تجلّی معرفت دینی و فضائل اخلاقی در دعای «مکارم الاخلاق» بر مبنای کارکردهای صور بیانی
آرشیو
چکیده
در اینکه زبان در صحیفه سجادیه زبانی ادبی است، شکی وجود ندارد و بررسی، تحلیل و تبیین کلام امام سجاد(ع) از این حیث نشان می دهد که از جمله اهداف ایشان در به کار بستن این زبان -جدای از اینکه ادبی شدن زبان در دعا اجتناب ناپذیر است- معرفت بخشی بوده است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر تحلیل زبانی- بلاغی دعای مکارم الاخلاق امام سجاد(ع) بر مبنای کارکردهای صور بیانی و تبیینِ کارکردهای صور آن و بررسی جایگاه تأثیر آنها در معرفت دینی و ارزش های اخلاقی در دعای مکارم الاخلاق است. روش پژوهش کیفی و از نوع پژوهش ادبی مبتنی بر تحقیق درباره دانش های ادبی پایه است. اهمیت این پژوهش در آن است که نشان می دهد بهره مندی از عنصر بلاغت، چگونه می تواند در تبیین ارزش های اخلاقی اثربخش باشد. در واقع این پژوهش، به دنبال آن است که علل و عوامل به کارگیری عناصر بلاغی در ادعیه امام سجاد(ع) را روشن کند. یافته های تحقیق نشان می دهد بهره گیری از تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه موجب تأثیر بیشتر در جان مخاطبان و عینی نمودن مفاهیم انتزاعی برای ارتقای درک معارف دینی و مفاهیم اخلاقی می شود. 24 مورد از صور بیانی در این دعا استخراج شده که استعاره با 12 مورد رتبه اول، کنایه با 8 مورد رتبه دوم، مجاز با 3 مورد رتبه سوم و تشبیه با 1 مورد رتبه چهارم را دارد. مهم ترین موضوعاتی که امام سجاد(ع) در این دعا درصدد تعمیق معرفت آنها بوده، عبارتند از: بهره وری از سرمایه عمر برای کسب فضائل اخلاقی، دستیابی به مقام رضا، اجتناب از رذائل شیطانی، زیست اخلاق مدار، تواضع، مغفرت، فاش کردن خیر و پنهان داشتن عیوب، جبران اعمال بد و حلم.Manifestation of Religious Insight and Moral Virtues in the Prayer of “Makārem al-Akhlāq” Based on Figures of speech
There is no doubt that the language of Sahifeh Sajādiyeh is literary and that the analysis of the words from Imām Sajād (AS) in this term shows that his purpose of using this genre -regardless of the fact that literary language is inevitable in prayers- is to give insight. In this regard, the purpose of the present research is the linguistic-rhetorical analysis of the prayer of Makārem al-Akhlāq from Imām Sajād (AS) based on rhetorical functions and also the explanation of those functions and their impact on religious insight and moral values in the prayer of Makārm al-Akhlāq. The method of study was qualitative and it was a literary research based on basic literary knowledge. The significance of the study is that it shows how rhetorical elements can be effective in the explanation of moral values. Indeed, this research aims to clarify the reasons for applying rhetorical elements in the prayer of Imām Sajād (AS). The research findings show that using simile, trope, metaphor, and irony can deepen the effect of instructions on the audience and make abstract concepts objective in order to improve the perception of religious and ethical concepts. 24 cases of figures of speech were extracted from this prayer involving metaphor with 12 instances in the first level, irony with 8 instances in the second level, trope with 3 instances in the third level, and simile with 1 instance in the fourth level. The most important issues considered in this prayer by Imām Sajād (AS) to deepen insight include: using the treasure of life to acquire moral virtues, achievement of the stage of satisfaction, avoidance of evil vices, ethical living, humbleness, forgiveness revealing goodness and concealing faults, making up for bad actions, and tolerance.
تبلیغات
