بازار ساوجبلاغ مُکری، کانون تجاری عصر قاجاریه در شمال غرب ایران
آرشیو
چکیده
ساوجبلاغ مُکری (مهاباد فعلی) یکی از مهمترین شهرهای مناطق کُردنشین ایران است که به مدت چهار سده مرکز بخشی از کردستان ایران تحت عنوان «مُکریان » بوده است. بازار مهاباد از مهمترین فضاهای شهری تاریخی منطقه است. آنچنان که شواهد تاریخی نشان می دهد، بازار ساوجبلاغ در اواخر دوره صفویه بنا گردید و بعدها در دوره قاجاریه به مهمترین مرکز تجاری شمال غرب ایران بدل شد. در نوشتار حاضر تلاش بر آن است تا به این پرسش پاسخ گفته شود که مهمترین عوامل رشد و توسعه این بازار چه بوده و دلایل تبدیل آن به کانون تجاری شمال غرب ایران در عصر قاجاریه کدامند؟ فرض بر آن است که موقعیت ویژه فضایی و ارتباطی مهاباد با مناطق همجوار از جمله شمال عراق، آناتولی، روسیه، فلات داخلی ایران و واقع شدن در یکی از راه های فرعی ابریشم و نقش آن به عنوان پل ارتباطی بین تبریز- بغداد، اصلی ترین عامل در انتخاب بازار مهاباد به عنوان کانون تجاری منطقه بوده است. در پژوهش حاضر، با بهره گیری از روش کتابخانه ای و میدانی مشخص گردید که علاوه بر شرایط ویژه ارتباطی، عوامل محیطی و طبیعی شامل جنگل های نواحی سردشت و بانه، کشت توتون و دامداری به دلیل وجود مراتع غنی در انتخاب بازار مهاباد به عنوان کانون تجاری منطقه در عصر قاجاریه نقش اساسی داشته اند.The Bazar of Savojbolagh Mokri as the Most Important Commercial Center of Qajar Period in Northwest Iran
Savojbolagh Mokri (the present-day Mahabad) is one of the most important Kurdishinhabitedregions in Iran which was a part of Kurdish Province in this land calledMakriyan for four centuries. The Bazar of Mahabad is one of the most prominenthistorical urban spaces of the region. Based on available historical evidence, the Bazarof Savojbolagh was built towards the end of the Safavid period and, later, turned intothe most important commercial center of the northeast of Iran during the Qajar period.In the present paper, the authors investigate the process of the turning of this Bazarinto the commercial center of this region during the given period. In other words,they have tried to provide a response to the following questions: what were the mostimportant factors underlying the growth and development of this Bazar, and whatwere the reasons behind its turning into the commercial center of Iran in its regionin the Qajar era? It is assumed that some of the main reasons in this regard were theparticular spatial and connecting status of Mahabad among its neighboring regions,such as North Iraq, Anatolia, Russia, and the interior of the plateau of Iran; its vicinityto one of the side roads of the Silk Route, and its role as the bridge connecting Tabriz and Baghdad. The findings of this study, which was conducted using the field and library methods, demonstrate that, in addition to its specific connecting features, some environmental and natural factors, including the forests of Sardasht and Baneh areas and the cultivation of tobacco and animal husbandry in the rich pastures of this region, played a significant role in choosing the Bazar of Mahabad as the commercial center of the northwest of Iran during the Qajar period.