کیخسرو اژدهاکش (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

بزرگ ترین کردار داستان های حماسی- اساطیری، اژدهاکشی است. در روایت های ملّی- پهلوانیِ ایران غیر از یلان سیستان شماری از شاهان نیز با اژدها، موجودات اژدهافش یا اژدهایانِ پیکرگردانیده می ستیزند و آنها را می کشند یا در بند می کنند. کیخسروِ کیانی هم یکی از این شهریاران است که در مآخذِ معروف و روایات متداول درباره او، به اژدها اوژنی شناخته شده نیست امّا داستان رویارویی وی با اژدها روایت اصیل و کهنی است که پیشینه آن احتمالاً به منابعِ ایرانِ پیش از اسلام می رسد و دو گزارشِ متفاوت از آن در منابعِ عربی و فارسی بازمانده است. گزارش نخست در سنی ملوک الارض و الانبیای حمزه اصفهانی و سپس همایون نامه زجّاجی و تاریخ گزیده و نزهت القلوب مستوفی است که در آن کیخسرو اژدهایی را در کوه کوشید مابین فارس و اصفهان می کشد و دیگری، روایتِ واحدِ تاریخ قم که این پادشاه برای دفع زیانکاریِ اژدها به منطقه قم می آید و اژدها از دست او می گریزد. داستان اژدهاکشیِ کیخسرو به دلیلِ نیامدن در متون مهم و تأثیرگذاری چون شاهنامه و تاریخ طبری و نیز برجسته تر بودنِ وجهِ قدسی و معنویِ این شاه نسبت به جنبه پهلوانی و جنگاوریِ او، ناشناخته و به دور از توجّه مانده است.