دزد با چراغ
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
متن
محمدعلی فروغی (ذکاءالملک دوم) فرزند محمدحسین ذکاءالملک در 1294 ق در تهران متولد شد. پدرش از دانشمندان و محققان و شعرای بلندپایه عصر ناصری و مظفری و متخلص به فروغی بود. وی تحصیلات خود را از 5 سالگی نزد پدر آغاز کرد و ظرف مدت هفت سال، زبان‌های فارسی، عربی و فرانسه را آموخت و از علوم جدید نیز بهره گرفت.
بعد از آن وارد مدرسه دارالفنون شد و به تحصیل در رشته طب پرداخت، اما پس از چندی به علت علاقه به فلسفه و ادبیات، در این دو زمینه مشغول فعالیت شد. چندی نیز در مدرسه صدر به تکمیل تحصیلات پرداخت، سپس در هفته‌نامه «تربیت» که پدرش آن را منتشر می‌ساخت به عنوان سردبیر، نویسنده و مترجم به کار پرداخت.
پساز تاسیس مدرسه علوم سیاسی در ابتدا به عنوان مترجم و سپس به عنوان استاد و معاون مدرسه به خدمت پرداخت. در 1326 ق پس از فوت پدرش، ملقب به ذکاءالملک شد و ریاست مدرسه علوم سیاسی را به عهده گرفت. ظاهرا در همان زمان، به گروه فراماسون‌ها پیوست و وارد لژ بیداری شد. در دوره اول مجلس شورای ملی رئیس دفتر مجلس بود. در انتخابات دوره دوم مجلس در 1327 ق، از تهران به وکالت مجلس انتخاب شد و پس از چندی به جای مستشارالدوله صادق به ریاست مجلس شورای ملی رسید و در دوره سوم نیز از تهران وکیل گردید.
فروغی در طول زندگانی سیاسی بارها به وزارت و چهاردفعه نیز به نخست‌وزیری رسید. وی از کسانی است که در متابعت از سیاست انگلستان در انقراض قاجاریه و برکشیدن رضاخان به سلطنت، نقش قابل توجهی ایفا کرد.
فروغی در سومین بار که نخست‌وزیر بود (از 26 شهریور 1312 تا آذر 1314) و بعد از نخست‌وزیری استعفا داد. علتش این بود که پس از بازداشت محمد ولی اسدی نایب‌التولیه آستان قدس رضوی که با او نسبتی داشت در بازرسی که از خانه اسدی به عمل آمد در میان نامه‌هایش، کاغذی از فروغی دیده شد که دوستانه و به طور خصوصی ضمن جواب نامه اسدی راجع به رضاشاه نوشته بود:
در کف شیر نر خونخواره‌ای
غیر تسلیم و رضا کو چاره‌ای؟
فروغی سال 1321 در حالی که وزیر دربار بود در اثر عارضه قلبی درگذشت.
فروغی در خلال مدتی که رضاخان در آشکار و نهان مشغول زمینه‌سازی برای رسیدن به قدرت مطلقه و تغییر سلطنت به نفع خویش بود، اکثرا در غیاب سردار سپه کفالت نخست‌وزیری را بر عهده داشت.
وی برای کمک به رضاخان از وجود بسیاری از تشنگان قدرت بهره گرفت. فروغی از جمله سیاستمداران و افرادی است که همواره طرفدار سیاست انگلستان در ایران و مورد حمایت و اعتماد آنها بود او از بدو پیدایش رضاخان و ایجاد دیکتاتوری ، همواره او را تقویت می‌کرد و در بسیاری از بازی‌های سیاسی، مبتکر و در حقیقت یکی از تعزیه‌گردان‌های اصلی بود. وی نقاشی چیره‌دست نیز به شمار می‌رفت، فروغی با خواهرزاده نظام‌السلطنه (رضاقلی) ازدواج کرد و ثمره این وصلت چهار پسر و دو دختر بود.
منابع:
- کمال حاج سیدجوادی، اثرآفرینان: زندگینامه نام‌آوران فرهنگی ایران (از آغاز تا سال 1300 ش)، ج 4، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- حسین مکی، تاریخ بیست ساله ایران، ج 4، تهران: امیرکبیر، 1358 1366.
- ناصر نجمی، دولت‌های ایران از کودتای سوم اسفند 1299 تا آذر 1358: از سید ضیاء تا بازرگان،1370.
- باقر عاقلی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، تهران، نشر گفتار؛ نشر علم، 1380.
همو، خاندان‌های حکومتگر در ایران تا قاجاریه پهلوی، تهران: نشر علم، 1381.
سهیلا عین‌الله زاده
پنجشنبه 09 آبان 1387
بعد از آن وارد مدرسه دارالفنون شد و به تحصیل در رشته طب پرداخت، اما پس از چندی به علت علاقه به فلسفه و ادبیات، در این دو زمینه مشغول فعالیت شد. چندی نیز در مدرسه صدر به تکمیل تحصیلات پرداخت، سپس در هفته‌نامه «تربیت» که پدرش آن را منتشر می‌ساخت به عنوان سردبیر، نویسنده و مترجم به کار پرداخت.
پساز تاسیس مدرسه علوم سیاسی در ابتدا به عنوان مترجم و سپس به عنوان استاد و معاون مدرسه به خدمت پرداخت. در 1326 ق پس از فوت پدرش، ملقب به ذکاءالملک شد و ریاست مدرسه علوم سیاسی را به عهده گرفت. ظاهرا در همان زمان، به گروه فراماسون‌ها پیوست و وارد لژ بیداری شد. در دوره اول مجلس شورای ملی رئیس دفتر مجلس بود. در انتخابات دوره دوم مجلس در 1327 ق، از تهران به وکالت مجلس انتخاب شد و پس از چندی به جای مستشارالدوله صادق به ریاست مجلس شورای ملی رسید و در دوره سوم نیز از تهران وکیل گردید.
فروغی در طول زندگانی سیاسی بارها به وزارت و چهاردفعه نیز به نخست‌وزیری رسید. وی از کسانی است که در متابعت از سیاست انگلستان در انقراض قاجاریه و برکشیدن رضاخان به سلطنت، نقش قابل توجهی ایفا کرد.
فروغی در سومین بار که نخست‌وزیر بود (از 26 شهریور 1312 تا آذر 1314) و بعد از نخست‌وزیری استعفا داد. علتش این بود که پس از بازداشت محمد ولی اسدی نایب‌التولیه آستان قدس رضوی که با او نسبتی داشت در بازرسی که از خانه اسدی به عمل آمد در میان نامه‌هایش، کاغذی از فروغی دیده شد که دوستانه و به طور خصوصی ضمن جواب نامه اسدی راجع به رضاشاه نوشته بود:
در کف شیر نر خونخواره‌ای
غیر تسلیم و رضا کو چاره‌ای؟
فروغی سال 1321 در حالی که وزیر دربار بود در اثر عارضه قلبی درگذشت.
فروغی در خلال مدتی که رضاخان در آشکار و نهان مشغول زمینه‌سازی برای رسیدن به قدرت مطلقه و تغییر سلطنت به نفع خویش بود، اکثرا در غیاب سردار سپه کفالت نخست‌وزیری را بر عهده داشت.
وی برای کمک به رضاخان از وجود بسیاری از تشنگان قدرت بهره گرفت. فروغی از جمله سیاستمداران و افرادی است که همواره طرفدار سیاست انگلستان در ایران و مورد حمایت و اعتماد آنها بود او از بدو پیدایش رضاخان و ایجاد دیکتاتوری ، همواره او را تقویت می‌کرد و در بسیاری از بازی‌های سیاسی، مبتکر و در حقیقت یکی از تعزیه‌گردان‌های اصلی بود. وی نقاشی چیره‌دست نیز به شمار می‌رفت، فروغی با خواهرزاده نظام‌السلطنه (رضاقلی) ازدواج کرد و ثمره این وصلت چهار پسر و دو دختر بود.
منابع:
- کمال حاج سیدجوادی، اثرآفرینان: زندگینامه نام‌آوران فرهنگی ایران (از آغاز تا سال 1300 ش)، ج 4، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- حسین مکی، تاریخ بیست ساله ایران، ج 4، تهران: امیرکبیر، 1358 1366.
- ناصر نجمی، دولت‌های ایران از کودتای سوم اسفند 1299 تا آذر 1358: از سید ضیاء تا بازرگان،1370.
- باقر عاقلی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، تهران، نشر گفتار؛ نشر علم، 1380.
همو، خاندان‌های حکومتگر در ایران تا قاجاریه پهلوی، تهران: نشر علم، 1381.
سهیلا عین‌الله زاده
پنجشنبه 09 آبان 1387
تبلیغات
