بر آن که طول مسیر از یک افق زمانی مشخص بیشتر نشود. از زمان پیدایش این مسئله، پژوهشگران متعددی با بهره گیری از ساختار خاص آن، اقدام به مدل سازی و حل مسائل متنوعی در حوزه های مختلف از جمله موضوعات و مشکلات حوزه حمل و نقل شهری کرده اند. به دلیل ماهیت NP-Hard مسئله، در این مقاله الگوریتم ژنتیک با درجه تصادفی بسیار بالا برای حل گونه ای جدید از این مسئله با عنوان مسئله جهت یابی با افق زمانی وابسته ارائه شده است. الگوریتم ژنتیک پیشنهادی از دو عملگر ترکیب و تلفیق و دو عملگر جهش استفاده کرده است که در این مقاله جهت نشان دادن همگرایی آن، بهترین جواب های موجود در ادبیات برای ۴۰ مثال استاندارد مسئله جهت یابی، ملاک عمل قرار گرفته است؛ بدین صورت که جواب های حاصل از حل این مثال ها با استفاده از الگوریتم پیشنهادی با آن ها مقایسه شده است و به دلیل عملکرد مطلوب الگوریتم، الگوریتم مذکور برای حل مسئله جهت یابی با افق زمانی وابسته به کار گرفته شده است.

اساسی ترین شاخص توسعه ی اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از کشورهای مترقی و توسعه یافته، صنعت خودروسازی آن کشور می باشد ایران تا سال 2009 جزو ۱۸ خودروساز برتر جهان و جزو بزرگترین خودروساز خاورمیانه محسوب می شد که متاسفانه در چند سال اخیر فراوانی اشکالات و انتقادات به کیفیت و قیمت این خودروها تاثیر زیادی در این جایگاه و رتبه از خود به جا گذاشته است .در این پژوهش به پیش بینی قمیت خودرو های تولید داخل در بازار بر اساس مدل سیستم داینامیک پرداخته شده است. جامعه اماری برای جمع اوری داده های تحلیلی 512 نفر از خبرگان و متخصصان این حوزه در نظر گرفته شد که بر اساس روش کوکران 412 نفر به عنوان نمونه اماری در نظر گرفته شد. داده های بدست امده در پرسشنامه در ابتدا با استفاده از روشAHP تحلیل گردید تا ضرایب تاثیر متغییر ها استخراج گردد. سپس بر اساس روش سیستم دینامیکی به طراحی مدل و شبیه سازی ان در نرم افزار ونسیم پرداخته شد. با توجه به نمودار بدست امده در صورت ثابت بودن وضعیت موجود، رشد قیمت خودرو تا 34 ماه کم می باشد اما بعد از 34 ماه رشد بسیار چشمگیری مشاهده می شود دلیل این امر بالا بودن میزان تاثیرات عوامل افزایش دهنده قیمت خودرو به نسبت عوامل کاهش دهنده قیمت خودرو می باشد.

با توجه به نقش روزافزون فنّاوری در توسعه رقابت و نیز رشد اقتصادی، در سال های اخیر به ارزیابی توانمندی فنّاورانه در کشورهای پیشرفته توجه بسیاری شده است. از مهم ترین عوامل اصلی موفقیت به کارگیری فنّاوری به منظور کسب مزیت رقابتی، آگاهی و شناخت سطح قابلیت فنّاورانه بنگاه و استفاده مناسب از آن هاست. صنعت هتل داری نیز به منزله صنعت فنّاوری محور، یکی از صنایع مهم و راهبردی در دنیای امروز به شمار می رود. هدف از پژوهش حاضر، اولویت بندی شاخص های ارزیابی توانمندی فنّاورانه با هدف ارزیابی توانمندی فنّاورانه و تدوین راهبرد در هتل های زنجیره ای پارسیان تهران است. نتایج حاصل از این اولویت بندی، به تدوین سیاست های آینده این هتل کمک شایانی می کند. در این پژوهش، پس از مرور ادبیات موضوع، 32 شاخص، که ویژگی های دقیق شاخص های عملکرد را داشتند، شناسایی شدند. پس از طراحی پرسش نامه براساس 32 شاخص یادشده و تأیید رواییِ خبرگان، تعداد 80 پرسش نامه جمع آوری شد. پس از اطمینان از پایایی پرسش نامه، با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ و همچنین اطمینان از مناسب بودن داده ها برای انجام تحلیل عاملی از طریق شاخص کی ام او و آزمون بارتلت، به تحلیل عاملیِ اکتشافی داده های به دست آمده پرداخته شد و 31 شاخص مطالعه شده در قالب 8 عامل دسته بندی و براساس بار عاملی شان اولویت بندی شدند. این ارزیابی با توجه به شرایط حال حاضر هتل مدنظر و به منظور گردآوری داده های واقعی انجام شد و پس از بررسی تطبیقی شاخص ها و همچنین بیان معیارهای ارزیابی این شاخص ها، الگوی ارزیابی توانمندی فنّاورانه هتل، طراحی شد. براساس نتایج پژوهش، عامل اول که توانمندی نگه داری و حمایتی است، بالاترین اولویت را کسب کرده است و از میان شاخص های این عامل، اعلام قیمت یا مزایده و مذاکره درباره شرایط فروش کالا یا خدمت و همچنین توانمندی طرح ریزی، نظارت و هماهنگی فعالیت های بازاریابی و فروش، بالاترین بار عاملی را دارند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل مؤثر بر رقابت پذیری زنجیره تأمین پایدار گردشگری پزشکی انجام شده است. در این پژوهش، ابتدا با مرور ادبیات مرتبط، عوامل مؤثر بر پایداری زنجیره تأمین استخراج شد. سپس، با استفاده از نظر خبرگان، از میان عوامل مذکور، 27 عامل که در رقابت پذیری زنجیره تأمین پایدار گردشگری پزشکی ایفای نقش می کنند تعیین شد. در مرحله بعد، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، معیارها و زیرمعیارها رتبه بندی شدند. علاوه برآن، با به کارگیری روش دیمتل، میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری معیارهای اصلی (اقتصادی، اجتماعی فرهنگی، زیست محیطی و نهادی) تعیین شد. نتایج نشان داد که به ترتیب معیارهای مهارت کادر درمانی و امنیت کشور از مهم ترین عوامل در رقابت پذیری زنجیره تأمین پایدار گردشگری پزشکی هستند. همچنین، با استفاده از روش دیمتل مشخص شد که به ترتیب عوامل اقتصادی و نهادی (حاکمیتی) در دسته عوامل تأثیرگذار، و عوامل اجتماعی   فرهنگی و زیست محیطی در دسته عوامل تأثیرپذیر قرار می گیرند. در پایان، پیشنهادهایی مبتنی بر نتایج و نیز پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی در حوزه موردنظر ارائه شده است.

با توجه به نقش روزافزون تکنولوژی در توسعه رقابت و نیز رشد اقتصادی، در سال های اخیر توجه بسیاری به ارزیابی توانمندی فناورانه در کشورهای پیشرفته شده است. از مهم ترین عوامل اصلی در موفقیت به کارگیری تکنولوژی در جهت کسب مزیت رقابتی، آگاهی و شناخت سطح قابلیت فناورانه بنگاه و استفاده مناسب از آن ها است. صنعت هتلداری نیز به عنوان یک صنعت تکنولوژی محور، یکی از صنایع مهم و استراتژیک در دنیای امروز به حساب می آید. هدف از پژوهش حاضر اولویت بندی شاخص های ارزیابی توانمندی فناورانه در جهت ارزیابی توانمندی فناورانه و تدوین استراتژی در هتل های زنجیره ای پارسیان تهران است. نتایج حاصل از این اولویت بندی، کمک شایانی در جهت تدوین سیاست های آینده این هتل است. در این پژوهش، پس از مرور ادبیات موضوع، 32 شاخص که ویژگی های دقیق شاخص های عملکرد را داشته باشند، شناسایی شدند. پس از طراحی پرسشنامه بر اساس 32 شاخص یادشده و تأیید روایی آن توسط خبرگان، تعداد 80 پرسشنامه جمع آوری گردید. پس از اطمینان از پایایی پرسشنامه به وسیله آزمون آلفای کرونباخ و همچنین اطمینان از مناسب بودن داده ها برای انجام تحلیل عاملی به وسیله شاخص کی ام او و آزمون بارتلت، به تحلیل عاملی اکتشافی داده های به دست آمده پرداخته شد و 31 شاخص موردمطالعه در قالب 8 عامل دسته بندی شده و بر اساس بار عاملی شان اولویت بندی شدند.بر اساس نتایج تحقیق، عامل اول که توانمندی نگهداری و حمایتی است، بالاترین اولویت را کسب کرده است و از میان شاخص های این عامل، اعلام قیمت یا مزایده و مذاکره راجع به شرایط فروش کالا یا خدمت و همچنین توانمندی طرح ریزی، نظارت و هماهنگی فعالیت های بازاریابی و فروش، بالاترین بار عاملی را دارند.

توسعه گردشگری همواره به عنوان عاملی در راستای بهبود و توسعه اقتصادی جوامع و مقصدها مطرح بوده است. ایجاد اشتغال، تنوع بخشی به فرصتهای اقتصادی، درآمدزایی و شکوفایی ملی و محلی را از آثار مثبت توسعه گردشگری می توان به شمار آورد. امروزه بسیاری از کشورها در تلاش برای یافتن شیوه های جدید برای توسعه ی اقتصادی خود هستند. بنابراین اگرچه در مناطق مختلف، موقعیت های مختلفی وجود دارد، اما گردشگری همواره به عنوان عاملی کلیدی در توسعه اقتصادی، مورد توجه است. آمارها نشان می دهد که ایران از نظر سرمایه گذاری در صنعت گردشگری، از وضعیت قابل قبولی برخوردار نیست. با این وجود، بر اساس سند چشم انداز توسعه 20 ساله، ایران باید تا پایان سال 2025 درصد قابل-قبولی از گردشگران جهانی را به خود جذب نموده و درآمد بیشتری از محل گردشگری ایجاد نماید. پژوهش حاضر، تاثیر سرمایه گذاری دولت بر ایجاد اشتغال در صنعت گردشگری را با استفاده از رویکرد پویایی سیستم ها، مورد مطالعه قرار داده است. به عبارتی، به پیش بینی حجم مشاغل ایجاد شده در صورت سرمایه گذاری اولیه دولت در صنعت گردشگری، پرداخته است. در این پژوهش با بکارگیری نرم افزار ونسیم (Vensim PLE 7.3.5) در مجموع 6 سناریو ارائه شد. سپس، هر یک از سناریوها از منظر میزان سرمایه گذاری موردنیاز و پتانسیل برای ایجاد اشتغال در صنعت گردشگری، مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفتند. در پایان نیز پیشنهاداتی بر مبنای نتایج ارائه شده است.

فضای سبز شهری با توجه به کارکردهای اجتماعی و محیط زیستی و نیز جنبه های مالی و اقتصادی خود، یکی از مؤلفه های مهم در مدیریت شهری و توسعه شهرها است. گونه های مختلف گیاهان در چهار گروه درخت، درختچه، گیاهان پوششی و گل ها یا گیاهان فصلی، دارای ویژگی های خاصی، از حیث سازگاری با اقلیم تهران و نیاز آبی و همچنین دارای نقش های متفاوتی در برآورده کردن کارکردهای موردانتظار از فضای سبز شهری، به ویژه زیباسازی و کاهش آلودگی هوا با تولید اکسیژن هستند. از این رو مقاله پیشرو، به بررسی معیارهای انتخاب و ارزیابی گونه های گیاهی و تعیین معیارهای مناسب برای فضای سبز شهر تهران و سپس تعیین وزن نسبی هر یک از این معیارها، با نظرسنجی از 35 خبره در قالب روش فرایند سلسله مراتبی تحلیلی گروهی، پرداخته است. اوزان به دست آمده، ابزاری برای ارزش گذاری 60 گونه گیاهی اصلی شهر تهران هستند که با دو روش ارزش دهی ساده (خطی) و TOPSIS انجام شد. نتایج تحقیق نشان دادند که در میان درختان، بلوط همیشه سبز، نارون و سرو نقره ای، ارزشمندترین گونه ها هستند. رتبه های گونه های گیاهی در هر یک از چهار گروه، با دو روش بیان شده، به دست آمدند که تقریباً با یکدیگر مطابقت داشتند. استفاده از این رتبه بندی ها در برنامه واکاری های مناطق شهرداری، علاوه بر افزایش رضایت شهروندان و عمر گونه های گیاهی، بهره وری هزینه فضای سبز شهری را حداقل 33 درصد افزایش خواهد داد که این امر در راستای اقتصاد مقاومتی می باشد.

در این مقاله، مسأله مسیریابی وسایل نقلیه با حمل برگشتی همراه با یک سری محدودیت های عملیاتی بررسی می شود. مشتریان به دو گروه مشتریان خط رفت که تحویل کالا به آن ها صورت می گیرد و مشتریان خط برگشت که کالا از آن ها دریافت می شود، تقسیم می شوند. همچنین، اولویت خدمت رسانی با مشتریان خط رفت است. نکته حائز اهمیت در این تحقیق آنکه، امکان تقسیم تقاضا برای مشتریانی که تقاضای آن ها از بزرگترین وسیله نقلیه موجود بیشتر است و همچنین، محدودیت عملیاتی جدید عدم دسترسی به بعضی از وسایل نقلیه برای تعدادی از مشتریان، به صورت توأمان در نظر گرفته می شود. دپوی مرکزی شامل ناوگانی از وسایل نقلیه با ظرفیت های مختلف و به تعداد نامحدود بوده و تقاضای مشتریان به صورت پویا است و در هر دوره قابل تغییر است. این مسأله از نوع چند جمله ای نامعین سخت (NP-hard) است و با توجه به ساختار خاص آن و بررسی ادبیات موضوع، یک الگوریتم کلونی مورچه چندگانه جدید[i] (NM-ACO) برای حل آن پیشنهاد می شود. در این مقاله، پس از آشنایی با کلیات و بیشینه تحقیق، مدل ریاضی جدیدی برای مسأله مورد نظر ارایه می شود و در ادامه الگوریتم کلونی مورچه چندگانه پیشنهادی که شامل دو فاز تخصیص و مسیریابی است، تشریح می گردد. در پایان، به تحلیل نتایج عددی حاصل از این الگوریتم برای مسایل آزمون طراحی شده پرداخته می شود.