منش سیاسی امام کاظم(ع) در برخورد با خلفای هم عصرشان

چکیده

سیاست به معنای نحوه حکومت داری و زعامت امت معنا شده و یکی از وظایف اولیای دین نیز همین زعامت و ولایتِ مردم است. امام موسی کاظم(ع) به عنوان یکی از پیشوایان و امامان معصوم، منشِ سیاسی منحصربه فردی داشتند. نظر به اهمیت این موضوع و جایگاه کاربردی آن در هر برهه زمانی مشابه، این مقاله ابتدا به بررسی شرایط خاص حکومتی در زمان هر خلیفه هم عصر با امام موسی کاظم(ع) پرداخته است و سپس منش سیاسی و مقابله امام کاظم(ع) با خلفا را بیان کرده است. نظر به تاریخی و اعتقادی بودن بحث، روش پژوهش این مقاله کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی و تحلیلی بوده است. تفاوت منش سیاسی امام کاظم(ع) زمانی بهتر مشخص می شود که دانسته شود امامت ایشان با حکومت چهار خلیفه عباسی (منصور، هادی، مهدی و هارون عباسی) هم زمان است؛ زیرا آنچه عامل تمایز ِحکومت عباسی از سایر حکومت های قبل از آن است، این نکته است که حکومت عباسی برخلاف سلف خود که آشکارا اسلام را تحقیر می کرد، با فریب افکار عمومی و دایه انتساب به اهل بیت و پیامبر اکرم(ص) روی کار آمد. آنان با تحریک افکار عمومی و برگزاری جلسات مناظره، مکارانه قصد جمع آرای مردم و خراب کردن چهره ائمه اطهار (علیهم السلام) را داشتند. در مقابل امام کاظم(ع) از طریق تأسیس تشکیلات مخفی، داشتن یاران نفوذی در دستگاه حکومت، شجاعت در رسوا ساختن حکومت نامشروع عباسیان، حمایت مالی از علویان و شیعیان از طریق جمع آوری بیت المال توسط وکلا و تربیت شاگردان بسیار، نقش مهمی در ابقا و اکمال مذهب جعفری و احیا سیاست اسلامی داشتند. از نشانه بارز مبارزه ایشان با خلفای عباسی، سال های متمادی زندان، شکنجه و تبعیدهای متوالی است چراکه اگر ساکت و آرام می بودند این قدر مورد آزار قرار نمی گرفتند.