احمد ترابی

یکی از آیات قرآن کریم که در ادوار مختلف تفسیری و کلامی مورد بحث و بررسی قرار داشته، آیه «وَ ما تَشاؤُونَ إ ِلاَّ أ َنْ یَشاءَ اللَّهُ» است. برخی از مفسران و متکلمان، این آیه را ناظر بر «جبر» و برخی آن را شاهدی بر «اختیار انسان در پرتو اراده الهی» دانسته اند. بررسی معنایی آیه با تکیه بر تفاسیر نشان می دهد که فهم و برداشت مفسران از این آیه، در ادوار مختلف تفاوت داشته و متأثّر از مباحثات کلامی و فلسفی مطرح در محافل دینی بوده است. در قرون نخست، به دلیل محدودیت مباحث کلامی و پرسش های اعتقادی مفسران به تکرار مضمون ظاهر آیه بسنده کرده اند و در ادوار میانی مفسران عامه تحت تأثیر جریان کلامی غالب، با گرایش جبری به آیه نگریسته اند، هرچند تلاش داشته اند منطقی برای مکلف شمرده شدن انسان جستجو کنند. شفاف ترین نگاه تفسیری به آیه که اوج بلوغ اندیشه تفسیری در آیه به حساب می آید در تفاسیر قرن چهاردهم به ظهور رسیده که با الهام از مکتب اهل بیت^ به بیان روشنی از «امر بین امرین» نایل آمده اند.

امروزه اینترنت در زندگی افراد جایگاه خاصی دارد. اعتیاد به اینترنت در دانش آموزان یکی از اعتیادهای جدید در جوامع مُدرن محسوب می شود. این پژوهش با هدف پیش بینی اعتیاد به اینترنت براساس عزت نفس، کیفیت زندگی و مکانیسم های دفاعی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه ی اول انجام شد. پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه ی اول شهر تهران بود. با روش نمونه گیری در دسترس تعداد 200 نفر انتخاب و به پرسشنامه اعتیاد به اینترنت (یانگ، 1996)، پرسشنامه سبک دفاعی (اندرز و همکاران، 1993)، پرسشنامه کیفیت زندگی (کارشناسان سازمان جهانی بهداشت، 1996) و پرسشنامه عزت نفس (کوپراسمیت، 1967) پاسخ دادند. نتایج نشان داد بین اعتیاد به اینترنت با عزت نفس (593/0-=r و 007/0=p) و کیفیت زندگی (714/0-=r و 012/0=p) به ترتیب رابطه منفی و معناداری وجود دارد. بین اعتیاد به اینترنت با مکانیسم های دفاعی روان آزرده (678/0=r و 005/0=p) و رشد نایافته (637/0=r و 003/0=p) رابطه مثبت و معنادار اما بین مکانیسم دفاعی رشد یافته (819/0-=r و 017/0=p) اعتیاد به اینترنت رابطه منفی و معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که متغیرهای پیش بین توانسته اند با هم 41/0 درصد از واریانس نمره اعتیاد به اینترنت را تبیین نمایند. در نتیجه با توجه به نتایج پژوهش پیشنهاد می شود که برنامه ریزان و مسئولین آموزش و پرورش و خانواده ها علاوه بر مدیریت استفاده از اینترنت در نوجوانان به سازه های کیفیت زندگی و عزت نفس و رشد مکانیسم های دفاعی نیز توجه نمایند.

الگوی رفتار مصرف در هر جامعه، در تخصیص منابع برای تولید انواع کالا، توزیع آن و همچنین توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نقشی تعیین کننده دارد. در این مقاله با رویکردی اسلامی به این حوزه پرداخته شده است و تلاش بر این است که با تکیه بر آیات قرآن کریم به عنوان منبع اصلی دینی، الگوی اسلامی رفتار مصرف کننده تبیین و ارائه شود؛ به عبارت دیگر مسئله اصلی این پژوهش، پرسش از دلالت های عملی آیات قرآن کریم در رفتار مصرف کننده است. برای پاسخ به این مسئله همه آیات قرآن کریم، با روش تحلیل مضمون مورد مطالعه و شناسه گذاری قرار گرفت. در مرحله ی اول 300 آیه از آیات قرآن کریم که به نوعی با موضوع مقاله مرتبط بود جدا و در مرحله تحلیل، 900 شناسه احصا شد. شناسه ها در قالب مضمون ها دسته بندی و پالایش و با توسعه ی دامنه ی مطالعه، به تفسیر المیزان مرحوم علامه طباطبایی و روایات تفسیری ذیل آیات، شواهد بیشتری برای مضمون های اصلی گردآوری و تحلیل شد. بر این اساس با استخراج 4 مضمون فراگیر، 8 مضمون یکپارچه ساز و 17 مضمون پایه، درخت واره مضامین رفتار مصرف در قرآن کریم استخراج و الگوی رفتار مصرف از منظر قرآن کریم ارائه شده است.

هدف : هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه ی رغبت های شغلی با فرسودگی شغلی در معلمان آموزش و پرورش شهرتهران بود. روش شناسی: پژوهش حاضر توصیفی – پیمایشی و در زمره تحقیقات کاربردی می باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمان که در منطقه پنج آموزش و پرورش شهر تهران در سال تحصیلی97- 96 مشغول به خدمت بوده اند، را تشکیل دادند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 150 نفر انتخاب شدند. این افراد به صورت نمونه گیری در دسترس برای پاسخ به پرسشنامه انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه های استاندارد فرسودگی شغلی مسلش (1981) و مقیاس و پرسشنامه رغبت سنج شغلی هالند بود. تجزیه و تحلیل داده های تحقیق با استفاده از آمار توصیفی (بررسی میانگین و انحراف استاندارد، رسم نمودار و جداول) و آزمون استنباطی (همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام) در نرم افزار آماری spss درسطح معنی داری 05/0 درصد انجام شد. یافته ها: توجه به نتایج آزمون رگرسیون، مولفه های رغبت های شغلی در پیش بینی مولفه های فرسودگی شغلی موثرند. بدین صورت که افراد تیپ واقع بین بیشتر در کارها و امور فنی و افراد تیپ تهوری در امور مالی و تجاری مهارت دارند و افراد تیپ قراردادی از اجتماع گریزانند و افراد سه تیپ مذکور توانایی کار با ابزار را دارند، لذا در کار با افراد زودتر خسته می شوند.

شفافیت یکی از موضوعات جدیدی است که در دولت های مدرن، بسیار روی آن تأکید می شود و در همین راستا در جمهوری اسلامی، یکی از کارهای مهمی که بایستی انجام گیرد، استخراج و فهم ابعاد و حدود شفافیت و کاربرد آن در حکومت اسلامی ازمنظر منابع اسلامی است. پژوهش حاضر درصدد است که با بررسی قرآن کریم به عنوان مهم ترین منبع دینی، مفهوم شناسی و کارکرد شفافیت در عرصه حاکمیت را با بهره گیری از روش نظریه داده بنیاد و به طور خاص، رویکرد استراوس و کوربین استخراج کند. با مطالعه قرآن کریم به طور کامل ابتدا حدود 250 کد باز و مفهوم اولیه شناسایی شد و در گام بعدی، در قالب کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی براساس الگوی نظام مند در مقوله های شرایط زمینه ای، علی، مداخله گر، راهبردها و مقوله محوری طبقه بندی شدند و در ادامه، با جرح و تعدیل 176 کد باز و مفاهیم اولیه، 57 کد انتخابی و 5 کد محوری شناسایی شد. درنهایت مشخص شد که حقیقت طلبی، صداقت، اصلاح و عدالت طلبی، از مفاهیم محوری مرتبط با شفافیت هستند و هم چنین پیامدهای شفافیت، منحصر به پیامدهای مادی نیستند بلکه اعتماد، هدایت، رشد و حقیقت ورزی از پیامدهای مهم شفافیت ازمنظر قرآن کریم و بخشی از الگوی شفافیت هستند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت طرحواره های ناسازگار اولیه در بین مردان 20 تا 45 سال معتاد و غیرمعتاد شهر قم انجام گرفته است. ابزاری که جهت گردآوری داده ها مورد استفاده قرار گرفته است، پرسشناسه ی طرحواره های ناسازگار اولیه (فرم کوتاه YSQ-SF) می باشد. برای تحلیل داده های پژوهش از شاخص ها و روش های آماری شامل میانگین، انحراف معیار و آزمون t مستقل استفاده شده است. نتایج پژوهش، تفاوت معناداری (01/0) را بین گروه وابسته به مواد مخدر (معتاد) و غیروابسته نشان داد. میانگین نمرات طرحواره های ناسازگار اولیه در افراد وابسته به مواد به طور معنی داری از میانگین نمرات افراد عادی بالاتر بود. به بیان دیگر، مردان وابسته به مواد مخدر در مقایسه با مردان غیروابسته (غیرمعتاد) به میزان بالاتری دارای باورهای هسته ای ناسالم و بنیان های شناختی ناسازگار می باشند. این اختلاف بیش از همه در طرحواه های ناسازگار اولیه از قبیل: رهاشدگی، بی اعتمادی، بدرفتاری، نقص و شرم، آسیب پذیری در برابر ضرر و بیماری، دیده شد.

هدف: ترک خانه توسط فرزندان و احساس کردن ناگهانی جای خالی آنها در خانه منجر به پدید آمدن برخی ناراحتی ها و استرس ها در سالمندان می گردد که برایشان بسیار وحشت آور است و به آن سندروم آشیانه خالی گفته می شود. هدف از پژوهش حاضر، مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری (Cbt) با درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (Act) بر کاهش افسردگی و امید به زندگی در سالمندان با سندرم آشیانه خالی بوده است. روش: روش تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش گردآوری اطلاعات شبه آزمایشی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل سالمندان حاضر در  خانه سالمندان پهنه کلای ساری می باشند. حجم نمونه آماری این بخش از پژوهش با توجه به ماهیت روش مطالعه 30 نفر بوده است. ابزاراهای پژوهش پرسشنامه افسردگی بک، پرسشنامه امید به زندگی اشنایدر و همکاران، درمان شناختی- رفتاری و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می باشد. یافته ها: مبتنی بر یافته های پژوهش حاضر مشخص گردید درمان شناختی رفتاری بر افسردگی سالمندان دچار سندروم آشیانه خالی اثربخش بوده است، درمان شناختی رفتاری بر امید به زندگی سالمندان دچار سندروم آشیانه خالی اثربخش بوده است.، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افسردگی سالمندان دچار سندروم آشیانه خالی اثربخش بوده است، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر امید به زندگی سالمندان دچار سندروم آشیانه خالی اثربخش بوده است. نتیجه گیری: مشخص گردید که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد نسبت به درمان شناختی رفتاری اثربخش تر بوده است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش شناختی رفتاری مثبت نگر بر داغ اجتماعی و خودمراقبتی در سالمندان با سندرم آشیانه خالی انجام شد.روش: مطالعه حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه پژوهش سالمندان با سندرم آشیانه خالی دارای مشکلات روانی مراجعه کننده به مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی شهر ساری در سال 1399 بودند. تعداد 40 نفر از سالمندان پس از بررسی ملاک های ورود به مطالعه با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و با روش تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 20 نفر) جایگزین شدند. گروه آزمایش 8 جلسه 75 دقیقه ای (هفته ای یک جلسه) تحت آموزش شناختی رفتاری مثبت نگر قرار گرفت و گروه کنترل آموزشی ندید. ابزارهای پژوهش پرسشنامه داغ اجتماعی کینگ و همکاران (2007) و مقیاس خودمراقبتی سالمندان یونسی بروجنی و همکاران (1399) بودند. داده ها با آزمون های خی دو، تی مستقل و تحلیل کوواریانس چندمتغیری در نرم افزار SPSS-25 تحلیل شدند.یافته ها: نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که گروه های آزمایش و کنترل در مرحله پیش آزمون از نظر داغ اجتماعی و خودمراقبتی تفاوت معنی داری نداشتند (05/0P>)، اما در مرحله پس آزمون هر دو متغیر مذکور تفاوت معنی داری داشتند (001/0˂P). همچنین، نتایج آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد که آموزش شناختی رفتاری مثبت نگر باعث کاهش داغ اجتماعی و افزایش خودمراقبتی سالمندان با سندرم آشیانه خالی شد (001/0˂P).نتیجه گیری: طبق نتایج این پژوهش، متخصصان و درمانگران سلامت سالمندان می توانند از روش آموزش شناختی رفتاری مثبت نگر جهت بهبود ویژگی های روانشناختی سالمندان به ویژه کاهش داغ اجتماعی و افزایش خودمراقبتی در سالمندان با سندرم آشیانه خالی استفاده نمایند.

هدف از پژوهش حاضر، مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن اگاهی بر استرس، تاب آوری، تنظیم هیجان و بهزیستی روان شناختی بیماران قلبی- عروقی بوده است. روش تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش گردآوری اطلاعات شبه آزمایشی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل بیماران قلبی و عروقی شهر تهران در سال 1401 می باشند. حجم نمونه آماری با توجه به ماهیت روش مطالعه 30 نفر بوده است. ابزار پژوهش پرسشنامه تاب آوری کانر و دیویدسون، پرسشنامه بهزیستی روان شناختی ریف، پرسشنامه استرس ادراک شده کوهن و پرسشنامه تنظیم هیجان گارنفسکی می باشد. مبتنی بر یافته های پژوهش حاضر مشخص گردید طرحواره درمانی بر تاب آوری بیماران قلبی عروقی اثربخش بوده است، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر استرس بیماران قلبی عروقی اثربخش بوده است، طرحواره درمانی و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تنظیم هیجان و بهزیستی روان شناختی بیماران قلبی عروقی اثربخش بوده است، همچنین مشخص گردید که طرحواره درمانی نسبت به شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی اثربخش تر بوده است.