قاضی ابوعلی المحسّن بن علی بن محمد تنوخی (384-327 ه. ق/994-938 م)، با استفاده از روش «روایت تاریخ به صورت حکایت»، فعالیت های اجتماعی مردمان روزگار خود را در چهارچوب شیوه بدیع نگارش خود در کتاب نشوار المحاضره و اخبار المذاکره یا جامع التواریخ، نقد و تحلیل کرده است. وجود انگیزه های خاص شخصی و موضوع شناسانه و نیز گزارش های ارزشمند تاریخی کتاب در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، اهمیت ویژه ای به شیوه نگارش تنوخی در این کتاب بخشیده است و مخاطب را به خود جذب می کند. مهمترین ویژگی روش شناسی تاریخی تنوخی، استفاده از روش اِسناد اخبار و به کارگیری اصطلاحاتی است که نشانگر مشاهده مستقیم و رو در روی حوادث و وقایعی است که به رشته تحریر در آمده است. از طرف دیگر تنوخی تلاش کرده است تا درباره صحت و سقم روایت های تاریخی نشوار المحاضره، تا حد امکان نظری کارشناسی ارائه کند. علاوه بر این، وجود سنت های منصب قضاوت در خاندان تنوخی و تماس او با اقشار بالا و پایین و متوسط جامعه، به روش نگارش وی رنگ واقع گرایی ویژه ای داده است که در سایر تألیفات این مورخ نیز دیده می شود. در این مقاله، با روش توصیفی و تحلیلی به تبیین این فرضیه پرداخته خواهد شد که آیا تنوخی از طریق «روایت گری تاریخ در قالب حکایت» توانسته است تاریخ اجتماعی - سیاسی دوره خود را به تصویر کشد یا خیر؟
