طراحی الگوی نظام فرهنگی مطلوب از منظر امام خمینی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

نظام فرهنگی به عنوان مجموعه ای منسجم از باورها، ارزش ها و هنجارهایی که برای تأمین هدفی خاص سامان داده می شوند و دارای آثار و کارکرد اجتماعی هستند، یکی از اجزای مهم نظامات اجتماعی جامعه محسوب می شود و از اهمیت و جایگاهی بالا در تحقق اهداف و آرمان های پیش روی یک جامعه برخوردار است. با توجه به تفوق فرهنگ بر سایر نظامات اجتماعی در اندیشه غالب اندیشمندان مسلمان، اهمیت شناخت و تحقق یک نظام فرهنگی مطلوب، متناسب با آرمان ها و اهداف مد نظر در نظام اسلامی بیشتر آشکار می شود. در این پژوهش ملزومات، موانع، راهکارها و ثمره های تحقق یک نظام فرهنگی مطلوب از منظر بنیان گذار نظام اسلامی، حضرت امام خمینی( ره)، بررسی شده است. بدین منظور شش پیام مهم از میان پیام ها، نامه ها و سخنرانی های امام راحل در سال های 1366 و 1367 انتخاب و با استفاده از روش داده بنیاد[1] تحلیل شده اند. پس از رسیدن به اشباع نظری، مدل نهایی با بهره گیری از الگوی پارادایمی استراوس و کوربین طراحی شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، شرایط علّی (شامل محوریت اسلام حقیقی (سیاسی) و مقابله با اسلام انحرافی (مقدس مآب)، مبنا قرار دادن کتاب (قرآن) و سنت (سیره اهل بیت(ع)) و توجه به طراحی الگوی بومی در فرهنگ)، شرایط زمینه ای (برخورداری از فرهنگ غنی و اصیل شیعی، نظام حکومتی ولایی و رابطه حُبّی دولت و ملت، برخورداری از تمدن کهن ایرانی، بهره مندی از نیروی متراکم و فعال مردمی)، شرایط واسطه ای (القائات و اقدامات خصمانه دشمنان، ناکارآمدی سیاست های فرهنگی در داخل، روی کار آمدن مسئولان وابسته و غرب زده، خودکم بینی و مرعوب شدن از هیمنه ساختگی تمدن غرب) و راهبردهای مناسب برای تحقق نظام فرهنگی مطلوب (تشکیل حکومت حق، ایجاد خودباوری و اعتماد به نفس در جامعه، ایجاد وحدت، یکپارچگی و عزم اجتماعی، به کارگیری نیروی انسانی شایسته) از منظر امام خمینی( ه) مشخص شده و پیامدهای تحقق این نظام (الگوسازی برای سایر ملت های جهان، زندگی شایسته و آرامش دنیوی، اجرای احکام الهی، حرکت عمومی جامعه به سوی سعادت اخروی، زمینه سازی برای تشکیل حکومت مهدوی، تحقق اهداف و آرمان های عالی شارع مقدس اسلام) نیز تبیین شده است.