دکتر محمد مفتح، شهید دانشگاه

     با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی در سال 1341، شاگردان مکتب ایشان به تبعیت از استادشان وارد صحنه مبارزه شدند. دکتر مفتح با سفر به نواحی مختلف، مردم مسلمان را به وظایف دینی و سیاسی آگاه می‌کرد. با دستگیری و تبعید امام خمینی، مبارزه متوقف نشد؛ بلکه به تأثیر از جو خفقان ایجاد شده، تاکتیک مبارزات تغییر کرد. در این رویکرد شاگردان امام ضمن مبارزه سیاسی به بستر سازی فکری و فرهنگی به منزله یک اقدام انقلابی توجه خاصی ورزید ند.
آیت‌الله مفتح علاوه بر حضور قوی در صحنه مبارزات ضد حکومت،دارای سوابق قابل توجه فرهنگی بود. تدریس در دبیرستان دین و دانش که راه و روش جدیدی را در پیش گرفته بود و هم گامی با مؤسسان اندیشمند آن، چون دکتر بهشتی و آیت الله حائری تهرانی و نیز تشکیل کانون دانش آموزان و فرهنگیان قم، از آن جمله است. تأسیس مجمع اسلام شناسی برای پژوهش در مسائل بنیادی اسلامی و انتشار چندین جلد کتاب از این مجموعه، تحت نظارت دکتر مفتح از فعالیت‌های مهم فرهنگی اسلامی نیروهای مذهبی به شمار می‌رود.
گردانندگان این مجموعه، متفکران و نویسندگانی در حوزه مطالعات اسلامی بودند که در دو سو مشغول مبارزه قلمی بودند؛ نخست در مقابل استعمار فرهنگی غربی حاکم بر جامعه و دیگری اصلاح اندیشه‌های انعطاف ناپذیر برخی اقشار متحجر مذهبی که خود از عوامل رویگردانی افراد بسیاری ازدین و مذهب بودند. در این مبارزه پردامنه فکری و فرهنگی، لازم بود هم آشنایی و تسلط کامل بر اسلام و معارف حقه شیعه در حوزه‌های علمیه حاصل گردد و هم با اندیشه‌های جدید موجود در دانشگاه‌ها آشنا شود. شناخت اسلام راستین و ناب از یک سو، برای زدودن خرافات و پیرایه‌های بی پایه در میان اقشار مذهبی و از سوی دیگر برای ارائه در مجامع دانشگاهی ضرورت داشت.
شخصیت‌هایی چون آیت‌الله شهید مظلوم دکتر بهشتی، آیت‌الله دکتر مفتح، دکتر محمد جواد باهنر، استاد مرتضی مطهری، و... از آن جمله اندیشمندان تربیت شده مکتب امام خمینی بودند که برای تعدیل، تغییر و تصحیح نظر دانشگاهیان نسبت به اسلام و مذهب، قدم در دانشگاه‌ها گذاشته و با تحصیل و یا تدریس و فعالیت گسترده، مروج اسلام ناب در مراکز دانشگاهی شدند. این اندیشمندان برای تأثیر‌گذاری بیشتر به استخدام در وزارت فرهنگ و وزارت آموزش عالی در آمدند تا ضمن حفظ وظایف اجتماعی بتوانند در تعلیم و تربیت اسلامی جوانان نقش داشته باشند و اگر به فعالیت‌های اجتماعی تبلیغی هم می‌پردازند، صرف انجام وظیفه باشد، نه نیازهای روزمره. دکتر مفتح از این شیوه فعالیت به عنوان (تز روحانی غیر حرفه‌ای) تعبیر می‌کرد.
محدودیت روزافزون فعالیت‌های تبلیغی و ارشادی، طی سال‌های بعد از تبعید امام، آیت الله مفتح را مجبور کرد در فعالیت‌های خود خط مشی جدیدی را اتخاذ کند، زیرا در سال 1351 توسط ساواک ممنوع المنبر شد.
تمرکز بر فعالیت‌های آموزشی در دانشکده الهیات و معارف اسلامی، اقامه نماز در مسجد دانشگاه تهران، راهنمایی دانشجویان مقاطع مختلف از جمله این خط مشی‌ها بود.
پذیرش امامت جماعت مسجد تازه تأسیس جاوید و دایر کردن کلاس‌های مختلف، به زودی حساسیت ساواک را برانگیخت. احضار و اخطار به بانی مسجد و ا‡خذ تعهد کتبی از او، اقدامات صورت گرفته برای جلوگیری فعالیت در مسجد جاوید بود. سخنرانی آیت الله سید علی خامنه‌ای در مسجد جاوید، هم به دستگیری ایشان منجر شد و هم به دستگیری دکتر مفتح. هر دو دستگیر و تحویل کمیته مشترک ضد خرابکاری شدند.
همچنین دکتر مفتح امامت جماعت مسجد قبا را پذیرفته بود، نام این مسجد هم، برگفته از مسجد قبای پیامبر اکرم (ص) بود. به حق هم در تاریخ انقلاب اسلامی نقش مهمی ایفا کرد. نزدیکی به حسینه ارشاد و جوان گرایی دکتر مفتح در فعالیت‌های خود در اندک مدتی، این مسجد را به کانون رفت و آمد نیروهای انقلابی تبدیل کرد. بر نامه‌های موفق رمضان و برگزاری با شکوه نماز عید فطر سال 1356 در تپه‌های قیطره تجربه‌ای موفق بود که در سال بعد 1357 به نحو احسن مورد استفاده قرار گرفت.
برگزاری اولین تظاهرات گسترده مردم تهران در روز عید فطر بعد از اقامه نماز، زمینه ساز راه پیمائی‌های بعدی گردید. راه پیمایی روز پنجشنبه 16 شهریور در ادامه تظاهرات روز عید فطر 13/6/1357 دومین حرکت گسترده مردم تهران بود. تظاهرات 17 شهریور و کشتار مردم در میدان ژاله، حرکت انقلاب برای سرنگونی سلطنت پهلوی راتندتر کرد.
هماهنگی‌هایی که از سالیان قبل بین روحانیون انقلابی وجود داشت، در این سال، تشکیلاتی را به نام «جامعه روحانیت مبارز» به وجود آورد تا نهضت را برای حصول پیروزی سازمان دهی و هدایت نماید. آیت الله مفتح در کنار استاد مطهری و آیت الله بهشتی از اعضای مؤسس و اصلی و سخن گو و اولین دبیرکل این تشکیلات بود.
در تشکیل کمیته برای استقبال از امام خمینی او حضور فعال داشت. تصاویر بر جای مانده از سخنرانی تاریخی امام در 12 بهمن سال 1357 در بهشت زهرا، حکایت از حضور او در کنار امام در جایگاه سخنرانی دارد.
پیروزی انقلاب اسلامی، نیروهای انقلابی را با چالش‌های جدیدی رو به رو ساخت. تأسیس نظام جدید بر ویرانه‌های نظام شاهنشاهی و مشکلات ناشی از این انقلاب و دگرگونی، اندک نبود. تأسیس نهادهای انقلابی برای سر و سامان دادن به وضعیت نابسامان و مقابله با جریان‌های ضد انقلاب، از اولین ضرورت‌های کشور بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی مسجد قبا با توجه به سوابق سازماندهی و هدایت در دوران انقلاب از اولین مساجد تهران بود که تشکیل کمیته انقلاب اسلامی را در خود شاهد بود.
در کنار مشاغل و گرفتاری‌های مسوولیت کمیته مسجد قبا، آیت الله مفتح، قسمت عمده وقت و انرژی خود را صرف دانشکده الهیات و دانشجویان می‌نمود. پی ریزی یک نظام بر اساس آرمانهای اسلامی و انسانی، تلاش مضاعفی را طلب می‌کرد، به ویژه آن که، فعالیت گروه‌های چپ در دانشگاه‌ها ضرورت توجه به نسل جوان دانشگاهی را برای رهبران فکری و فرهنگی انقلا ب اسلامی چند برابر می‌کرد.
تلاش برای نزدیکی قشر دانشگاهی به قشر روحانی و بالعکس، دو گروه مهم و سازنده کشور، چه در دوره قبل از پیروزی و چه بعد از آن، از ویژگی‌های قابل مشاهده دکتر مفتح است. او که در حوزه علمیه به درجه اجتهاد در استنباط احکام شرعی و فقهی رسیده بود، در عین حال با گذاشتن قدم به دانشگاه، تحصیلات آکادمیک را هم در عالی ترین سطح کسب کرده بود.
بعد از انقلاب، اولین قدم‌های اساسی و اصولی برای ایجاد وحدت در این دو قشر توسط او برداشته شد.
آن چه در سراسر زندگی این رادمرد شهید می‌توان به خوبی یافت، اخلاص و عمل بر طبق و وظیفه الهی و نیز مبارزه سرسختانه و مستمر با رژیم طاغوتی بر همان مبنای انجام وظیفه الهی خود می‌باشد و مبارزاتی که با گوشه‌هایی از آن در این کتاب آشنا شدید.
چند دهه مبارزه با رژیم پهلوی که با تکیه بر قدرت فراوان و اختناق وسیعی که در سراسر کشور ایجاد کرده بود، کار آسانی نبود. در هر زمان و مکان شکل خاص خود و تاکتیک ویژه آن زمان و مکان را می‌طلبید. ولی آنچه استمرار داشت، اصل مبارزه با رژیم طاغوتی پهلوی، برای پی افکندن و استقرار حکومت اسلامی بود.
این تصویر خلاصه‌ای از تمام تلاش‌های مخلصانه و شبانه روزی مجاهد نستوه حضرت آیت الله شهید دکتر مفتح می‌باشد. هم او که پس از یک عمر مبارزه خستگی ناپذیر با رژیم شاه و طراحی و راه‌اندازی راهپیمایی‌های میلیونی، نقش بسیار چشم گیری در اوج گیری پیروزی انقلاب اسلامی ایفاد کرد ؛ با پیروزی انقلاب اسلامی، وظیفه الهی خود را تلاش در سنگر سازندگی فرهنگی، معنوی و اقتصادی میهن اسلامی دانست و در کنار وظایف سنگینی هم چون شورای انقلاب، کمیته انقلاب اسلامی و... دقت قابل توجهی را به این امر اختصاص داد.
اما دریغ و اقسوس که استفاده انقلاب از دست پرودگان مکتب روح الله به دست گل چین شوم خوارجیان فرقان، چندان طول نکشید و آیت الله دکتر مفتح هم در مسلخ عشق قربانی دوست شد و نبه دوست دیرینش آیت الله مرتضی مطهری ملحق شد. با گذشت بیست و پنج سال از شهادت این عزیزان جای خالی آنها در عرصه‌های علم و دین هر روز بیشتر از پیش احساس می‌شود.
روحشان در محشر با روح امامشان شاد باد....
رحیم نیکبخت
منابع:
- زندگی و مبارزات آیت الله شهید دکتر محمد مفتح، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384.
- مفتح، محمد امین. منادی وحدت. چاپ چهارم تهران: نشرنیکان، 1380. برزگر، محمد. حدیث عاشقی. چاپ اول: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1381.
- تدوین مرکز بررسی اسناد اسناد تاریخی وزارت اطلاعات. یاران امام به روایت اسناد ساواک شهید آیت‌الله دکتر محمد مفتح. چاپ اول: انتشارات مرکز بررسی اسناد اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1382.
- قاسمی، آرزو. زندگینامه شهید آیت الله دکتر محمد مفتح. چاپ اول تهران: موسسه هاتف شهر، 1387.

   پنجشنبه 26 آذر 1388