استعمال دخانیات

مقدمه: افزایش روزافزون مصرف دخانیات در دنیا سبب شد تا سازمان جهانی بهداشت اولین معاهده سلامتی خود را با عنوان «معاهده بین المللی کنترل دخانیات ( Framework Convention Tobacco ControlیاFCTC )» در سال 2003 در خصوص دخانیات تدوین کند. کلیه امضاکنندگان از جمله ایران متعهد شدند که آن را طی 3 سال به اجرا درآورند. این مطالعه جهت طراحی مدلی برای ارزشیابی اجرای این معاهده در ایران انجام شد.روش بررسی: این مطالعه یک مطالعه کیفی بود که در سال 1387 انجام گرفت و در آن با تعداد 265 نفر از سیاست گذاران، افراد ذینفع و سایر افراد جامعه، مصاحبه به عمل آمد. پس از استخراج کدهای سطح اول و دوم و تبدیل آن ها به کدهای سطح سوم، مفاهیم اصلی مدل ارزشیابی به دست آمد.یافته ها: در مجموع 72 کد سطح سوم جمع آوری شد و به دنبال آن مفاهیم در 12 دسته کلی طبقه بندی شدند. سپس با بررسی نحوه تعامل این دسته ها با یکدیگر، مدل ارزشیابی طراحی گردید.نتیجه گیری: بر اساس مفاهیم و مدل به دست آمده، ارزشیابی اجرای این معاهده در ایران باید در سطوح مختلف و با در نظر گرفتن همه اهداف مرتبط با این مفاهیم انجام گیرد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی الگوهای ارتباطی خانواده (الگوهای گفت و شنود و هم نوایی) و مهارت های مقابله با استرس (هیجان مدار و مسأله مدار) به عنوان پیش بینی کننده های وابستگی به سیگار در نوجوانان پسر سیگاری و غیر سیگاری 13 تا 18 ساله شهر مشهد انجام شد. نمونه پژوهش شامل 182 (91 نفر سیگاری و 91 نفر غیر سیگاری) نفر نوجوان پسر ساکن شهر مشهد بود که به صورت نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای، با انتخاب تصادفی دو ناحیه (منطقه 5 و 2) از میان نواحی 7 گانه شهر مشهد و 14 محله از میان دو ناحیه، انتخاب شدند. برای سنجش ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده از مقیاس تجدید نظر شده کوئرنر و فیتزپاتریک (1990) و برای سنجش مهارت های مقابله با استرس از مقیاس مهارت های مقابله ای کرمی و زینلخانی (1389) استفاده شد. برای تحلیل داده ها علاوه بر روش آمار توصیفی، روش تحلیل ممیز به کار بسته شد. نتایج به دست آمده همه فرضیه های پژوهش را تایید کرد و نشان داد که استعمال دخانیات در نوجوانان را می توان بر اساس متغیرهای الگوی ارتباطی گفت و شنود، الگوی ارتباطی هم نوایی، مهارت مقابله با استرس مسئله مدار و مهارت مقابله با استرس هیجان مدار پیش بینی نمود. نتایج به دست آمده و مدل ارائه شده توسط این پژوهش به تفصیل مورد بحث قرار گرفت.

امروزه استعمال دخانیات یکی از مسائل مهم اجتماعی است. براساس آمار ارائه شده از سوی مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی، سالیانه بیش از 5 میلیون نفر در جهان و 40 هزار نفر در ایران در اثر مصرف سیگار جان خود را از دست می دهند. همچنین، مصرف دخانیات در ایران روزانه چیزی معادل 50 میلیارد ریال هزینه در بر دارد. لذا، تحقیق درباره استعمال دخانیات و آثار سوء آن و راه های پیشگیری و مبارزه با آن ضروری به نظر می رسد. یکی از راه های پیشگیری و مبارزه با این پدیده، افزایش آگاهی مردم از نتایج زیان بار استعمال دخانیات، به وسیله تبلیغات تلویزیونی است. این پژوهش با استفاده از روش مصاحبه عمیق، به نظرات 13 نفر از کارشناسان در خصوص افزایش آگاهی مخاطبان، ساخت برنامه ها و تبلیغات تلویزیونی و نقاط قوت و ضعف تبلیغات ساخته و پخش شده در این زمینه، می پردازد. نتایج حاصل از این مصاحبه ها، لزوم توجّه ویژه برنامه سازان و تهیه کنندگان به تولید برنامه ها و تبلیغات مرتبط، همچنین تعامل بیشتر دستگاه ها به خصوص وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران را نشان می دهد.

امروزه استعمال دخانیات یکی از مسائل مهم اجتماعی است. براساس آمار ارائه شده از سوی مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی، سالیانه بیش از 5 میلیون نفر در جهان و 40 هزار نفر در ایران در اثر مصرف سیگار جان خود را از دست می دهند. همچنین، مصرف دخانیات در ایران روزانه چیزی معادل 50 میلیارد ریال هزینه در بر دارد. لذا، تحقیق درباره استعمال دخانیات و آثار سوء آن و راه های پیشگیری و مبارزه با آن ضروری به نظر می رسد. یکی از راه های پیشگیری و مبارزه با این پدیده، افزایش آگاهی مردم از نتایج زیان بار استعمال دخانیات، به وسیله تبلیغات تلویزیونی است. این پژوهش با استفاده از روش مصاحبه عمیق، به نظرات 13 نفر از کارشناسان در خصوص افزایش آگاهی مخاطبان، ساخت برنامه ها و تبلیغات تلویزیونی و نقاط قوت و ضعف تبلیغات ساخته و پخش شده در این زمینه، می پردازد. نتایج حاصل از این مصاحبه ها، لزوم توجّه ویژه برنامه سازان و تهیه کنندگان به تولید برنامه ها و تبلیغات مرتبط، همچنین تعامل بیشتر دستگاه ها به خصوص وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران را نشان می دهد.

در سال های اخیر با توجه به تغییرات سریع اجتماعی، رفتارهای پرخطر جوانان، ازجمله نگرش به مصرف سیگار، از سوی سازمان های بهداشتی به عنوان یکی از مهم ترین مشکلات موجود در جامعه موردتوجه قرارگرفته است. مصرف سیگار یکی از رفتارهای غیربهداشتی در جوامع بشری است که متأسفانه شیوع روزافزون آن در بین همه اقشار، به خصوص قشر جوان، نگرانی های زیادی به وجود آورده است. هدف این پژوهش بررسی رابطه نگرش دانشجویان به دخانیات و مصرف آن با چهار الگوی رفتاری شخصیتی A, B, C, D بود. جامعه موردپژوهش ما دانشجویان شرکت کننده درترم تابستان 1398 دانشگاه بوعلی بود که از این افراد 300 نفر دانشجو (178 دختر و 122 پسر) به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های تیپ شخصیتی A و B (روز من و فریدمن، 1974)؛ تیپ شخصیتی C (هوساکا و فوکوشی، 1999)؛ تیپ شخصیتی D (دنولت، 1998) اندازه گیری نگرش نسبت به سیگار، (رجبی، 1385) و یک سری سؤالات محقق افزوده استفاده شد. برای تحلیل داده ها نیز از رگرسیون لجستیک در نرم افزار spss-16 استفاده شد. در تحلیل رگرسیون لجستیکی که اجرا شد عامل نگرش مثبت و منفی به دخانیات به عنوان متغیر ملاک و تیپ های شخصیتی A, B, C, D به عنوان متغیرهای پیش بین به کار رفتند و مدل به طور معنی داری پایا بود (0/013 >p و 8 df= و 8/63=Chi-square). این مدل بین 12/9 تا 8/7 از واریانس متغیر وابسته را تبیین می کند. درصد پیش بینی درست برای نگرش مثبت 66/7 و برای نگرش منفی به دخانیات 60/3 است و در کل 63/3 درصد پیش بینی ها درست بود. در مورد پیش بینی الگوهای رفتاری شخصیتی و پیش بینی مصرف دخانیات نتایج نشان می-دهد که هیچ کدام از تیپ های شخصیتی نقش معناداری در پیش بینی مصرف یا عدم مصرف دخانیات نداشتند. نتایج این مطالعه نشان داد می توان نگرش مثبت یا منفی به دخانیات را از طریق الگوهای رفتاری شخصیتی پیش بینی کرد. نتایج این مطالعه از پیش بین بودن الگوهای رفتاری شخصیتی A, B, C, D برای مصرف دخانیات (سیگار و قلیان) پشتیبانی نمی کند.

این نوشتار بررسی عوامل اجتماعی در پیوند با استعمال دخانیات در بین دانشجویان دانشگاه خوارزمی را مدنظر قرار داده است. با مشاهده شواهد و با بهره گیری از برخی نظریه های جامعه شناسی مرتبط، این موضوع به محک تجربه زده شد. روش تحقیق این پژوهش، پیمایش بود و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. جمعیت تحقیق، دانشجویان دانشگاه خوارزمی بودند که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، یک نمونه 400 نفری برگزیده شدند. همچنین به منظور تحلیل داده ها در قالب نرم افزار spss از آمار توصیفی و استنباطی و رگرسیون لجستیک استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد میان متغیرهای زمینه ای )رشته تحصیلی، جنسیت و ...( با گرایش به استعمال دخانیات، رابطه معناداری وجود دارد. همچنین بین وجود مشکلات و تنش در خانواده و زندگی شخصی فرد، محرومیت و عدم رضایت از زندگی، شرایط اجتماعی و محیط نامناسب، بی هنجاری اجتماعی-فرهنگی، عدم تطابق و هماهنگی اهداف و روشهای نیل به اهداف در جامعه با استعمال دخانیات رابطه معناداری وجود دارد. به طورکلی بر پایه یافته های مطالعه حاضر و مقایسه آن با یافته های دیگر مطالعات انجام شده در یک دهه گذشته، برای افزایش آگاهی دانشجویان و کاهش احتمال ورود دانشجویان و جوانان به حیطه استعمال دخانیات، نیاز است فعالیت های پژوهشی و آموزشی قابل ملاحظه ای صورت گیرد.

مقدمه: سالیانه بسیاری از مردم به علت استعمال دخانیات، جان خود را از دست می دهند. فشارهای اجتماعی از جمله فشار همتا که در تعاملات فرد با همتایان خود آشکار می شود از عوامل بسیار مؤثر در گرایش افراد به استعمال دخانیات است. در پژوهش سعی بر آن بود تا با استفاده از روش مدل سازی و شبیه سازی مبتنی بر عامل، فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر برخی از شاخص های رفاهی شامل میزان مرگ ومیر ناشی از گرسنگی، میانگین ثروت عامل ها و ضریب جینی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. روش: این پژوهش از روش مدل سازی و شبیه سازی مبتنی بر عامل استفاده کرد و از مطالعات کتابخانه ای نیز بهره برد. با استفاده از ابزار نرم افزاری NetLogo و استفاده از مدل های پایه و با در نظر گرفتن سایر نیازمندی ها، مدلی توسعه یافت و آزمایش هایی به انجام رسید. یافته ها: یافته های حاصل از آزمایش ها نشان داد که در هر دو وضعیت؛ عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات، با افزایش تعداد عامل های دخانی در جامعه، میزان مرگ و میر ناشی از گرسنگی و میانگین ضریب جینی افزایش و میانگین ثروت عامل ها کاهش می یابد. یافته های آزمایش ها در وضعیت عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات، حکایت از وجود جامعه ای ثروتمند تر در مقایسه با وضعیت وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات دارد. بحث: افزایش تعداد عامل های دخانی در جامعه می تواند کاهش رفاه اجتماعی را در پی داشته باشد. همچنین وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات می تواند منجر به کاهش میانگین ثروت و افزایش میزان مرگ ومیر ناشی از گرسنگی عامل ها شود. در راستای مواجهه درست و اصولی با فشار همتایان برای استعمال دخانیات و جلوگیری از پیامدهای ناشی از آن نیاز به بررسی بیشتر این مسئله و بکارگیری راهبردها و راه کارهای مناسب و موثر تقابل با آن است.

با توجه به افزایش رفتارهای مخاطره آمیز در بین دانش آموزان کشور و اهمیت دوران نوجوانی و آسیب پذیری نوجوانان در موقعیت های تنش زا، پژوهش حاضر با هدف مطالعه دلایل زمینه ساز رفتارهای پرخطر در بین دانش آموزان صورت گرفته است.پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی، از نظر زمانی مقطعی و از نظر شیوه اجرا کیفی است. جمعیت آماری پژوهش شامل دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهر تبریز در مناطق پنج گانه آموزش و پرورش هستند که 57 نفر از آن ها به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. به منظور اطمینان از حصول اعتبار پژوهش از درگیری مستمر و طولانی مدت، کنترل داده ها توسط برخی از مشارکت کنندگان و جست وجوی توافق بین اعضای تیم تحقیق در روند کدگذاری و تحلیل، عرضه کامل یافته ها و تکنیک تثلیث بهره گرفته شد. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته، گردآوری و با رویه های نظام مند کدگذاری استراوس و کوربین در سه مرحله باز، محوری و انتخابی کدگذاری و تحلیل شدند.براساس تحلیل داده ها، دلایل زمینه ساز رفتارهای پرخطر دانش آموزان شامل عوامل روان شناختی، عوامل خانوادگی، عوامل اجتماعی، عوامل فرهنگی و عوامل آموزشی هستند.دلایل و شرایط فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، آموزشی در پدیدآمدن و گسترش رفتارهای مخاطره آمیز دانش آموزان نقش دارند و کاهش هریک از کنش ها نیازمند برنامه ریزی های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت و اجرای برنامه های متنوع آموزشی در سطح خرد و کلان است.