فرمانده نظامی‌

خسرو روزبه فرزند دوم ضیاء لشگر در سال 1303 در ملایر به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه امریکایی ملایر و تحصیلات متوسطه را در همدان به پایان برد. سپس در دانشکده افسری در رسته توپخانه و دانشکده فنی در رشته مکانیک فارغ‌التحصیل شد. سال 1318 به علت درگیری با فرمانده هنگ ضدهوایی یک ماه و نیم به اهواز تبعید گردید و سپس به تهران بازگشت. پس از شهریور 1320 در دانشکده افسری به تدریس پرداخت. وی از استادان باسواد این دانشکده محسوب می‌شد و مورد توجه رزم‌آرا رئیس دانشکده‌ بود.   
 وی کتبی در زمینه‌های ریاضی  فنی و نظامی تدوین کرد و در سال 1322 به حزب توده پیوست.1
سازمان نظامی و یا به عبارتی سازمان افسران حزب توده هم در سال 1323 توسط عبدالصمد کامبخش، عزت‌الله سیامک و خسرو روزبه تاسیس یافت و سپس روزبه به عنوان هیات اجراییه آن برگزیده شد.
وی تا سال 1324 در دانشکده افسری اشتغال داشت. درپی ماجرای افسران خراسان، مدتی مخفی شد و حاصل این دوران، نگارش کتاب «اطاعت کورکورانه» بود که علیه نظام حاکم بر ارتش پهلوی با نام مستعار «سخر» [مخفف سروان خسرو روزبه] منتشر شد.2
سازمان افسران حزب توده یک هیات دبیران و یک هیات اجراییه داشت که هیات دبیران دارای 3 عضو بود که در زمان دستگیری عبارت بودند از:
1 - سروان خسرو روزبه با نام مستعار سعیدی‌
2 - سرهنگ عزت‌الله سیامک‌
3 - سرهنگ محمدعلی مبشری
 روزبه مسوولیت شاخه اطلاعات نظامی حزب را عهده‌دار بود.3
به دنبال قیام افسران خراسان و واقعه آذربایجان، تلفات افسران حزبی در وقایع سال‌های 25-1324 چنان سنگین بود که در عمل سازمان افسران حزب را متلاشی کرد.4 وعده‌ای که جان سالم به در بردند به شوروی فرار کردند، اما در امان ماندن سرهنگ سیامک و خسرو روزبه و سرهنگ مبشری از موج دستگیری‌هایی که پس از قیام افسران خراسان، شکست آذربایجان و سرانجام حادثه 15 بهمن 1327 در ارتش و سایر ارگان‌های دولتی رواج یافته بود، هسته اولیه دیگری را برای شکل‌گیری سازمان نظامی به صورتی کاملا پنهانی و زیر نظارت مستقیم و محدود رهبری حزب سامان داد.5‌
روزبه در 17 فروردین 1326 توسط رکن دوم ستاد ارتش دستگیر شد و در 17 اردیبهشت همان سال توسط حزب از زندان دژبان فراری داده شد. دادگاه ارتش غیابا او را به 15 ماه زندان و اخراج از ارتش محکوم ساخت.6
روزبه در فروردین 1327 مجددا دستگیر شد و دادستانی ارتش برای وی تقاضای اعدام نمود و در نهایت به 15 سال زندان محکوم شد. او در آذر ماه 1329 به همراه سایر رهبران حزب توده از زندان گریخت و در سازمان اطلاعات حزب توده به فعالیت پرداخت.7 از حوادث جنجالی و پر سر و صدای دولت رزم‌آرا فرار رهبران توده‌ای از زندان قصر بود.8
در کودتای 28 مرداد ماه 1332 با آن که صدها تن اعضای سازمان نظامی در یگان‌های رزمی و نهادهای اطلاعاتی ارتش بودند، واکنشی علیه کودتا نشان ندادند. 9‌
روزبه در سال 1335 در ترکیب هیات اجراییه موقت حزب در داخل کشور به فعالیت پرداخت. در این سال اکثر کادرهای حزب دستگیر شدند که بدین ترتیب این شبکه کوچک نیز متلاشی شد.10
در سال‌های 36  1335 روزبه به همراه تنی چند از افسران کوشیدند شبکه متلاشی شده را سامان دهند، اما رسوخ عوامل ساواک به دستگیری آنها انجامید. 11‌
ازجمله اقدامات بحث‌برانگیز و غیرانسانی روزبه و شاخه ترور وابسته به او  که از کیانوری و کام‌بخش خط می‌گرفت  قتل ناجوانمردانه محمد مسعود (روزنامه‌نگار ضددربار و ضدشوروی)‌ و دیگران بود که حتی از چشم رهبران حزب نیز مخفی نگه داشته شده بود.
خسرو روزبه در تابستان 1336 در نتیجه خیانت اطرافیان به دنبال یک درگیری مسلحانه دستگیر و پس از محاکمه در 21 اردیبهشت 1337 تیرباران شد. 12‌
فریده شریفی‌
پی‌نوشت‌ها:
1 - چپ در ایران به روایت اسناد ساواک، ج 6، مرکز بررسی اسناد تاریخی، تهران، 1380 ، ص 63 / 2-  چپ در ایران به روایت اسناد ساواک، ج 6، مرکز بررسی اسناد تاریخی، تهران، 1380، ص 63/ 3-  همان، صص 11 - 12 / 4 - درد زمانه، محمدعلی عمویی، آنزان، تهران، 1377، ص 42/  5 - همان/ 6 -جریان چپ به روایت اسناد ساواک، ج 6، ص 63 / 7 - جریان چپ در ایران به روایت اسناد ساواک  ج 6 -  صص 64 - 63 / 8 - نخست‌وزیران ایران  باقر عاقلی  جاویدان - تهران  1374  ص 699 .  9 - تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران  غلامرضا نجاتی  رسا  تهران  ج 1  1371  ص 53. 10 - خاطرات نورالدین کیانوری، انتشارات اطلاعات، تهران، 1371، صص 351 - 350 / 11- درد زمانه، ص 150/  12 - سازمان افسران حزب توده، محمدحسین خسروپناه، شیرازه، تهران، 1377، ص 224.

   جمعه 13 اردیبهشت 1387