مؤلفه های تاریخ نگاری محمد بن اسحاق حموی در کتاب انیس المؤمنین (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
«انیس المؤمنین» عنوان کتابی کهن و کمتر شناخته شده از محمد بن اسحاق حموی (زنده در 938ق) است؛ همو که به «فاضل الدین ابهری» نامبردار است. این کتاب از نمونه های شاخصِ شرح حال نویسی ائمه در اوایل دوره صفویه است که مؤلف در آن به سان مورخ-متکلمی توانمند ظاهر شده و متناسب با نیازهای زمانه اش، تاریخ زندگانی ائمه(ع) را نگارش کرده است؛ از این رو مقاله حاضر تلاش می کند تا با خوانش متن انیس المؤمنین ، با روش توصیفی-تحلیلی به فهم مؤلفه های تاریخ نگاری فاضل الدین بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که چه ارتباطی بین تاریخ نگاری او در کتاب انیس المؤمنین با شرایط سیاسی-فرهنگی زمانه نگارش متن وجود دارد؟ نتایج این واکاوی نشان می دهد متن انیس المؤمنین بر سه مؤلفه تثبیت حقانیت امامت ائمه(ع) به واسطه تمرکز بر اثبات حقانیت جانشینی امام علی(ع)، غیریت سازی اهل تسنن با حاشیه رانی خلفا، به ویژه خلفای سه گانه و نیز مؤلفه غیریت سازی اهل تصوف با حاشیه رانی ابومسلم و قصه خوانان آن استوار بوده است. این مؤلفه ها به شدت متأثر از زمانه حموی یعنی سیاست یکپارچه سازی مذهبی صفویان، ضرورت احساس نیاز جامعه ایرانی به شناخت فضائل و مناقب ائمه(ع)، تقابل گفتمان تشیع و تسنن و نیز رقابت علما و فقهای تشیع با صوفیان قزلباش یا به عبارت دیگر تقابل شیعه فقاهتی با شیعه عامیانه یا صوفیانه در نیمه اول سده دهم هجری بوده است.Historiographic Components of Muhammad Ibn Ishāq Hamawi in Anis al-Mu'minin
Anīs al-Mu’menīn is the Name of an old, little-known book by Mohammad ibn Ishaq Hamawi (938 AH), who is known as "Fażluddīn Abharī". This book is one of the prominent examples of Imams' biographies in the early Safavid period, in which the author appeared as a competent historian-theologian and wrote the Imams' life history according to his needs of time. Therefore, the present article tried to understand the components of Fażluddīn's historiography by reading the text of Anīs al-Mu’menīn with a descriptive-analytical method. The question was whether there was a connection between the way of his historiography in the book of Anīs al-Mu’menīn with the political and cultural conditions of the time when the text was written. The results of this analysis showed that the text of Anīs al-Mu’menīn focused on the three components of establishing legitimacy of the Imamate of the Imams (AS) by focusing on proving the legitimacy of Imam Ali's (AS) succession, secularization of Sunnis by marginalizing the caliphs, especially the first three caliphs, and alienation of the Sufists based on the marginalization of Abu Muslim and its narrators.
تبلیغات
