الجزیره

جهان عرب از سال 2011 دگرگونی های سیاسی بنیادی به خود دیده است، به طوری که موج اعتراض ها و انقلاب های مردمی تاکنون منجر به برکناری چهار دیکتاتور در کشورهای تونس، مصر، لیبی و یمن شده و باعث دگرگونی ها و اصلاحات اساسی در سایر کشورهای این منطقه شده است. رسانه های جمعی از جمله شبکه های خبری ماهواره ای با پخش و انعکاس اطلاعات و وقایع به صورت شنیداری و دیداری و همچنین از طریق پایگاه های اطلاع رسانی خود، زمینة آگاهی و بسیج سیاسی مردم و جوامع را به ارمغان می آورند که این امر در مورد کشورهایی که دارای رسانه های دولتی و حکومت های تک حزبی هستند چشمگیرتر می نماید. یکی از این شبکه های خبری ماهواره ای که نقش چشمگیری در انقلاب های کشورهای جهان عرب داشته، شبکة قطری الجزیره است. این شبکه به دلیل ماهیت حرفه ای و پشتوانة مالی خود توانسته طرف داران زیادی نه تنها در جهان عرب بلکه در تمام دنیا جذب کند. ولی رویکرد این شبکه در انعکاس اخبار و چارچوب سازی رویدادهای سوریه، سوگیرانه و بر اساس اهداف کلی سیاست خارجی قطر است. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی و به شیوة توصیفی ـ تحلیلی، ابتدا به بررسی نظری نقش رسانه در بازنمایی و چارچوب سازی رویدادها پرداخته و سپس سعی دارد به این سؤال پاسخ مناسب دهد: «رویکرد شبکة خبری الجزیره در بازنمایی و چارچوب سازی تحولات سوریه در طی سال های 2011 تا 2013 چگونه بوده است؟»

این مقاله به مطالعه ساختار و نحوه پوشش اخبار مربوط به روابط و مناسبات ایران و آمریکا در رسانه های بین المللی انگلیسی زبان در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ و پس از خروج وی از برجام، از طریق بررسی مطالب خبری مرتبط در وب سایت های «سی ان ان»، «فاکس نیوز»، «الجزیره» و «پرس تی وی» می پردازد. در این پژوهش از روش تحلیل محتوای کمی استفاده شده و جامعه آماری آن شامل 465 مطلب خبری در بازه زمانی شش ماهه اول سال 2019 است. در این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی نظام مند به صورت هفته ای متناوب استفاده شده است. یافته های تحقیق در دو سطح توصیفی و تبیینی نشان داد که بیشتر مطالب منتشر شده در این وب سایت ها دارای جهت گیری منفی نسبت به مناسبات ایران و آمریکا (64.5 درصد) بوده اند. در این میان، سی ان ان، بیشترین حجم از خبرهای منفی از روابط این دو کشور را بازتاب داده است. کمترین جهت گیری منفی نیز به الجزیره تعلق داشت. همچنین این تحقیق نشان داد که هر چهار وب سایت، ارزش خبری برخورد و درگیری را با برجستگی خاصی (75.3 درصد) مورد تاکید قرار داده اند؛ که این نشان دهنده حجم تنش در روابط این دو کشور است. از یک منظر کلی، نتایج پژوهش نشان می دهد که نوع پوشش رسانه ای و بازنماییِ شبکه های تلویزیونی مورد بررسی از رویدادهای معطوف به روابط و مناسبات تهران و واشنگتن از سیاست های اصلی و کلان خود در این رابطه پیروی می کنند. این نوع همراستایی و همگرایی با سیاستمداران و تصمیم سازان سیاسی، به طور خاص، در وب سایت های «سی ان ان» و «فاکس نیوز» از یک سو و «پرس تی وی» از سوی دیگر قابل مشاهده است.

قطر به مثابه یکی از کشورهای کوچک و ذره ای در خلیج فارس با منابع کلان انرژی که سرمایه های بسیاری نصیب آن ساخته است و البته بهره گیری از شبکه رسانه ای الجزیره در سال های اخیر کوشیده است از سیطره عربستان سعودی رهایی یابد و به ایجاد موازنه قدرت جدیدی در منطقه خاورمیانه بپردازد. لذا علاوه بر پول و شبکه الجزیره، نباید از مبانی فکری گفتمان اخوان المسلمین در این کشور نیز غافل ماند؛ که در دهه ۵۰ میلادی و دوره شیخ علی عبدالله آل ثانی به این کشور نفوذ کرد و بعدها در سال ۱۹۶۱ با ورود شیخ یوسف القرضاوی به قطر، رهبران این کشور تلاش کرده اند، با بهره گیری از ظرفیت های این گفتمان به غیریت سازی با وهابیت سعودی پرداخته و عنوان یکی از کشورهای قدرتمند و تاثیرگذار در جهان اسلام را به دست آورند. آنچه در این مقاله به عنوان مسئله و هدف اصلی مطرح شده است؛ تبیین تاثیرات گفتمان اخوانی قطر بر تحولات جهان عرب موسوم به بیداری اسلامی طی سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ می باشد. یافته های مقاله نشان می دهد؛ رهبران قطر بر خلاف سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، با حمایت از مخالفان رژیم های اقتدارگرا به حمایت از انقلابیون و معترضان پرداخته و با رسانه هایی همچ ون الجزی ره وحمایت از پژوهشگران و علمای اخوانی تلاش کرده اند، تحولات منطقه ای را به مثابه فرصتی تازه برای کاستن از تهدیدات منطقه ای و فعال شدن سیاست خارجی خویش قلمداد کرده و با ایجاد نظم نوین منطقه ای رهبری سیاسی جهان عرب و خارمیانه را ازآن خود کنند.

این مقاله به بررسی تاکتیک هایی می پردازد که نمایندگان اسرائیل در مصاحبه های خود با شبکه های تلویزیونی عربی برای حفظ مشروعیت مبارزه با فلسطینی ها و توجیه استفاده از زور در این اقدام استفاده می کنند. این مقاله بر اساس تحقیقی که 10 مصاحبه شبکه الجزیره به زبان های عربی و انگلیسی با سخنگویان ارتش اسرائیل را تحلیل می کند، نشان می دهد که ارتش اسرائیل از سه تاکتیک اصلی برای دستیابی به این هدف استفاده می کند: انکار، اجتناب از پذیرش مسئولیت و تلاش برای کم اهمیت جلوه دادن آنچه تصور می شود. مصاحبه شوندگان برای اینکه مطالب خود را متقاعدکننده منتقل کنند، از روش هایی استفاده کردند که مهم ترین آن ها پس از بررسی های روشمند در مقاله ذکر شده است و مفاهیم آن ها را مورد بحث قرار می دهد. روش مورد استفاده این مقاله تحلیل کیفی محتوای مصاحبه های مذکور و سپس دسته بندی آن ها به دو کلان دسته تاکتیک های محتوایی و تاکتیک های سخنوری می باشد.