زهرا فتحی رضایی

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر بازی خودانگیخته در طبیعت بر رفتار بازی و شادی کودکان پیش دبستانی بود. بدین منظور 45 کودک 6-4 ساله تبریز به عنوان نمونه آماری به روش نمونه گیری هدفمند در سه گروه فضای باز ، فضای سرپوشیده و کنترل انتخاب شدند. رفتار بازی و شادی کودکان به ترتیب با استفاده از پرسش نامه مقیاس رفتار کودکان پیش دبستانی در بازی و پرسش نامه شادکامی آکسفورد به صورت پیش آزمون و پس آزمون اندازه گیری شد. نتایج تحلیل واریانس مرکب نشان داد که فعالیت در فضای باز بین پیش و پس آزمون بر رفتار بازی و شادی کودکان تأثیر معناداری داشته به طوری که 71% از تغییرات در رفتار بازی و 98% از تغییرات در شادی کودکان تحت تأثیر فعالیت آن ها در فضای باز طبیعی بود درحالی که فعالیت در فضای سرپوشیده در رفتار بازی و شادی کودکان تأثیر معناداری نداشت. نتایج با توجه به نظریات زیست بوم شناختی برون فنبرنر و شناختی پیاژه بحث شدند.

هدف پژوهش حاضر بررسی و مقایسه استانداردهای ایمنی فضاها و تجهیزات ورزشی مدارس دخترانه و پسرانه و مناطق مختلف شهر تهران و ارائه راهکارهای مناسب جهت رفع مشکلات احتمالی آن ها بود. تحقیق از نوع توصیفی ارزیابی بود که جامعه آماری آن را کلیه اماکن ورزشی مدارس مربوط به مناطق آموزش و پرورش شهر تهران تشکیل می دادند. تعداد 289 مدرسه به عنوان حجم نمونه مورد نیاز به روش نمونه گیری چند مرحله ای سیستماتیک (منظم) از چهار منطقه شهر تهران (1، 4، 11 و 18) انتخاب شدند. معیارهای مورد نیاز از طریق چک لیست های طراحی شده توسط محقق، جمع آوری شد. وضعیت ایمنی در 5 مؤلفه داخل زمین و سطوح، حریم ها و خطوط، طراحی و ابعاد، تأسیسات و پوشش ها و تجهیزات مورد بررسی قرار گرفت. روش های آماری توصیفی به منظور تعیین وضعیت ایمنی عوامل مختلف، هم چنین آزمون های یو- من ویتنی، کروسکال والیس، و فریدمن به منظور بررسی و مقایسه وضعیت ایمنی در مدارس دخترانه و پسرانه و تفاوت مناطق مختلف شهر تهران و هم چنین تفاوت مؤلفه های مختلف ایمنی با استفاده از نرم افزار آماری SPSS 11  در سطح معنا داری 05/0 مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین وضعیت ایمنی مدارس دخترانه و پسرانه تفاوت معنا داری وجود ندارد (05/0 < P). هم چنین نشان داده شد که مناطق مختلف آموزش و پرورش در وضعیت ایمنی مدارس خود تفاوت معنا داری دارند (05/0 >P ). با این حال، تفاوت معناداری بین مؤلفه های مختلف ایمنی در مدارس مورد مطالعه گزارش نشد (05/0<P ). با توجه به نتایج پژوهش و ادبیات تحقیق راهکارهای لازم به منظور برطرف کردن موارد خطرساز اماکن و تجهیزات ورزشی مدارس ارائه گردید.     

هدف از این مقاله بررسی تأثیر زمینه محیطی از دیدگاه بوم شناختی بر رشد حرکتی و خلاقیت کودکان بود. بدین منظور از روش نیمه تجربی با طرح پیش آزمون-پس آزمون و روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. تحقیق حاضر شامل کودکان پیش دبستانی 5/4 تا 5/6 ساله است که براساس تفاوت در زمینه های محیطی در دو گروه 15 نفره تقسیم شدند. گروه اول کودکانی بودند که در فضای طبیعی (مدرسه طبیعت) حضور داشتند و گروه دوم نیز کودکانی بودند که در فضای سرپوشیده (مهدکودک) فعالیت می کردند. هر دو گروه فعالیت های خود را در محیط های مشخص شده، به مدت دو ماه انجام دادند. برای سنجش رشد حرکتی (مهارت حرکتی درشت) از آزمون برونینکس اوزورتسکی و به منظور ارزیابی خلاقیت کودکان از آزمون تورنس استفاده شد. نتایج تحلیل واریانس مرکب نشان داد که مهارت حرکتی درشت کودکان در فضای باز طبیعی بهبود بیشتری نسبت به فضای سرپوشیده دارد. همچنین فعالیت در فضای باز، بر هر پنج عامل خلاقیت (بسط، ابتکار، سیالی، انعطاف پذیری و مهارت خلاقیت کل) تأثیر مثبت و معناداری نسبت به فضای سرپوشیده داشت. بنابراین می توان نتیجه گرفت محیط طبیعی نسبت به محیط سرپوشیده، بهبود بیشتری بر رشد مهارت حرکتی درشت و خلاقیت کودکان دارد و پیشنهاد می شود برای کودکان در دوره پیش دبستانی از تغییرپذیری در زمینه محیطی، به ویژه محیط طبیعی، استفاده بیشتری به عمل آید.

بازی یکی از محرک های مورد نیاز کودکان است و سهم عظیمی از هویت و تجارب کودک در آن کسب می شود. هدف از پژوهش حاضر، مقایسه بازی در محیط های مختلف (فضای باز طبیعی و سرپوشیده) بر مهارت های ادراکی-بینایی و بهره هوشی کودکان پیش دبستانی است. پژوهش حاضر از نوع علی-مقایسه ای بوده که بصورت میدانی انجام شد. جامعه ی آماری آن کودکان 6-4 ساله شهر تبریز بودند که نمونه آماری شامل دو گروه 30 نفره بود که به صورت هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای سنجش مهارت های ادراکی-بینایی از آزمون فراستیگ و برای سنجش بهره هوشی از آزمون مهارت شناختی آدمک گودیناف استفاده شد. داده ها با استفاده از روش آماری تی مستقل و تحلیل واریانس چند متغییری در نرم افزار spss22 در سطح معنی داری 05/0 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد در کل ادراک بینایی کودکان(0001/0=P) و در بین خرده مقیاس های ادراک بینایی، هماهنگی حرکتی چشم (0001/0=P)، متن و زمینه (003/0=P)، وضعیت در فضا (003/0=P)، روابط ویژه (004/0=P) و همچنین در بهره هوشی نیز (001/0= p) بین دو گروه تفاوت معناداری وجود داشت. بطوری که نمرات کودکانی که در فضای باز طبیعی بازی می کردند، بیشتر از نمرات کودکانی بود در در فضای سرپوشیده بازی می کردند. نوع محیطی که کودکان در آن فعالیت می کنند، بر رشد آنها اثرگذار است. محیط طبیعی، محیطی غنی از محرک هاست که بر رشد کودکان تاثیر چشمگیری دارد. برهمین اساس پیشنهاد می شود در دوران کودکی، جهت بهبود مهارت های ادراکی-بینایی و افزایش بهره هوشی، کودکان در فضاهای باز طبیعی فعالیت بیشتری داشته باشند.

نیاز به ابزارهای اندازه گیری آمادگی جسمانی تخصصی به ویژه در گروه های خاص، همچنان احساس می شود. از این رو با توجه به نقش و اهمیت اندازه گیری آمادگی جسمانی در قشر سالمندی، هدف پژوهش حاضر بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی ابزارهای اندازه گیری آمادگی جسمانی در سالمندان بود. روش تحقیق حاضر از نوع توسعه ای بود. جامعه آماری شامل سالمندان ایرانی بود که 250 زن و مرد از شهرهای تبریز و تهران با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزارهای اندازه گیری شامل پرسشنامه فرم کوتاه 36، پرسشنامه ارزیابی سریع فعالیت بدنی، پرسشنامه آمادگی بدنی خودگزارشی و آزمون آمادگی جسمانی سالمندان بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش آماری ضریب همبستگی پیرسون، ضریب آلفای کرونباخ و ضریب همبستگی اسپیرمن براون در نرم افزار اس.پی.اس.اس نسخه 22 استفاده شد. نتایج نشان داد که روایی ملاک همزمان براساس همبستگی بین اندازه گیری های آمادگی جسمانی عینی و ذهنی، و روایی سازه بین برخی فاکتورهای آمادگی جسمانی عینی و ذهنی با شاخص های بدنی و میزان فعالیت بدنی تأیید شد. همچنین روایی سازه بین برخی فاکتورهای آمادگی جسمانی عینی و ذهنی با کیفیت زندگی نیز مورد تأیید قرار گرفت. نتایج پایایی درونی آلفای کرونباخ برای آمادگی جسمانی عینی 69/0 و آمادگی جسمانی ذهنی67/0 بدست آمد. ضریب پایایی دونیمه کردن آزمون برابر با 65/0 و 69/0 بود. بر همین اساس می توان گفت ابزارهای اندازه گیری آمادگی جسمانی عینی و ذهنی بررسی شده در این تحقیق در جامعه سالمندان ایرانی از روایی و پایایی قابل قبولی برخوردار هستند و می توان از این آزمون ها در شرایط مناسب جهت سنجش آمادگی جسمانی سالمندان استفاده کرد.

مقدمه: شواهد پژوهشی حاکی از آن است که محیط عاملی مهم در بهبود تحول کودکان است. با این حال تحقیقات اندکی در جامعه کودکان روستایی در زمینه تأثیر فراهم سازی حرکتی بر توانایی های شناختی انجام گرفته است. ازاین رو هدف از پژوهش حاضر بررسی ارتباط فراهم سازهای محیط رشدی کودکان روستایی در توانمندسازی کارکردهای اجرایی آنان بود. روش پژوهش: تحقیق حاضر از نوع پس رویدادی به روش همبستگی بود که به صورت میدانی و با هدف کاربردی بودن انجام گرفت . جامعه آماری تحقیق، کودکان دبستانی 8 تا 10 ساله (با میانگین 9/10 سال) استان آذربایجان شرقی بودند و نمونه تحقیق، 93 نفر از این کودکان بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و در تحقیق شرکت کردند. به منظور سنجش فراهم سازی رشد حرکتی در محیط خانه از پرسشنامه فراهم سازهای رشد حرکتی درشت و برای سنجش کارکردهای اجرایی از آزمون بریف استفاده شد. یافته ها: بر اساس یافته های آزمون رگرسیون خطی چندگانه، بین فراهم سازهای رشد حرکتی و بازداری (0/042=P)  و نیز بین فراهم سازهای رشد حرکتی و آغازگری (0/008=P) در کودکان 8 تا 10 ساله، رابطه مثبت و معنا داری مشاهده شد. همچنین بر اساس یافته ها، بین فراهم سازهای رشد حرکتی اعم از تحریک کننده ها، محیط خانه و اسباب بازی های حرکتی و سایر مؤلفه های کارکردهای اجرایی رابطه معناداری مشاهده نشد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج تحقیق حاضر، محیط زندگی کودکان عاملی مهم در پیش بینی مؤلفه هایی از کارکردهای اجرایی آنان است. بر همین اساس، پیشنهاد می شود که در دوران کودکی، به منظور بهبود کارکردهای اجرایی، کودکان در محیط های غنی تری (از لحاظ وجود فراهم سازهایی همچون اسباب بازی های حرکتی) قرار گیرند.

هدف از پژوهش حاضر، تعیین ارتباط بین جو انگیزشی ادراک شده و پیوستار انگیزش در دانش آموزان دختر نوجوان بود. این پژوهش به روش توصیفی و همبستگی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه استان آذربایجان شرقی بود که 221 نفر به عنوان نمونه تحقیق به شیوه نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسش نامه های تنظیم رفتار ورزشی و فضای انگیزشی ادراک شده در ورزش استفاده شد. نتایج نشان داد که بین جو انگیزشی و عدم انگیزه ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین بین جو خودمحور و انگیزه بیرونی و تنظیم درون فکنی شده و نیز بین جو تکلیف محور و انگیزه درونی و تنظیم شناسایی شده رابطه معناداری مشاهده شد. به عبارتی در جو تکلیف محور و جو خود محور هر دو در مدل مورد استفاده 6 درصد از تغیرات تنظیم بیرونی را، 2 درصد از تغییرات تنظیم متمایل درونی، 14 درصد از تغییرات تنظیم شناسایی شده، 12 درصد انگیزهدرونی و 11 درصد عدم انگیزه را بدرستی پیش بینی می کنند. بر این اساس و به صورت کلی می توان گفت جو انگیزشی ادراک شده عاملی مهم و پیش بینی کننده نوع انگیزه به وجودآمده برای انجام ورزش در دانش آموزان دختر نوجوان است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین شاخص های سلامت نوزادان و وضعیت اجتماعی-اقتصادی با رشد حرکتی و ادراک بینایی کودکان انجام شد. شرکت کنندگان این پژوهش را کودکان 7 تا 9 ساله شهرستان تبریز تشکیل دادند که 103 نفر بصورت تصادفی خوشه ای از سه مدرسه دولتی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه اطلاعات دموگرافیکی و اطلاعات مربوط به زایمان، پرسشنامه پیشینه اجتماعی-اقتصادی، آزمون تبحر حرکتی برونینکس-اوزرتسکی و آزمون نهگداشت دیداری بنتون استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه خطی نشان داد، بین متغیرهای تحصیلات مادر (001/0= P)، تحصیلات پدر (001/0= P)، مکان زندگی (03/0=P) و نوع تولد (01/0= P) با رشد حرکتی رابطه مثبت و معنی دار وجود داشت. همچنین نتایج نشان داد بین ادراک بینایی با درآمد (04/0= P) و وزن تولد (001/0= P) در کودکان، رابطه معناداری وجود داشت. علاوه براین نتایج نشان می دهد که دو متغیر تحصیلات مادر (33 درصد) و تحصیلات پدر (32 درصد) قدرت پیش بینی رشد حرکتی، و متغیر وزن تولد (46 درصد) قدرت پیش بینی ادراک بینایی کودکان را دارند. بنابراین می توان گفت شاخص های سلامت نوزادان (به جز وزن تولد) توانایی پیش بینی رشد حرکتی و ادارکی کودکان را ندارد؛ درحالیکه وضعیت اقتصادی-اجتماعی والدین (تحصیلات مادر و تحصیلات پدر) می توانند رشد حرکتی و ادراکی را پیش بینی کنند. بنابراین می توان گفت، تأکید بر نقش وضعیت اجتماعی اقتصادی در رشد حرکتی و ادارک بینایی کودکان اهمیت بسزایی دارد.

هدف از پژوهش حاضر مدل سازی معادلات ساختاری رابطه قیود نیوول (قیود فردی، تکلیف و محیط) و میزان فعالیت بدنی در دختران نوجوان و همچنین نقش میانجی اضطراب بدنی اجتماعی در ارتباط بین این دو بود. در این پژوهش مقطعی- همبستگی، 318 آزمودنی دختر (17-15سال) از بین دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهر تبریز با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی، پرسشنامه محقق ساخته عوامل فردی، محیطی و تکلیف، پرسشنامه حمایت اجتماعی والدین و دوستان از ورزش، پرسشنامه فعالیت بدنی نوجوانان و مقیاس اضطراب بدنی اجتماعی هارت استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها، از طریق روش آماری همبستگی پیرسون در نرم افزار SPSS23 انجام شد. علاوه بر شاخص های آمار توصیفی از مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار LISREL10.20استفاده شد. نتایج نشان داد مسیر مستقیم قیود سه گانه (فرد، محیط و تکلیف) به اضطراب بدنی اجتماعی و میزان فعالیت بدنی؛ مسیر مستقیم اضطراب بدنی اجتماعی به میزان فعالیت بدنی، و مسیر غیرمستقیم قیود سه گانه به میزان فعالیت بدنی با میانجی اضطراب بدنی اجتماعی معنادار است. نتایج این پژوهش نقش حمایت اجتماعی والدین و همچنین دوستان برای مشارکت نوجوانان در فعالیت بدنی را روشن تر می سازد. باید توجه داشت که سطوح متعددی از عوامل مختلف مانند محیط های حمایتی و اجتماعی می توانند با تعامل یکدیگر، بر میزان فعالیت بدنی به عنوان یک رفتار سلامتی مهم در دختران نوجوان تأثیر گذار باشند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین شاخص های سلامت نوزادان و وضعیت اجتماعی-اقتصادی با رشد حرکتی و ادراک بینایی کودکان انجام شد. شرکت کنندگان این پژوهش را کودکان 7 تا 9 ساله شهرستان تبریز تشکیل دادند که 103 نفر بصورت تصادفی خوشه ای از سه مدرسه دولتی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه اطلاعات دموگرافیکی و اطلاعات مربوط به زایمان، پرسشنامه پیشینه اجتماعی-اقتصادی، آزمون تبحر حرکتی برونینکس-اوزرتسکی و آزمون نهگداشت دیداری بنتون استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه خطی نشان داد، بین متغیرهای تحصیلات مادر (001/0= P)، تحصیلات پدر (001/0= P)، مکان زندگی (03/0=P) و نوع تولد (01/0= P) با رشد حرکتی رابطه مثبت و معنی دار وجود داشت. همچنین نتایج نشان داد بین ادراک بینایی با درآمد (04/0= P) و وزن تولد (001/0= P) در کودکان، رابطه معناداری وجود داشت. علاوه براین نتایج نشان می دهد که دو متغیر تحصیلات مادر (33 درصد) و تحصیلات پدر (32 درصد) قدرت پیش بینی رشد حرکتی، و متغیر وزن تولد (46 درصد) قدرت پیش بینی ادراک بینایی کودکان را دارند. بنابراین می توان گفت شاخص های سلامت نوزادان (به جز وزن تولد) توانایی پیش بینی رشد حرکتی و ادارکی کودکان را ندارد؛ درحالیکه وضعیت اقتصادی-اجتماعی والدین (تحصیلات مادر و تحصیلات پدر) می توانند رشد حرکتی و ادراکی را پیش بینی کنند. بنابراین می توان گفت، تأکید بر نقش وضعیت اجتماعی اقتصادی در رشد حرکتی و ادارک بینایی کودکان اهمیت بسزایی دارد.