بررسی جایگاه بیعت در گفتمان امام علی(ع) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

پیش از اسلام، در مناسبات بین قبیله ای برای رفع مشکلات، پیمانهایی به صورت "حلف" و "ولاء" وجود داشت. پیامبر(ص) بیعت را جایگزین نمودکه در اسلام عهدی است الهی بین حاکم و محکوم و مردم ملزمند به تعهد ولو بدون منفعت مادی و نقض آن پیمان شکنی است و سزاوار جزا. پژوهش پیش رو، درصدد طرح این پرسش است که: بیعت در گفتمان امام علی(ع) چه جایگاهی داشته است؟ باتوجه به تطور بیعت در دوران جاهلیت، زمان پیامبر و عصر خلفای راشدین، در پاسخ می توان گفت؛ امام علی(ع) به بازشناسی مفاهیم و مصادیق بیعت و احیاء جایگاه آن بسان عهد نبوی پرداخت. دستاوردهای پژوهش حاکی از آن است که؛ بیعت در اسلام مقوله ای است سیاسی و حاکمیتی در همبستگی با عهد الهی، و با نمونه های پیش از اسلام، تنها مشترک لفظی است و نقش مشروعیت بخشی ندارد. از این رو، با تحول بیعت در دوران خلفای راشدین، امام علی(ع) از پذیرش بیعت مردمی سرباز زد و سپس با تعیین شروط رهبری الهی برای حکومت، و احیای سنت نبوی آن را پذیرفت.