منطق سیاسی ماجرای سقیفه
حوزه‌های تخصصی:
مریم عزیزیان
مطالب
فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۰ مورد.
نگاهی انتقادی به سبک و شیوة ذبیح الله منصوری در ترجمة متون تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)
ذبیح الله منصوری (1365 ـ 1274) ـ روزنامه نگار و مترجم ـ به دلایلی، ازجمله سبک ویژه در ترجمة متون ادبی و تاریخی (به دلیل نوع نگاه و دیدگاه مخاطب مدار در ترجمة متن)، حجم وسیع تألیفات، و برخورداری از طیف گسترده ای از خوانندگان، نامی برجسته و قابل بحث در تاریخ ادبیات و مطبوعات ایران است. در مقالة حاضر، پس از بیان مختصری از زندگی نامه و معرفی آثار این مترجم و ذکر دیدگاه ها و واکنش های متفاوت مورخان و مترجمان دیگر به شیوة خاص او در ترجمة متون، سعی شده است برمبنای شواهد و نمونه هایی از متون اصلی و متون ترجمه شده، سبک و نحوة ترجمة او به ویژه در ترجمة متون تاریخی، تحلیل و بررسی انتقادی شود.
تاریخ نگاری ناسیونالیستی مصری: مطالعه موردی الثورة العرابیة رافعی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
در سال 1937م، برای نخستین بار در کتاب الثورة العرابیة، روایتی انقلابی از واقعه ای در گذشته ای نه چندان دور صورت گرفت. این واقعه، جنبش عرابی پاشا و نویسنده آن، عبدالرحمن رافعی بود. بیش از بیست سال از نخستین انتشار متن الثورة سپری نشده بود که خلاصه ای از آن به دست رافعی چاپ شد، اما این بار به نام الزعیم الثائر، احمد عرابی. خیلی زود خوانندگان و حکومت وقت تفاوت کتاب دوم را نه در خلاصه بودن آن، که در نگاه جدید و متفاوت به عرابی دریافتند. چرا رافعی جنبش عرابی را انقلاب متفاوتی روایت کرد؟ و چرا توصیفش را از پیشوای انقلاب دگرگون ساخت؟ معنا و هدف این متون چه بود؟
رویکرد مقالة حاضر برای پاسخ به این پرسش ها، مطالعه شاخصه های تاریخ نگاری دو اثر است. این شاخصه ها در قالب گفت وگوی میان متن با نویسنده و بافت های موقعیتی، اندیشه ای و سیاسی- اجتماعی زمانه ی متن تحلیل می شوند.
خوانش انتقادی و چرایی تولید و تغییر متون تاریخ نگاریِ رافعی- به دلیل تعلق وی به گروه های ناسیونالیستی- تا حد زیادی روشن کننده جریان تاریخ نگاری ناسیونالیستی در مصر سدة بیستم میلادی است. از این منظر، الثورة العرابیة و خلاصه آن، بازتاب خواسته ها و سرخوردگی های تاریخ نگاری ناسیونالیستی سدة بیستم از واقعیت های جامعة عصر خویش است.
واکاوی حاضر نشان می دهد، رافعی متأثر از فضای آزادتر سیاسی دهه 1930م، موقعیت حزب وطنی و اندیشه ناسیونالیستی اش، برای نخستین بار جنبش عرابی را یک انقلاب علیه استبداد و نفوذ اجنبی تعبیر کرد. رافعی در روایتش به خاطر شکست انقلاب و اشغال کشور، با تندی و خشم به عرابی تاخت. بعدها رافعی متناسب با فضای متشنج سیاسی، ناکارآمدی دولت مردان ملی گرا و تحول نیاز سیاسی-فکری مصر به رهبرانی متفاوت در آغازین سال های دهه 1950م، مجبور به تغییر نظرگاه منفی اش نسبت به عرابی شد.
نقش تاریخ در مجادلات کلامی شیخ مفید پیرامون واقعه جمل(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
کتاب الجمل با هدف اثبات حقانیت امام علی(ع) در جنگ جمل نگاشته شد. نظرات کلامی فرقِ معاصر شیخ مفید نسبت به این واقعه، در ترغیب او برای تألیف این تک نگاری وگزینش او از روایات تاریخیِ نبرد جمل مؤثر بود. پرسش این است که شیخ مفید متأثر از کدام شرایط فکریِ زمانه و با تأکید بر چه شاخصه هایی روایات جنگ جمل را گرد آورد و هدف خود را از تألیف کتاب تحقق بخشید؟ نتیجه این پژوهش، متکی بر تحلیل متنِ کتاب الجمل است و حاکی از اینکه شیخ مفید در تقابل با دو باورِ در حال گسترش در جامعه آن روز، در خصوص حقانیت عملکرد صحابه حاضر در رأس دو سپاه و نیز نظریه «سران بر حق/ یاران بر باطل» اثر خود را بر سه محور نگاشت: عدول آشکار اصحاب جمل از دستورات دین اسلام؛ پافشاری آنها بر جنگ، رد اجتهاد و توبه آنها؛ فضائل امام علی(ع).
تاریخ نگاری حزبی در مصر؛ نمونه موردی: کتاب سعد زغلول، اثر عقاد(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
احزاب فعال در مصر در سال های 1922-1952م. همان ناسیونالیست های پرشور صحنه سیاسی بودند. همان گونه که این احزاب به دلیل اهداف مختلف ناسیونالیستی با یکدیگر رقابت می کردند، شیوه ها و ابزار رقابتشان هم گوناگون بود. یکی از ابزارهایی که برخی از این احزاب برای به حاشیه راندن رقبای خود استفاده می کردند، دانش «تاریخ» بود که به تولید انواع تاریخ نویسی در تاریخ نگاری حزبی مصر منجر شد. از جمله مهم ترین این تاریخ نگاشته ها، کتاب سعد زغلول، زعیم الثورة اثر عباس محمود عقاد، یکی از اعضای حزب وفد بود. مطالعه و تحلیل این اثر تاریخ نگارانه به منظور فهم چگونگی روایت و تصویرسازی این پیشوای ملی در تاریخ معاصر مصر و نحوه انعکاس اختلاف ها و رقابت های درون یا برون حزبی وفد در این متن، مسئله این تحقیق است. روش تحقیق در این مقاله، مطالعه شاخصه های تاریخ نگاری متن سعد زغلول است که با در نظر گرفتن روابط میان متن با نویسنده و شرایط زمانه مؤلف انجام شده است. نتیجه تحلیل شاخصه های تاریخ نگاری این متن نشان می دهد عقاد در واکنش به فضای اندیشه ای و سیاسی مصر در سال 1936م. با نگارش کتاب سعد زغلول به دفاع از حزب وفد و بنیانگذار آن پرداخت. اما وی به دلیل دشمنی با نحاس، رهبر وقتِ حزب وفد، ساخت تصویر آرمانی را تنها در مورد سعد زغلول به نمایش گذاشت.
ملاحظاتی در باب تاریخ نویسی شاهزاده های قاجاری (مطالعه موردی تاریخ نویسی محمودمیرزا)
منبع:
پژوهش در تاریخ سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۶)
11 - 62
حوزه‌های تخصصی:
تاریخ نویسی ایران در عصر قاجار، حوزه ای است که به رغم اهمیت آن، تا کنون مورد پژوهش های شایسته و همه جانبه ای قرار نگرفته است. این خلأ به ویژه در مورد تاریخ نویسی شاهزادگان قاجاری بیشتر دیده می شود. محمود میرزا یکی از این شاهزادگان قاجاری بود که چندین متن تاریخی را به رشته تحریر درآورد. این مقاله قصد دارد علاوه بر شناخت ویژگی های تاریخ نویسی او در زمینه تکنیک(نقشه) تألیف و هدف تالیفِ دو کتاب تاریخ صاحبقرانی و اخبار محمدی، جایگاه او را در میان تاریخ نویسان دوره نخست قاجاریه و شاهزادگان قاجاری بشناسد. روش این پژوهش بر اساس واکاوی، نحوه چینش و تنظیمِ گزارش های تاریخیِ متون محمودمیرزا و نیز مقایسه دیباچه ها و گزارش های آن دو با متون تاریخی معاصر و چند متن از دیگر شاهزادگان قاجار است.نتیجه نشان داد محمودمیرزا در تنظیم دیباچه ها، از دو کتاب احسن التواریخِ ساروی و مآثر سلطانیه ی دنبلی به یک میزان الگوبرداری کرده است. قصد ظاهری و اولیه ی محمود میرزا در هر دو متن، نگارش دو اثر تاریخی به سبک و شیوه ساده نویسی و به دور از مغلق نویسی است که چندان موفق نبود. هدف مهم تر وی، مشروعیت سازی برای خاندان قاجاریه و پادشاه وقت آن، فتحعلیشاه است که این امر به ویژه در واکنش نویسنده به شکست سنگین حکومت قاجار از دولت روسیه دیده می شود. با این وجود، شیوه های مشروعیت سازی در این دو متن، متفاوت از هم انجام شده است.
تأثیر «میثاق الوطنیِ» جمال عبدالناصر بر فرهنگ مصری (با تأکید بر حوزه ی «تاریخ»)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
یکی از اهداف مطالعات فرهنگی بین المللی شناخت هر چه بهتر فضای مناسبات جهانی و تحلیل پدیده ها و جریان های فرهنگی مؤثر بر جوامع است. از آنجایی که جریان ها و تحولات کنونی جوامع دارای عقبه ی تاریخی است، شناخت و تحلیل آنها هنگامی کامل تر، واقع بینانه تر و سودمندتر است که درک عمیق تری از حوادث و تحولات تاریخی این جوامع داشته باشیم. یکی از حوزه های فرهنگی بسیار ناشناخته در مجامع علمی کشورمان، مسئله ی «میثاق الوطنی» به عنوان مرامنامه ی ایدئولوژیک و سیاسی سوسیالیسم عرب در مصرِ دهه ی 1960 میلادی است. فهم و عمل متفکران و کارمندان اجرایی، و همچنین قوانین فرهنگی و سیاسی مصر در این دهه، به شدت تحت تأثیر چارچوب بندی این مرامنامه قرار داشته است. این پژوهش بر آن است ضمن معرفی رساله ی میثاق، اثرات این سند را بر بینش و عملکرد روشنفکران با تأکید بر مورخان مصری در ایجاد یک انقلاب فرهنگی و استعمارزدایی فرهنگی مورد واکاوی و تحلیل قرار دهد. نتیجه ی بررسی نشان می دهد در واکنش به سند میثاق یک انقلاب فرهنگی به وجود آمد. این انقلاب حوزه های وسیعی را در بر می گرفت که از جمله می توان به وضع قوانین و تأسیس مؤسسات فرهنگی جدید، تغییرات کتب درسی و برگزاری کنفرانس های ملی و بین المللی اشاره کرد. در این میان، نسلی از مورخان مصری کوشیدند از طریق تسلط بر مراکز تاریخی، تصویب پروژه ی «بازنویسی تاریخ» و روایت تاریخ مصر از منظر سوسیالیسم، دیدگاه سوسیالیستی منشور را در تمام حوزه های دانش تاریخ در مصر مسلط سازند.
بازسازی روایت فتح ایران در دوره خلافت ابوبکر در آثار مورخین قرن سوم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
مراحل اولیه فتوح، تأثیر فراوانی بر ادوار بعدی حکومت اسلامی داشت. این امر زمینه توجه مسلمانان به فتوحات را فراهم آورد که یکی از نتایج آن ذکر اخبار فتوح در متون تاریخی بود. به دلیل نزدیکی زمانی، طرح فتوح ایران در کتب برخی از مورخان قرن سوم همانند ا بن خیاط، بلاذری، دینوری و یعقوبی اهمیتی ویژه دارد. در این نگاشته ها، روایات مشابه و متفاوت فراوانی خاصه درباره فتوحِ دوره خلیفه اول وجود دارد. براین اساس، شیوه مورخان سده سوم هجری در بازسازی روایت فتوح ایران و ارتباط آن با فضای کلی فرهنگی سیاسی در دوره خلافت ابوبکر مسئله پژوهش حاضر است. از نتایج این پژوهش توصیفی تحلیلی این است که بسیاری از این مورخان با پذیرش فرهنگ اسلامی حاکم کوشش کردند فتوح ایران در دوره خلیفه اول را در زنجیره تاریخ مقدس امت و خلافت اسلامی جای دهند؛ اما دلبستگی های مکانی و جایگاه اجتماعی هر یک از این مورخان دغدغه های ویژه ای در زمینه تفاخرطلبی قومی و رقابت های محلی و منطقه ای برای آنها ایجاد کرد؛ ازاین رو به تفاوت هایی در شرح جزئیات روایت فتوح این دوره منجر شد.
صورت بندی فرهنگ ایرانی در اندیشه عباس زریاب خویی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
جریان غالب نخبگان ایرانی در عصر پهلوی به نقد دین می پرداختند و هدفشان زدودن آن از پیکره فرهنگ و هویت ایرانی بود. استدلال پدیدآورندگان این آثار این بود که مقوله ی دین سبب عقب ماندگی و مانع ترقی شده است. در مقابل، چندین سال بعد نگاهی واقع بینانه تر به عناصر این پیکره در میان روشنفکران و ادیبان شکل گرفت. اما تاکنون نوع نگرش ادبا به مسائل فرهنگ برخلاف نگاه روشنفکران به این موضوع مورد تحقیق جدی قرار نگرفته است. از این رو، این پژوهش درصدد است دیدگاه عباس زریاب خویی(م.1373ش) را به عنوان یک نماینده ی شاخص از این گروه نسبت به مقوله ی فرهنگ مورد کنکاش قرار دهد. بدین خاطر، این پژوهش به دنبال آن است که با روش توصیفی و تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که فرهنگ ایرانی، اجزا و معضلات آن چه تعریف و ویژگی هایی در تفکر زریاب دارد و او تحت تاثیر چه فضای اندیشگانی چنین محدوده و ویژگی هایی را برای این اجزا درنظرمی گرفت؟ نتایج نشان می دهد رویکرد زریاب به مقوله ی فرهنگ متاثر از گروه ادبا و دانشگاهیانی که به آن تعلق داشت، رویکردی ایرانی-اسلامی می باشد که در تضاد با نگاه ناسیونالیست های رمانتیک است. در اندیشه ی خویی، مهم ترین معضل فرهنگ ایرانیِ عصرش همان بزرگ ترین عیب فرهنگ مغرب زمین یعنی غلبه ی دلبستگی های مادی می باشد. او راه برون رفت از این مشکل را اعاده ی دین و باروهای معنوی و تقویت مبانی فرهنگ ویژه ی ملت ایران می داند.
بازخوانی زیست نامه سید ابوطالب قاینی: قتل یا وفات؟(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
تاریخ اسلام سال بیستم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸۰)
173 - 202
حوزه‌های تخصصی:
با وجود پژوهش های سودمندی که درباره دانشمندان و اندیشمندان شیعی قرن سیزدهم هجری انجام گردیده است، پرسش های بسیاری درباره زندگی و اندیشه آنان وجود دارند که نیازمند بررسی های بیشتر و واکاوی های ژرف تر هستند. یکی از شخصیت های این دوره تاریخی که زندگی نامه او خالی از ابهام نیست، سید ابوطالب قاینی (1293 ق) است. او یکی از علمای برجسته خراسان و یکی از نخستین اندیشه ورزان شیعی بود که رساله ای مستقل در زمینه ولایت نوشت. مقاله حاضر در پی آن است که از راه بازنگری و بازخوانی منابع تاریخی در دست رس، ابهامات موجود در شرح حال سید ابوطالب قاینی را به ویژه در زمینه سال شمار زندگی و چگونگی و چرایی وفات او بررسی کند. یکی از مهم ترین یافته های این پژوهش این است که دیدگاه های قائل به قتل قاینی، مستند نیستند و بر اساس شواهد معتبر به نظر می رسد او در مسیر حج در کراچی به مرگ طبیعی در گذشته است.
رهیافت تاریخ نگارانۀ عباسقلی سپهر در شرح حال حضرت زینب(س) در کتاب ناسخ التواریخ(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
در طول تاریخ، نوشتن کتاب در موضوع ائمۀ اطهار(ع)، خاندان پیامبر(ص) و نسب علویان همواره یکی از زمینه های علاقۀ شیعیان بوده است. با وجود این، نگارش اثری مستقل دربارۀ حضرت زینب(س) با عنایت علما و مؤلفان برجستۀ شیعی، حتی در عصر صفوی هم، روبه رو نشد. این مهم تا پایان عصر ناصری به تأخیر افتاد؛ یعنی زمانی که عباسقلی سپهر، از مورخان درباری و نه از طبقۀ علما، کتاب ناسخ التواریخ زندگانی زینب کبری(س)، معروف به طرازالمذهب را نگاشت. کشف ویژگی های تاریخ نگاری این اثر مسئلۀ این پژوهش است. بر این مبنا، پرسش پژوهش حاضر این است: چرا عباسقی باوجود کوشش در راستای رفع نقیصه های تاریخ نویسی سنتی دربارۀ حیات حضرت زینب(س) موفق نشد از گفتمان تاریخ نویسی کلاسیک فراتر برود؟نتیجۀ پژوهش نشان می دهد سپهر در رفع نقص های مربوط به روش سنتی به موفقیت درخور ملاحظه ای دست یافت؛ اما در رفع اخبار متناقض و بیان روایتی یک دست از تاریخ زندگانی حضرت زینب(س) ناکام ماند. علت این امر از یک سو نهادینه بودن سنت تاریخ نویسی کلاسیک در او، مبنی بر نقش ناچیز مورخ در بازسازی گذشته، بود؛ از سوی دیگر، منافع پایبندی به تاریخ نگاری سنتی بود که مقبولیت بیشتری برای کتابش به ارمغان می آورد. مسئله ای که بسیار بیشتر از رفع نقص های این سبک از تاریخ نویسی برای سپهر اهمیت داشت.
جایگاه مسجد کوفه در مناقشه های سیاسی همراهان و مخالفان حاکمیت در فاصله زمانی 17- 132ﻫ.ق(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ اسلام سال بیست و دوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۸۷)
101 - 130
حوزه‌های تخصصی:
این پژوهش، با هدف بررسی موقعیت سیاسی مسجد کوفه در فاصله زمانی 17 132ق، می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که فعالیت سیاسی مخالفان و همراهان خلافت در مسجد کوفه در این بازه زمانی، چگونه بود و چه تأثیراتی بر موقعیت سیاسی مسجد بر جای گذاشت؟ مقاله با روش وصفی و تحلیل آماری، به این نتیجه دست یافته است که مسجد کوفه در طول دوره مورد بررسی، به صورت پیوسته جایگاه سیاسی خود را حفظ کرده است؛ با این تفاوت که در عصر خلافت حضرت علی(ع) و امام حسن(ع)، در مقایسه با دوره امویان، حضور همراهان حاکمیت در مسجد بیشتر از مخالفان بود و در عصر اموی، میان تعداد حضور موافقان و غیرهمراهان در مسجد، به سبب استفاده از شیوه های زور و تزویر، یک تعادل نسبی برقرار شد؛ اما مجموعه رویدادهایی ناخواسته، به رشد نیروهای فعال مخالف، به ویژه شیعیان و سرانجام تسلط آنان بر مسجد و اعلام پایان عصر اموی انجامید .
نسبت امر قدسی و امر تاریخی در سیره نگاری دوره معاصر؛ مطالعه ای در سیره نگاری عباس زریاب خویی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هفتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۸
99-120
حوزه‌های تخصصی:
دهه های1330 تا1360ش، از دوره های عطف سیره نگاری و بازخوانی زندگانی رسول الله 9 در جامعه ایران شیعی است. تحقیقات علمی در دوره ماصر دین را امری فوق طبیعی نمی دانست به همین رو سیره نگاری های سنتی به جهت آمیخته بودن با خرافات و آراء کلامی، پاسخگوی نیازهای آن دوره نبود. بر همین اساس سیره های متعددی در این دوره نوشته شد که مهمترین رویکرد آنها «دنیوی» ساختن دین و ظهور دین اسلام بود. در این میان، زریاب خویی، متفاوت با معاصرانش و متناسب با نیازهای روز به نگارش سیره پیامبر 9 پرداخت است. این پژوهش برآن است تا با بهره بردن از رهیافت معناکاوی، هدف و شیوه خاص تاریخ نگاری زریاب در سیره رسول الله 9 را تبیین نماید. در این بررسی نشان داده شد که زریاب دو دیدگاه مخالف یعنی عقیده به امر لایتغیر و تاریخی گرایی غربی را در هم آمیخت و با برقرار کردن نسبتی خاص میان امر قدسی و امر تاریخی، به بومی سازی تاریخ نگاری غربی پرداخته است. او با توجه به بر الهی بودن نبوت رسول الله 9 ، با بهره گیری از روش های علمی و عقلی، برخی از روایت های زندگانی رسول الله را به روش تاریخی مورد بررسی قرار داد و به نقد و ردّ برخی مشهورات و خرافات راه یافته به سیره نبوی پرداخت.
مؤلفه های تاریخ نگاری شعبی براساس روایت های بر جای مانده از وی در متون کلاسیک تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
ریشه های تاریخ نگاری اسلامی به روایاتِ راویان و اخباریان سده اول و دوم قمری باز می گردد که در متون تاریخی سده های بعد بر جای مانده اند. از این رو، فهمِ شیوه تفکر مسلمانان درباره گذشته، به یک معنا بدون بررسی این روایت های تاریخی امکانپذیر نیست. در این میان، روایات ابوعمرو عامربن شراحیل عبد شعبی معروف به شعبی (متوفای 104ق)، به عنوان نخستین اخباری مکتب عراق، از جایگاه خاصی در تاریخ نگاری اسلامی برخوردار است؛ زیرا شناخت و بررسی روایات وی ما را به فهمِ دقیق تر تحولات تاریخ اسلام در سده نخست رهنمون می سازد. بر همین اساس، در مقاله حاضر تلاش شده است تا با خوانش روایت های شعبی در متون کلاسیک تاریخی، به فهم مؤلفه های تاریخ نگاری او پرداخته شود. به سخن دیگر، مسئله مقاله حاضر شناسایی بینش و اندیشه تاریخ نگاری این اخباری کوفی و تأثیر این نگرش ها در روایتِ رخدادهای تاریخ اسلام است. رویکرد اتخاذ شده در این تحقیق، رویکرد معناکاوی است. بر پایه این رویکرد، به منظور فهم تاریخ نگاری شعبی، در کنار شناسایی عناصر زبانی روایت هایش لازم است که رابطه میان متن «روایت ها»با نویسنده (شعبی) و بافت اندیشه ای و فرهنگی زمانه متن نیز بررسی و تحلیل شود. نتیجه تحقیق نشان می دهد که نظام فکری و اندیشه های شعبی بر مؤلفه های هویت سازی عربی-اسلامی، بینش قبیله ای-قومی و مشروعیت سازی برای امویان استوار بوده که این مؤلفه ها به شدت متأثر از اوضاع زمانه وی بوده است.
حکم الإمام علی(ع) من منظور المعاصرین السنه دراسه وجهه نظر طه حسین نموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و چهارم یهار و تابستان ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۷)
229-258
حوزه‌های تخصصی:
بعد التغییرات السیاسیه والفکریه المختلفه وغیرها فی الفتره المعاصره، تمّ تقدیم فرص جدیده للمفکرین الشیعه والسنه. التقلیل من حدّه التحامل والحصول على فهم أوضح ورؤیه أکثر واقعیه لأحداث صدر الإسلام، ولاسیّما خلافه أمیر المؤمنین (ع)، تُعدّ من أبرز هذه الفرص. على سبیل المثال، إنّ القراءه الشیعیه والتی کانت تُعتبر هامشیه، أدّت إلى لفت انتباه علماء السنه. وفی هذا البین کان طه حسین من هؤلاء المفکرین الذین تأثّروا بالأجواء المذکوره وأعادوا قراءه الأحداث الواقعه فی فتره حکم الإمام علی (ع). ومن هذا المنظار، فإنّ هذا البحث یُعدّ مهمًا فی رؤیه وتحلیل هذا المفکر. لذلک، کان إدراک وفهم کیفیه وصف وتحلیل طه حسین لخصائص خلافه الإمام علی (ع) محورا لهذه الدراسه. بالإضافه إلى المنهج الوصفی، فإنّ المنهج التحلیلی لنص الفتنه الکبرى اعتمدنا فیه على استخدام خصائص نظریه لاکلا وموفه للخطاب. من خلال النتائج توصلنا إلى أنّ آراء وتحلیلات طه حسین تمّت من وجهه نظر الإیمان بدلاً من المنهج العلمی وإنّ تأثیر القراءه الشیعیه للأحداث واضح فی هذه التحلیلات؛ کما أنّ طه حسین یروی ویقیّم جمیع أعمال وسلوک الإمام (ع) فی مختلف جوانب الحکومه بما یتّفق تمامًا مع الدین والالتزام المستمر بقواعد الولاء والبیعه، وعلى النقیض من ذلک، یربط أعداءه بفئه الدنیویه ونقض الولاء.
بررسی حیات علمی کراجکی با تاکید بر نقد دیدگاه های موجود درخصوص شاگردی وی نزد زعمای مکتب بغداد(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخ اسلام سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۷
۱۲۹-۱۵۴
حوزه‌های تخصصی:
آگاهی از شبکه ارتباطی عالمان امامی و نحوه ارتباطات آنها با مرکز هر دوره،امری اثرگذار در شناخت ما از اندیشمندان کمتر شناخته شده مناطق مختلف است.امری که توجه به آن از جنبه های مختلفی همچون روابط استاد- شاگردی(عالم پروری)،اثربخشی تفکرات و نیز نوع و محتوای آثار تولید شده حائز اهمیت است. از اینرو در پژوهش حاضر، با تمرکز بر کراجکی(م.449) به عنوان یکی از علمای شام، رابطه استاد- شاگردی او با زعمای مکتب بغداد مورد توجه قرار گرفته و سپس تاثیر آن بر عملکرد علمی کراجکی در شام بررسی شده است. نتیجه این پژوهش توصیفی- تحلیلی حاکی از آنست که طوسی استاد کراجکی نبوده، همانطورکه میان کراجکی و سید مرتضی با وجود قرابت فکری، رابطه استاد- شاگردی وجود نداشته است. از میان زعمای مکتب بغداد، شیخ مفید تنها استاد کراجکی بوده است. ارتباطی که بر آراء فقهی، کلامی و اندیشه سیاسی او تاثیر گذارده است. انتخاب موضوعات آثار تالیفی او را تحت الشعاع قرار داده، بر گزینش و نحوه نقل روایات تاریخی در آثار این اندیشمند موثر بوده و در گسترش مکتب متکلمان در شام نقش داشته است.
سیر اصلاحات در مراکز آموزش دینی نجف در فاصله سال های 1318-1382ق/ 1900-1963م(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
نوسازی آموزشی در برخی از مدارس دینی نجف در دوره معاصر، متأثر از اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عراق در سده بیستم میلادی بود. مطالعه و مقایسه روند اصلاحات آموزشی در این مدارس از ابتدای این قرن تا 1963م/1382ق، از جنبه سیر زمانی و ابعاد نوسازی، یعنی مسأله پژوهش حاضر، با روش توصیفی به سامان رسید. با هدف افزایش شناخت تاریخچه نهاد آموزشی و در نتیجه تاریخ فرهنگی شیعه، پرسش اصلی این تحقیق برآن قرار گرفت که روند تغییرات آموزشی در مراکز آموزش دینی نجف از آغاز سده بیستم تا استقرار حزب بعث ( 1963م/1382ق) چگونه بود و ابعاد و دامنه اصلاحات آموزشی در آنها چه تفاوت ها و شباهت هایی داشت؟ اصلاحات مراکز دینی نجف از 1936م/1354ق آغاز شد و تا سال 1963م/1382ق، با وجود فراز و نشیب های گوناگون، از منظر سیر زمانی روندی رو به رشد داشت. نخست جمعیه منتدی النشر در این مسیر گام برداشت و همین موضوع سبب شد تا ابعاد کمی و کیفی اصلاحات مدارس این انجمن به الگوی چهار مدرسه دیگر تبدیل شود. بیشترین میزان الگوبرداری از آن مسؤولان جامعهالنجف الدینیه بود. در همه مراکز علمی، مهم ترین نوسازی آموزشی در زمینه تدوین برنامه ای تحصیلی و ضوابط آموزشی منظم صورت گرفت و تأکید در آن، بیشتر متوجه تغییرات کمی بود.
تاثیر جهت گیری اخلاقی، هویت حرفه ای و اعتماد سرپرست بر قصد افشاگری حسابرس با توجه به نقش تعدیلگر ترس از تلافی
هدف از این پژوهش، تاثیر جهت گیری اخلاقی، هویت حرفه ای و اعتماد سرپرست بر قصد افشاگری حسابرس با توجه به نقش تعدیلگر ترس از تلافی می باشد. روش تحقیق در این پژوهش به لحاظ ماهیت موضوع و اهداف آن از نوع پیمایشی می باشد و ابزارگردآوری داده ها پرسشنامه است که روایی و پایایی آن نیز تایید گردیده است. جامعه آماری کلیه کمک حسابرسان، حسابرسان، حسابرسان ارشد، سرپرستان ارشد، سرپرستان و مدیران شاغل در مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی در ایران است و با استفاده فرمول کوکران و روش نمونه گیری حجم نمونه 357 نفر در نظر گرفته شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها در این پژوهش، از آزمون های کلموگروف- اسمیرنوف، جهت تست نرمالیته و از معادلات ساختاری جهت تأیید فرضیه ها استفاده شد. نتایج حاکی از این بود که جهت گیری اخلاقی، هویت حرفه ای و اعتماد سرپرست بر قصد افشاگری حسابرس تاثیر مثبت و معنادار دارد. همچنین نتایج نشان داد که ترس از تلافی می-تواند تاثیر این سه متغیر را بر قصد افشاگری حسابرس تعدیل نماید.
بازنمایی مسئله جانشینی رسول خدا (ص) در سیره ابن هشام(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
مسئله جانشینی رسول خدا (ص) ازجمله مسائلی است که همواره مورد توجه عالمان اسلامی و سیره نویسان بوده است. نحوه بازنمایی جانشینی در سیره های نخستین، از آن جهت که منابع دست اول در این زمینه محسوب می شوند، بسیار اهمیت دارد. با توجه به گستردگی منابع، سیره ابن هشام به عنوان یک متن کامل و اینکه برگرفته از نخستین سیره کامل می باشد، به عنوان متن معیار مورد بررسی قرار گرفت. پرسش این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی است، این است که در سیره ابن هشام، مسئله جانشینی رسول خدا(ص) چگونه روایت و چرا این گونه نقل شده است؟ نتیجه این بود که تفکرات مذهبی و سیاسی ابن هشام که همسو با اندیشه اهل حدیث و سیاست های عباسیان بود، بر گزینش روایات مربوط به عصر نبوی تأثیر گذاشت. وی هیچ کدام از اخبار مربوط به جانشینی امام علی(ع) را نقل نکرده؛ اما در مقابل، با نقل چندین خبر سعی داشته است که ابوبکر را شایسته خلافت معرفی کند و جانشینی وی را مورد تأیید رسول خدا(ص) و مسلمانان نشان دهد. این نوع گزینش درباره مسئله جانشینی سبب شد که سیره ابن هشام در نظر محدثان عامه و به ویژه اهل حدیث، که هر روز سیطره اندیشگانی آنان بر جهان اسلام در سده سوم بیشتر می شد، مقبول واقع شود و با حمایت مالی خلافت عباسی از تکثیر نسخه های آن، ماندگار شود.