بررسی سبک شناسانه غزلیات نظام وفا (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

نظام وفا ادیب توانای معاصر، در گونه های مختلف ادبی اعم از نامه نگاری، سفرنامه نویسی، نمایشنامه نویسی، مقاله نویسی و امثال آن، به شکل منظوم و منثور، طبع آزمایی کرده است، اما آنچه نظام را زبانزد خاص و عام کرده، غزلیات شیرین و لطیف اوست که با زبانی روان، بیانگر اندیشه ها و احساسات پاک شاعر است. رنگ عشق و مضامین مرتبط با آن، بر دیگر مضامین شعری در غزلیات نظام غلبه دارد که دل پاک و زبان صاف شاعر باعث شده گاه رنگ وقوع گویی و واسوخت گرایی به خود بگیرد. وطن دوستی، اشاره به ناپایداری جهان، توصیه به اخلاق، پاکدامنی و دین مداری و افتخار به شاعری، از دیگر مضامین رایج شعری اوست. شاعر زبان رسمی دوران خود را به کارمی گیرد و کمتر از دستور زبان و زبان کهن استفاده می کند. وی بیشتر فنون بیان و بدیع را به کار می گیرد و از این میان به گونه های مختلف تشبیه، به ویژه تشبیه تفضیل و گونه های متنوع مرتبط با تکرار، مانند عکس، تصدیر، واج آرایی و جناس، علاقه بیشتری نشان می دهد. نگارنده می کوشد در این مقاله برای اولین بار، ویژگی های سبکی غزلیات نظام وفا را در سه سطح زبانی و ادبی و فکری آشکار کند تا جایگاه شاعری او را بهتر از قبل مشخص کند و نشان دهد شاعر با وجود پیروی از بزرگانی همچون سعدی و حافظ، خود نیز ابتکاراتی دارد که می تواند شایستگی ها و برجستگی های او را در بین شاعران هم عصر خویش آشکار کند.