نقش «تعمد» در ایجاد اضطرار و پیامدهای فقهی و حقوقی آن
آرشیو
چکیده
در فقه و حقوق کیفری، اضطرار را ازجمله علل موجه ی جرم به شمار آورده اند که بر مبنای آن، فرد مضطر در برابر اقدامات خود مسئولیت کیفری نخواهد داشت. در عین حال در مواردی که بتوان عنصر «تعمد» را در پیدایش حالت اضطرار دخیل دانست، سلب مسئولیت کیفری رخ نخواهد داد. تعیین گستره ی معنایی «تعمد» از موارد اختلافی میان صاحب نظران کیفری است؛ در قرآن کریم، این مسئله در آیات پنج گانه ی اضطرار مورد اشاره قرار گرفته و مفسران و فقهای مذاهب اسلامی کوشیده اند اجمال معنایی واژگان این آیات را با توجه به قواعد مربوطه برطرف نمایند؛ مباحث فقهی در این زمینه نیز به شدت متأثر از آیات یاد شده بوده و به نوعی تفسیری فقهی از آیات اضطرار هستند. در این نوشتار، با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی، ضمن تبیین مبانی آراء فقها و مفسران، راه حلی برای رفع ابهام یاد شده ارائه شده است. بدین بیان که قیود آیات اضطرار دارای هم پوشانی معنایی بوده و می بایست قدر مشترک و متیقن از همه ی آن ها به عنوان یک مقیِد کلی برای حکم رافعیت اضطرار در نظر گرفته شود. لذا تنها ایجاد اضطرار به قصد ارتکاب فعل حرام یا با علم به ناگزیری از ارتکاب آن را می توان تعمد در ایجاد اضطرار دانست که در این حالات، مسئولیت کیفری همچنان باقی خواهد ماند.The Role of “Intention” in Making Necessity and Its Jurisprudential and Legal Consequences
In jurisprudence and criminal law, necessity is considered among the causes of criminalization, based on which, the distressed person will not have any criminal liabilities for his/her measures., if the “intention” element. However, in cases where the "intention" element can be considered involved in the emergence of the state of necessity, the exclusion of the criminal liability will not be happened. The determination of the semantic range of necessity is a controversial issue among the criminal authorities; In the Holy Qur'an, this issue is noted in the quintuple verses of necessity, and interpreters and Islamic jurists have tried to resolve the semantic uncertainty of the words in these verses considering the relevant regulations; jurisprudential topics also was strongly affected by the mentioned verses in this context, and they are a kind of jurisprudential interpretation of necessity verses. In this manuscript, by using the analytical-descriptive method, while explaining the merits of the awards of jurists and interpreters, a solution is presented to resolve the ambiguity mentioned above. Hence, the terms necessity verses have semantics overlapping and the common and positive values of all of them should be considered as general particulars for the verdict of necessity. Therefore, only making a necessity with the intention of perpetrating an illicit action or by knowing its ineluctability to commit it can be considered intention in making a necessity, and in these situations, the criminal liability will remain.
تبلیغات
