تحلیل و گونه بندی نگرش نهادگرایانه در برنامه ریزی شهری (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
نهادگرایی نگرشی اصالتاً اقتصادی است که به عنوان نظریه ای برون زا، جایگاه ویژه ای در بسیاری از رشته ها همچون مدیریت، علوم سیاسی، جامعه شناسی و ... یافته است. این نگرش از دهه 1990 میلادی با عنوان «گرایش نهادی» در برنامه ریزی شهری و منطقه ای مطرح شده و می توان آن را در کنار نظریه های برنامه ریزی مبتنی بر مشارکت، از رویکردهای غالب برنامه ریزی در دهه های اخیر دانست. اهمیت نهادگرایی در برنامه ریزی در این است که برنامه ریزی خود یک نهاد است که نیازمند شناخت بافتار و زمینه های نهادی برای شناسایی مشکلات و تصمیم گیری برای حل آن هاست. افزون بر آن، پیاده سازی تجویزهای برنامه ریزی، نیازمند سازوکارهای نهادی است. بنابراین، مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی آثار اندیشمندان برجسته درباره رابطه نهادگرایی و برنامه ریزی می پردازد تا به یک گونه بندی جامع و مانع از نظریات مختلف درباره این ارتباط دست یابد. گونه بندی نهایی، نگرش نهادی نسبت به برنامه ریزی را در سه دسته «برنامه ریزان نهادی غیر انتقادی» (نهاد در برنامه ریزی)، «برنامه ریزان نهادی انتقادی» (طراحی/مداخله نهادی) و «برنامه ریزان نهادی مبادله ای» (هزینه مبادله برنامه ریزی) جای می دهد. این دسته ها را به ترتیب می توان در ذیل رویکردهای نهادگرایانه «جامعه شناختی»، «تاریخی» و «انتخاب عقلانی» جای داد. همچنین از منظر الگوواره های کلان، این رویکردها به ترتیب در سه دسته «عمل گرایانه»، «پسا-اثبات گرایانه» و «اثبات گرایانه» جای می گیرند.Analysis and Typology of Institutionalist Approach in Urban Planning
In recent years, a new wave of emphasis has been emerged on the role of institutional factors in construction of social action in economics, political sciences, organizational sociology, and management. This institutional turn in policy-making and its reflections on planning emphasize that any planning effort is embedded in a unique institutional setting -which has evolved by a certain historical and geographical background- and this setting is making paving the way for new institutional context. Institutionalism is originally an economic approach, which as an exogenous theory has found a prominent role in many fields such as management, political sciences, sociology, etc. Since 1990s, this approach has been discussed in urban and regional planning under "institutional turn" rubric. Since then, this approach has been one of the most discussed topics in urban and regional planning alongside planning theories based on participation (communicative planning theory, consensus-building theory in planning, participative planning theory, etc.). In fact, two main topics of recent academic debate in planning can be distinguished: participation in planning, institutions in planning. The importance of institutionalism in planning comes from the fact that planning is itself an institution; an institution which needs to explore the contextual and institutional settings for identification of issues and problems and making a decision on how to solve/alleviate those problems and issues. Moreover, the implementation of planning prescriptions needs institutional (and organizational) mechanisms. Although institutionalism has been discussed in Political sciences, sociology and especially economics literature of Iran, analysis of planning articles in Iran academia shows that there has been little attention to this influential field of thought in urban and regional planning which has become one of the main topics of discussion in 21st century planning theory. So there is a gap in this sense that should be filled. Therefore, the present article is aimed to do so. Therefore, the present article starts by reviewing the literature, extracting ideas and thoughts of prominent urban and regional academics about the relation of institutionalism and planning by using descriptive analytical method, to introduce a comprehensive typology of ideas about this increasing relationship. The resulting typology, classifies the institutional approach to planning in three categories: non-critical institutionalist planners (institutions in planning), critical institutionalist planners (institutional design/intervention) and transactional institutionalist planners (transaction cost theory of planning). These three categories can be classified according to institutionalist approaches as follows (respectively): sociological institutionalism, historical institutionalism, rational-choice institutionalism. Finally, they can be categorized in pragmatist, post-positivist and positivist paradigms respectively. Each of these institutionalist approaches to planning encompass difference prescriptions in considering institutions in planning thought and action. This article is not aimed to judge which approach is better or more useful. There is the belief that each of these approaches can be useful in different circumstances. The judgment about usefulness of any of these three approaches should be done based on the problems faces, resources in hand and above all, contextual and institutional characteristics of the place that planning intends to change.
تبلیغات
