علیرضا پارسا

علیرضا پارسا

مدرک تحصیلی: دانشیار دانشگاه پیام نور

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۴ مورد.
۱.

اثبات وحدت شخصی وجود به روش اصل موضوعی بر مبنای فلسفه صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی سال نوزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۷۶) 59-76

کلید واژه ها: روش اصل موضوعی اصطلاحات تعریف نشده اصول موضوعه وحدت شخصی وجود علیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۱ تعداد دانلود : ۱۷۸
روش اصل موضوعی، شیوه ای در استدلال و پایه ریزی علوم قیاسی است که با مبنا قرار دادن تعداد معدود و محدودی مبادی اولیه تصوری و تصدیقی تحت عناوین اصطلاحات تعریف نشده، تعاریف، اصول متعارفه و اصول موضوعه و با استفاده از ابزار منطق، در سایه گریز همیشگی از تناقض و دوری از خطا در جریان استدلال، بستر یک ساختار علمی متقن را ایجاد می نماید. پرسش اصلی این مقاله این است که آیا به روش اصل موضوعی می توان اثبات یکی از مسائل حکمت متعالیه یعنی «وحدت شخصی وجود» را بازسازی نمود؟ و فرضیه موردنظر این است که می توان با لحاظ مقدماتی ازجمله چهار اصطلاح تعریف نشده که اولین آنها «وجود» است و نیز هفت تعریف، همچون تعریف اصیل و اعتباری، همچنین اصول متعارفه ای مانند «ما اشیای کثیری را ادراک می نماییم» و در نهایت تنها اصل موضوعه یعنی «اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت» که هرچند خود در حکمت متعالیه اثبات گردیده، ولی در این سیر استدلالی خاص به عنوان یک اصل موضوعه پذیرفته شده، با شیوه ای در حد امکان نزدیک به این روش، این اثبات را انجام داد.
۲.

میزان اثرپذیری کلام فلسفی خواجه از حکمت سینوی در مباحثِ «واجب تعالی» و «هستی شناسی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های هستی شناختی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۲ 643-669
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۰۹
در سراسر اندیشه های کلامی خواجه نصیر الدین طوسی، فیلسوف و متکلم امامیه، تأثیر حکمت سینوی مشهود است. او روش فلسفی را با تأسی از همان حکمت در کلام امامیه معمول و متداول کرد. این روش امروزه همچنان مورد استفاده متکلمان شیعی بعد از او قرار گرفته است. در این مقاله میزان اثرپذیری محقق طوسی از ابن سینا در دو مسأله «براهین اثبات وجود خداوند و یگانگی او» و «هستی شناسی» بررسی و تحلیل شده است. این مقاله دو بخش عمده دارد؛ بخش نخست به موارد اثرپذیری کلام خواجه از حکمت سینوی و بخش دوم، به موارد استقلال دیدگاه او از شیخ الرئیس در دو مسأله یاد شده، با استفاده از مهم ترین آثار کلامی و فلسفی ایشان، اختصاص یافته است. این پژوهش مؤید آن است که محقق طوسی، ضمن پایبندی به عقلانیت محض در ارائه عقاید امامیه، در تدوین و ساختار آثار کلامی خود نیز روش فلسفی ابن سینا را به کار گرفته و از برخی براهین او در مبحث «اثبات وجود خداوند و یگانگی او» و بخشی از «مبانی هستی شناختی» دیدگاه وی سود برده است. این در حالی است که از به کارگیری دیگر دیدگاه های شیخ الرئیس در این موضوعات، که استدلال آن از استحکام لازم برخوردار نیست، پرهیز کرده است.
۳.

نقش«تعریف نشده ها» و «روش اصل موضوعی» در آغاز تطبیق فلسفه ها، با تمرکز برسه نظام فلسفی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت و فلسفه سال هفدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۶۸) 29 - 61

کلید واژه ها: مفهوم تعریف شده تطبیق فلسفه ها روش اصل موضوعی اصول موضوعه تعبیر مدل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۲۳
تطبیق فلسفه ها و نظام های فکری با یکدیگر، تلاشی در جهت یافتن راه های تعامل و هم افزایی این مکاتب است. به نظر می رسد در این فرآیند، یافتن اشتراکات و اختلافات این ساختارها و روش مناسب این دستیابی، دارای اهمیت بسزایی هستند. روش را می توان در دو سطح کلان و متعیّن یا ابزاری در نظر گرفت. در اینجا مسئله این است که اگر برای این تطبیق، روش پدیدارشناسی با رویکرد پیشگامانی همچون کربن را به عنوان روش کلان برگزینیم و برای عینیت بخشیدن به این شیوه کلان، ساختارهای مورد تطبیق را در بستر «روش اصل موضوعی» که در دوره معاصر با بهره گیری از نظریه «مدل» دارای خصلت صوری بیشتری شده، پیاده سازی کنیم، آنگاه بنیادی ترین همسانی ها و اختلاف هایی که در روش پدیدارشناسی مذکور مورد تأکید هستند، در کدامین اجزاء ساختارهای اصل موضوعیِ موردبحث تعیّن می یابند؟ و نسبت این دو دسته اجزاء با یکدیگر، چگونه تبیین می گردد تا در سایه این تبیین، سایر نقاط اشتراک و اختلاف دستگاه های مورد تطبیق به وضوح و به شکلی نظام مند مشخص گردند؟ لذا، تلاش گردید تا با استفاده از بستر روش اصل موضوعی و ظرفیت صوری سازی نظریه مدل در دایره ای محدود و در ضمن بررسی تطبیقی یک گزاره خاص در سه ساختار فلسفی اسلامی،، نشان داده شود که «مفاهیم تعریف نشده»، بنیاد ترین همسانی ها و «تعابیرِ» آن ها و یا پیدایش اختلاف در این تعابیر، نیز اصلی ترین عامل افتراق و ایجاد دستگاه های گوناگون هستند و نسبت این دو به یکدیگر، نسبت «مطلق» با «قید» است، نیز سایر مختصات دستگاه ها و نقاط اختلاف و اشتراک در شکلی سلسله مراتبی امکان ظهور می یابند.
۴.

تبیین میزان سازگاری نظام الهیاتی ابن سینا در باب "وجود واجب تعالی”(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های هستی شناختی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۰ 587-614

کلید واژه ها: ابن سینا توحید خداشناسی الهیات بالمعنی الاعم الهیات بالمعنی الاخص واجب الوجود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۲ تعداد دانلود : ۱۶۱
در نظام الهیاتی ابن سینا، موضوع مربوط به «وجود واجب تعالی» در دو بخش الهیات بالمعنی الاعم و الهیات بالمعنی الاخص بررسی و تبیین شده است. ابن سینا در امور عامه، احکام «موجود بما هو موجود» اعم از واجب و ممکنات را تبیین کرده و در مبحث الهیات بالمعنی الاخص نیز، به صورت مبسوط و مستوفی به اثبات واجب تعالی و بیان صفات و افعال او پرداخته است. در بررسی دیدگاه های شیخ الرئیس در هر دو موضع است که میزان سازگاری و ناسازگاری نظام الهیاتی او قابل رصد، تحلیل و نقد می باشد. نظام الهیاتی سینوی، علی رغم توفیقاتی که در اثباب واجب الوجود و احکام تقسیمی «موجود بما هو موجود» داشته، به دلیل عدم ارتقاء از «وحدت تشکیکی عام» به «وحدت تشکیکی خاص» در تبیین مسائلِ «وجود» و «وحدتِ» واجب تعالی در دو قلمرو «مفهوم» و «حقیقت مصداق» با چالش های جدّی مواجه گردیده است. این مقاله، با رویکرد تحلیلی- انتقادی و با تمرکز بر عناوینی نظیرِ «نحوه وجود واجب تعالی» و رابطه «انیّت و ماهیتِ» او، نشان می دهد که بین اجزاءِ درونی نظام مذکور در محدوده موضوع مقاله ناسازگاری هایی وجود دارد و در نتیجه باید اذعان نمود که در این نظام الهیاتی وفاق و سازگاری صددرصدی مشاهده نمی گردد.
۵.

تبیین و بررسی تجلّی خداوند از نگاه آیین یاری (اهل حق) و عرفان اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۳) 111 - 147

کلید واژه ها: ذات تجلی مظهریت یارسان اهل حق سلطان اسحاق عرفان اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۴۹۷
تجلّی خداوند مبنای بنیادین و پایه اساسی جهان بینی و هستی شناسی آیین یارسان (اهل حق) است که با فلسفه ای خاص به آن پرداخته اند. در این نگرش، انسان های برجسته، یا متجلّی از ذات حق اند یا جلوه گاه صفت او. تبیین نکردن و تمییز ندادن بین «تجلّی ذات» حق با «ذات» و تعیّنات و صور آن منشأ اساسی تفسیرها و تأویل های نارسا یا نادرست بوده است. این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی، به دنبال بررسی و ریشه یابی باورمندی های آیینی اهل حق با تکیه بر متون اصلی آن ها است و مسأله «تجلّی ذات» حق را تحلیل کرده است. نگارندگان به این نتیجه کلّی دست یافته اند که نظر به تنوّع معنایی «ذات» در متون کلامی آیین یاری، «تجلّی ذات» در مراتب «یایی» و «دُرّی» و «خاوندکاری» متفاوت اند؛ در نتیجه کیفیت «تجلّی ذات» در انسان و نظام «مظهریت» در بطن متون آیینی، علی رغم تحریف هایی ناشی از کم اطلاعی گویندگان دوره های کلامی اهل حق، تقریباً هم سو و شبیه به مبانی عرفان نظری مکتب ابن عربی است و با باور شفاهی مردم و کلام دانان یارسان متفاوت است. همچنین نشان می دهد که کُنه مبانی متون معرفتی این آیین برای پیروان آن به خوبی معلوم نیست!
۶.

واکاوی و نقد دیدگاه شیخ طبرسی در مسئله تجسم اعمال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 59 - 70

کلید واژه ها: طبرسی معادشناسی تجسم اعمال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۳۰۴
امینالاسلام طبرسی از مفسران قرن پنجم و ششم هجری است. او معتقد است خداوند برای هر عملی، کیفر یا پاداش خاص معین کرده است و هر کس باید طبق مقررات الهی به سزای اعمال خود برسد و هرگونه پاداش و کیفر، مخلوق خداوند است و آیات دال بر وجود مستقل بهشت و جهنم همین معنا را میرساند. هرچند طبرسی بهصراحت به رابطه میان عمل و جزا اشاره نمیکند، لازمه سخنان او اعتبارانگاری رابطه میان عمل و جزای اخروی و مخالفت با نظریه تجسم اعمال در آخرت است. ازجمله دلایل ایشان عبارتاند از: 1- سخن از وجود استقلالی بهشت و جهنم در آیات و روایات؛ 2-عرضبودن اعمال نسبت به انسان؛ 3- محالبودن انتقال اعراض در فلسفه و 4- تأویلپذیر بودن آیاتی که ظهور در تجسم اعمال دارند. طبرسی در این دیدگاه با تأثیر از فضای فکری و کلامی قرن پنجم و ششم، بهویژه دیدگاههای شیخ طوسی و شیخ مفید بوده است؛ اما به نظر نگارنده، یکیبودن عالم آخرت و دنیا بهصورت تشکیکی بر مبنای حکمت متعالیه، تفسیرپذیری آیات مربوط به جزا و پاداش اخروی و نشانههای متعدد بازگشت اعمال در زندگی روزمره میتواند نظریه طبرسی را نقد و نقض کند.
۷.

بررسی تطبیقی دیدگاه شیخ طوسی و غزالی در مورد جایگاه عقل در معرفت به خدا در گستره انتظار بشر از دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال شانزدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۶۱ ۶۵-۸۶

کلید واژه ها: شیخ طوسی غزالی عقل دین شناخت خدا وحی و نبوت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۳ تعداد دانلود : ۴۱۵
جایگاه عقل و اندیشه انسان در مبحث انتظار بشر از دین چیست؟ این نوشتار با بررسی تطبیقی و مقایسه دیدگاه شیخ طوسی و غزالی به روش توصیفی-تحلیلی درمقام یافتن پاسخ به این سؤال است. آن گاه طی تحقیق حاضر معلوم می گرددکه این دانشمندان برای عقل در فهم انسانی در ساحت شناخت خدا، نقش اساسی قایل اند اما درباره ماهیت و چیستی عقل و چرایی خطای آن سخن نگفته اند. هر چه دامنه وحی و آموزه های شریعت،گسترده تر می شود، از محدوده دخالت و تأثیر عقل کاسته می شود. از نظر این دو متفکر، اتکا صرف به عقل بدون مراجعه به آموزه های وحیانی کافی نیست؛ غزالی معرفت الهی را بواسطه شرع، واجب می داند و شیخ طوسی به وجوب عقلی معرفت با معاضدت انبیا معتقد است. از دیگر نتایج مقاله، این است که؛ فطری بودن حس خداجویی به معنی بدیهی بودن آن نیست. در نهایت، به چالش جدی عصر حاضر در تلقی عقل به عنوان شأنی از شئون نفس و اثبات وجود مستقل نفس اشاره می شود.
۸.

بررسی تطبیقی و ارزیابی برهان صدیقین ملاصدرا و برهان امکان و وجوب ابن سینا و توماس آکویناس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 105 - 116

کلید واژه ها: ابن سینا ملاصدرا آکویناس برهان صدیقین برهان امکان و وجوب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۱ تعداد دانلود : ۴۴۴
برهان امکان و وجوب را نخستین بار ابن سینا تقریر کرده و آن را برهان صدیقین نامیده است. توماس آکویناس نیز تحت تأثیر حکمای اسلامی تقریری از این برهان ارائه داده و آن را سومین راه خداشناسی خود قرار داده است. ملاصدرا پس از تقریر برهان امکان سینوی و وارد کردن انتقاداتی برآن، با تکیه بر مبانی اصیل حکمت متعالیه، تقریری تازه از برهان صدیقین طرح ریزی کرده و آن را طریقه انبیاء، عرفا و حکمای الهی دانسته است. نوشتارحاضر، ضمن ارائه تحلیلی از این سه تقریر و بررسی وجوه اشتراک و امتیاز آنها نشان می دهد که اولاً؛ هیچ کدام از این تقریرات، عاری از خطا نیستند. ثانیاً؛ برهان ابن سینا شریف تر از برهان توماس و برهان ملاصدرا نیز شریف تر از هردوی آنهاست. استدلال از ذات بر ذات و صفات، تبیین و توجیه نظام مند علیت و اثبات ارتباطی یکپارچه میان خدا با عالم برمبنای امکان فقری، اصالت و تشکیک عینی وجود و عدم نیاز به ابطال دور و تسلسل از مهم ترین وجوه امتیاز و تفوق برهان صدیقین صدرایی به شمار می روند.
۹.

بررسی تطبیقی برهان صدیقین ابن سینا و برهان امکان و وجوب توماس آکویناس در اثبات صانع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت معاصر سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۳۱)

کلید واژه ها: برهان صدیقین برهان امکان و وجوب تسلسل ابن سینا توماس آکویناس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۵ تعداد دانلود : ۳۴۸
«برهان صدیقین» برای اثبات بی واسطه خالق از ابن سینا آغاز شد، او تلاش کرد تا مصداقی کم نقص و بی واسطه از این برهان برای اثبات خداوند عرضه نماید. برهان امکان و وجوب نیز که در خلال ترجمه های متون فلسفی، به حوزه فلسفه غرب راه یافت، توماس آکویناس کوشش های فراوانی برای تنزیه و تکمیل آن جهت اثبات مبدا عالم انجام داد. این خامه درصدد است تا نخست به تبیین روشنی از برهان صدیقین شیخ الرئیس در عالم اسلامی و برهان امکان و وجوب آکویناس در عالم غرب با هدف اثبات خالق پرداخته و سپس مبرهن سازد که اولاً؛ مفاد این دو برهان یکی نیستند و با وجود برخی مبانی مشترک میان آنها، ساختاری متفاوت دارند. به نظرمی رسد برهان امکان آکویناس، شبیه برهان امکان و وجوب در فلسفه و کلام اسلامی است. ثانیاً؛ برهان توماس صرف نظر از جنبه اقناعی بودن آن برای عامه، مبتنی بر پیش فرض های بحث برانگیز فلسفی و دارای مقدمات طولانی است، ولی برهان سینوی، دارای مبانی و ساختار محکم عقلی بوده و واسطه های کمتری برای نیل به هدف فوق داشته است.
۱۰.

تبیین دیدگاه تمثیلی علامه طباطبایی پیرامون ابلیس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۴ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۴) 732 - 709

کلید واژه ها: تمثیل واقع گرایی ابلیس داستان آدم علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶ تعداد دانلود : ۴
هدف: این پژوهش با هدف تبیین نگاه تمثیلی علامه طباطبایی پیرامون داستان ابلیس صورت گرفته است. روش: تحقیق حاضر به روش تحلیل عقلی و نقلی مموضوع پژوهش را بررسی کرده است. یافته ها: علامه با پذیرش وجود تمثیل در زبان قرآن، فهم حقایق موجود در بعضی آیات را منوط به بیان تمثیلی دانسته و با سه دلیل «سیاق متن قرآن، دلیل عقلی و دلیل روایی»، تمثیلی بودن داستان ابلیس را اثبات کرده اند. از نظر ایشان، اگرچه داستانهای قرآنی تمثیلی است، ولی ناظر به واقع و حق است. از این رو، در مقابل نظریه تأویلی پیرامون ابلیس، واقعی بودن داستان به نحو تمثیلی و ابلیس عینی را نتیجه گرفته اند. نتیجه گیری: می توان واقعی بودن تمرّد ابلیس و درک نسبت آن با امر خداوند را از تصور نسبت بین مولی و عبد نافرمان تبیین کرد. بنابر این، آدم تمثیل و نمادى از همه انسانها و ابلیس تمثیلِ وسوسه هاى شیاطین است.
۱۱.

حل مسئله منطقی شر از دیدگاه شهید مطهری و جان هیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 45 - 59

کلید واژه ها: شر منطقی شر گزاف عدل الهی خدا انسان استاد مطهری جان هیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰۰ تعداد دانلود : ۶۶۶
مسئله شر قدمتی به بلندای طول تاریخ تفکر فلسفی دارد و یکی از مهم ترین و چالش برانگیزترین موضوع ها در میان فیلسوفان و الهی دانان است که در بدبینانه ترین حالت، عامل انکار خداوند و در خوشبینانه ترین حالت، عامل نقض برخی صفات ثبوتی خداوند شده است. برای مثال، شر و به ویژه شر گزاف، قدرت مطلق و خیرخواهی محض خداوند را نقض می کند. هدف از تدوین این نوشتار، بررسی مسئله منطقی شر و حلّ آن از نگاه دو متفکر اسلامی و غربی، استاد مطهری و جان هیک است. شهید مطهری بر اساس نظام منسجم «عدل الهی» اعتقاد دارد که حکمت و مصلحت خداوند بر نظام هستی حاکم است و شر، امری «نسبی و عدمی» است. او در انتها نتیجه می گیرد که شرور مبتنی و منتهی به خیر می شود و این دو، امری «غیر قابل تفکیک» از هم هستند؛ حتی مزایایی نیز برای شر برمی شمارد. جان هیک نیز به خالق قادر و عالم اعتقاد دارد که بهترین جهان ممکن را خلق کرده است. او نگاهی ایرنائوسی به شر دارد و نظریه «پرورش روح» را بسط داده و هدف خداوند از خلق شرور را تعالی بخشیدن به انسان و رشد معنوی او معرفی می کند و آن را عامل کمال و تکامل می داند. اما هیک از مشکلی لاینحل و «گرهی ناگشوده» به نام شر گزاف سخن می گوید و در انتها حکمت وجود شرور را «رازآلود» و به عبارت دیگر، غیر قابل شناخت و ورایِ درک می داند.
۱۲.

جایگاه قوه خیال در صدور افعال و نتایج تربیتی آن (با تأکید بر مبانی نفس شناسی صدرالمتألهین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۴ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۹۶)

کلید واژه ها: قوه خیال فعل تربیت صدرالمتألهین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۳ تعداد دانلود : ۴۶۲
مراحل صدور فعل نزد فیلسوفان مسلمان به دو مرحله «مبادی ادراکی» و «مبادی تحریکی» تقسیم میشود. تحلیلهای ناظر به جایگاه قوه خیال در مبادی ادراکی فعل، از سنخ مباحث شناخت شناسیند که تأثیر قوای ادراکی و بویژه قوه خیال را در مبادی علمی صدور فعل بررسی میکنند. مسئله اصلی در این پژوهش، تبیین چگونگی تأثیرگذاری قوه خیال در مراحل صدور فعل است. رهیافتهای بدست آمده، مطابق دیدگاه صدرالمتألهین، نشان میدهد که اولاً، قوه خیال در مبادی ادراکی، تصویرسازی و تصدیق فعل، جایگاه مهمی دارد و ثانیاً، منابع مؤثر در تصویرسازیهای قوه خیال عبارتند از مدرکات حواس پنجگانه، تمثلات وجودی انسان و حتی فراتر از آن، ذات انسان، بطوری که با تغییر و کنترل و همچنین تعالی این منابع، میتوان نتایج مثبت تربیتی را در رفتار انسان بدست آورد. ثالثاً، با توجه به تحلیل مراحل فعل، «نیت» را میتوان مطابق با مرحله تصور و تصدیق در فرآیند صدور فعل دانست که با توجه به فرادیدگاه ملاصدرا، مبنی بر صدوری بودن ادراک در مرتبه خیال، بطور مستقیم بر نفس اثر میگذارد.
۱۳.

لوازم و نتایج وجودشناختی نظریه وجود رابط معلول ملاصدرا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 205 - 228

کلید واژه ها: وجود رابط وحدت وجود تشأن تقدم بالحق تشکیک در ظهور وجود منبسط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۷ تعداد دانلود : ۵۵۹
یکی از مهم ترین ابتکارات ملاصدرا در حوزه هستی شناسی، دیدگاه وجود رابط معلول است. نظریه وجود رابط معلول، از یک سو بر لوازمی استوار است که بدون آنها اثبات این دیدگاه ناممکن خواهد بود و از سوی دیگر، نتایج مهمی بر آن مترتب است که پذیرش آنها، اندیشه های فلسفی مقبول پیش از خود را با تحولات بنیادین مواجه می کند. پژوهش حاضر با هدف واکاوی و تبیین لوازم و نتایج وجودشناختی این نظریه صورت گرفته است. وحدت شخصی و کثرت شأنی وجود و ناممکن بودن علم حصولی و حضوری به معلول بما هو هو، از اهم لوازم دیدگاه وجود رابط معلول است. همچنین وحدت واقعیت، تشأن، تقدم بالحق، تشکیک در ظهور و وجود منبسط از مهم ترین نتایج دیدگاه وجود رابط معلول به شمار می رود
۱۴.

تلقی حقیقت انگارانه مولوی از موضوع تجسّم اعمال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال سیزدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۴۶

کلید واژه ها: مولوی تجسم اعمال پاداش و کیفر حقیقت انگاری مجازانگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۵ تعداد دانلود : ۱۷۶۱
آموزه تجسّم اعمال به تبیین کیفیت پاداش و کیفر اخروی می پردازد. در الهیات اسلامی، دو تفسیر متفاوت درباره این موضوع ارائه شده است: الف- تفسیرحقیقت انگارانه، ب- تفسیر مجازانگارانه. تصدیق هریک از این دو دیدگاه بر نوع بینش و رفتار انسان در دنیا و ارزیابی آدمی از چگونگی حیات آخرت تأثیر خاصی دارد. پذیرش تلقی حقیقت انگارانه از تجسّم اعمال تقویت باور به روز جزا و تخلّف ناپذیری پاداش و کیفر اخروی و مدیریت هرچه بیشتر انسان بر افکار و اعمال خود را به دنبال دارد. هدف نگارندگان مقاله پیش رو بررسی مسأله تجسّم اعمال، مزیت تلقی حقیقت انگارانه از موضوع تجسّم اعمال نسبت به تفسیر مجازانگارانه، و روایت حقیقت انگارانه مولوی از موضوع تجسّم اعمال با روش توصیفی – تحلیلی است. نتیجه آنکه در تلقی حقیقت انگارانه مولوی از تجسّم اعمال، تبیین موضوع پاداش و کیفر اخروی اعمال انسان معقول تر وعادلانه تر به نظر می رسد و تأثیر تفکر و عمل آدمی در کیفیت سرنوشت اخروی اش به نحو جدّی تری مورد تأکید قرار می گیرد.
۱۵.

رویکرد فخر رازی به تحلیل معناییِ «معرفت» و واژگان مرتبط با آن در متون دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال چهاردهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۰)

کلید واژه ها: فخر رازی تحلیل دینی معرفت کارکرد معرفتی دین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی معرفت شناسی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
تعداد بازدید : ۱۲۰۹ تعداد دانلود : ۶۹۸
رازی با تحلیل واژگان مرتبط با مفهوم معرفت از جمله شعور، ادراک، فقه، فهم و ... که از متون دینی استخراج کرده است، نتایجی معرفت شناختی را در اختیار ما قرار می دهد. از جمله نتایج به دست آمده آن بوده که کسب معرفت برای انسان امری ممکن است و در عین حال انسان محدودیت های معرفتی دارد؛ معرفت امری مشکک است؛ افراد بر اساس استعداد خویش در یکی از مراتب معرفت قرار می گیرند و این گونه نیست که تمام باورهای انسان موجه باشند؛ همچنین اینکه معارفی مانند علم لدنی، علم حدسی و فراست را نمی توان توجیه عقلانی کرد. تحلیل فخر از واژگان مرتبط با معرفت نشان می دهد که معرفت با سایر ابعاد وجودی انسان دارای تأثیر متقابل است. همچنین تحلیل وی زمینه ساز استخراج نکاتی بود که امکان تعریفی دینی از معرفت را در اختیار ما قرار می دهد. در این تعریف، علاوه بر مؤلفه های باور و صدق، به تنوع کمّی و کیفی قوای معرفتی انسان ها و نقش اعتماد به دیگران (به ویژه پیامبران) نیز توجه شده است. این تعریف، برون گرایانه است و نشان می دهد که اموری چون رفتار و عوامل ماورایی بر معرفت با محوریت باور مدخلیت دارند. بنابراین تفاوت نحوه ارتباط انسان ها با ماوراء سبب تشکیک در معرفت است. بر این اساس هدف این مقاله ارائه تعریف جدیدی از معرفت در فضای مباحث معرفت شناختی با استفاده از مطالب ارائه شده توسط فخر رازی است و برای این هدف از روش توصیفی - تحلیلی بهره برده ایم.
۱۶.

واکاوی روش تأویلی ابن رشد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۹

کلید واژه ها: فلسفه دین ابن رشد تأویل

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه مشاء
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی معرفت شناسی
تعداد بازدید : ۷۲۳ تعداد دانلود : ۳۷۷
مسأله تأویل در منظومه اندیشه ابن رشد جایگاه ویژه ای دارد، این مسأله کلید حل تعارض دین و فلسفه، نشان دهنده نادرستی نسبت کفر به فلاسفه و عامل فهم و تبیین نصوص دینی است. از نظر ابن رشد تأویل گذر از معنای ظاهری و پی بردن به مقصود باطنی متن است. روش تأویلی ابن رشد، براساس مذهب جمع است وی تلاش درجمع میان عقل و وحی و دین و فلسفه دارد. بر این اساس برای تأویل ضوابطی ارائه می دهد و تصریح می کند، فلاسفه که دارای روش برهانی هستند شایسته تأویل متون دینی هستند اما اجازه اشاعه آن را در میان مردم ندارند.
۱۷.

جایگاه خدا و انسان در آموزه نجات اسلامی (با تأکید بر دیدگاه شیعه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴۵

کلید واژه ها: شیعه معتزله اشاعره کلام اسلامی آموزه نجات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۵ تعداد دانلود : ۵۳۱
در تبیین دیدگاه های نجات شناختی مذاهب کلامی باید بررسی شود که نجات انسان در جهان آخرت، جنبه استحقاقی دارد یا تفضّلی و اینکه این به تدبیر دنیوی بشر مربوط است یا تقدیر ازلی الهی. سپس می توان جایگاه خدا و انسان را در آموزه نجات شناختی یک مکتب به درستی تعیین نمود. مطالعه و بررسی تاریخ اندیشه های کلامی نشان می دهد پاسخ های کلام اسلامی به این پرسش ها، در قالب سه دیدگاه نجات شناختی قابل تفکیک و معرفی است: 1. دیدگاه خدامحور اشاعره؛ 2. دیدگاه انسان محور معتزله؛ 3. دیدگاه خدا انسان محور شیعه. در این نوشتار سعی شده تا این سه دیدگاه نجات شناختی به اختصار معرفی شود و مبانی فکری هر یک از آنها تبیین گردد. در پایان نیز مزایای دیدگاه ترکیبی شیعه (دیدگاه خدا انسان محور) بیان خواهد شد.
۱۸.

اصالت وجود، از مسئله تا مبنا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلید واژه ها: خاستگاه اصالت وجود مسئله اصالت وجود فرآیند تاریخی اصالت وجود مبنای اصالت وجود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۰ تعداد دانلود : ۸۵۶
تقریرهای مختلفی که تاکنون از نظریه اصالت وجود ملاصدرا ارائه شده است عموماً به خاستگاه و فرآیند تاریخی شکل گیری این دیدگاه به شکل مسئله محور نظر نداشته است. این نوشتار تبیین کننده این است که سرآغاز شکل گیری مبنای اصالت وجود چه نقطه ای از تاریخ فلسفه اسلامی بوده و ملاصدرا برای رساندن آن به پختگی چه گام هایی را پیموده است. بازتقریر تاریخی این نظریه نشان می دهد که آنچه امروزه به عنوان کلیدی ترین مبنای وجودشناختی صدرالمتألهین مطرح است، در ابتدا تنها مسائلی بوده است که ابن سینا، شیخ اشراق و میرداماد، هر یک به نوعی با آن مواجه بوده اند. اما مواجهة مسئله محور ملاصدرا با این مباحث، که با پیمودن شش گام به پختگی رسیده، دیدگاه او را از جایگاه پاسخ هایی ساده به چند پرسش، به یک مبنای کلیدی در نظام فکری اش مبدل ساخته است. مبنایی که زیربنای بسیاری از نوآوریهای فلسفی او به شمار می رود. این پژوهش با هدف نشان دادن تصویر دقیق تری از دیدگاه اصالت وجود و با روش توصیفی تحلیلی انجام پذیرفته است. نوآوری این نوشتار در بهره گیری از رویکردی متفاوت در واکاوی و ارائة نظریة اصالت وجود است.
۱۹.

زبان دین از دیدگاه غزالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فلسفه دین (نامة حکمت) سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۲۸)

کلید واژه ها: تأویل اشتراک لفظی بیان ناپذیری روح معنا تشبیه بلاتکییف

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
تعداد بازدید : ۷۱۴ تعداد دانلود : ۶۵۸
زبان دین خواهان کشف و تببین ماهیت زبانی است که در الفاظ و گزاره های دینی به کار رفته است. این کشف به ما کمک می کند تا مراد اصلی یا فحوای حقیقی مضامین دینی را که در قالب زبان بشری بیان شده است دریابیم. غزالی، متأثر از نگرش های کلامی و یافته های عرفانی خود و با لحاظ مراتب مختلف ادراک مردمان، دیدگاه های متفاوتی را در این موضوع ابراز داشته است. از این رو، گاه اجتناب از تأویل را لازم می داند، گاه ضرورت عدول از معنای ظاهر را خاطرنشان می سازد و گاه با بحث از «روح معنا» که خود طراح آن است، بدون آن که معنای ظاهر انکار شود، گوهر حقیقی معنا را فارغ از ویژگی های مصادیق آن منظور می نماید. در عین حال، جریان اندیشه او در این باب به منزل اشتراک لفظی نیز ورود می کند و پایان سیر آن در معناشناسی اوصاف الهی چنین است که حقیقتش نصیب فهم هیچ کس نخواهد شد و معانی آن در صید هیچ ادراکی درنخواهد آمد.
۲۰.

نقد دیدگاه لین وایت در مساله بحران زیست محیطی بر اساس مبنای انسان شناختی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزش محیط زیست و توسعه پایدار سال چهارم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴

کلید واژه ها: انسان بحران خلیفه الله خدامحوری اخلاق زیست محیطی انسان شناسی اسلامی لین وایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۶ تعداد دانلود : ۳۴۱
رشد علم و فناوری، پس از دوران نوزائی منجر به تسلط هرچه بیشتر انسان بر طبیعت و بهره برداری بی رویه از آن گردید، این امر منجر به پیدایش بحران زیست محیطی شد، این پیشامد، ضرورت توجه و شناخت عوامل بحران و تقویت اخلاق زیست محیطی را برای همگان روشن ساخت، ارائه راه حل های موقتی و همچنین ارائه نظریه های فلسفی و دینی در پی این احساس در میان علاقه مندان به طبیعت و اندیشمندان ظهور کرد. ""لین وایت"" پیدایش بحران را معلول نخوت مسیحیت نسبت به طبیعت دانست و انسان شناختی ادیان توحیدی (یهودی- مسیحی) را عامل اصلی این بحران معرفی نمود، دیدگاه وی مورد نقد ناقدان مسیحی قرار گرفت اما از نظر انسان شناختی اسلامی که مشترکاتی با انسان شناختی مسیحی دارد، نه تنها سخن ""لین وایت"" در مسأله اخلاق زیست محیطی، نارسا است؛ بلکه اسلام می تواند همان دین جدیدی باشد که ""لین وایت"" برای نجات طبیعت پیشنهاد کرده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی –تحلیلی به گردآوری اطلاعات کتابخانه ای شامل شناسایی، مطالعه، طبقه بندی اطلاعات، تجزیه و تحلیل و جمع بندی اطلاعات درخصوص موضوع مورد مطالعه پرداخته و با واکاوی دیدگاه لین وایت در تبیین علل پیدایش بحران زیست محیطی این نظر را بر مبنای انسان شناختی اسلامی نقد کرده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که دیدگاه لین وایت در مواجهه با مبنای انسان شناختی اسلامی، ناتوان از تبیینی مطابق واقع از علل پیدایش بحران زیست محیطی است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان