نظریه سوال پاسخ

امروزه در حوزه اندازه گیری دو نظریه غالب وجود دارد. نظریه کلاسیک اندازه گیری، که به وسیله اسپیرمن مطرح گردید و نظریه سوال پاسخ که سرمنشا آن به نظریه خصیصه مکنون باز می گردد. در واقع، زمانی که نظریه خصیصه مکنون برای اندازه گیری متغیرهای دو ارزشی مورد استفاده قرار گرفت، به نظریه سوال پاسخ مشهور شد. اگرچه مبانی پیچیده ریاضی این نظریه، در مقایسه با نشریه کلاسیک، باعث شده که پژوهشگران تمایل کمتری برای کاربرد این نظریه داشته باشند، ولی مفروضه های زیربنایی آن منطقی تر از نظریه کلاسیک هستند. امروزه در چارچوب این نظریه، دو رویکرد مختلف به اندازه گیری وجود دارد. رویکرد اول که مدل های خانواده راش از آن تبعیت می کنند، هدف اصلی اش اندازه گیری میزان خصیصه افراد است: در حالی که رویکرد دوم با هدف تحلیل سوال و برآورد پارامترهای آنها شکل گرفته است و از مدل هایی نظری مدل 2 و 3 پارامتری برای این منظور استفاده می کند. با وجود تفاوت های موجود بین این دو رویکرد، کمتر منبعی به این تفاوت ها اشاره می کند و پژوهشگران نیز کمتر از این موضوع اطلاع دارند. در مقاله حاضر به بررسی مبانی شکل گیری نظریه سوال پاسخ، مفروضه ها، مدل های مختلف و تفاوت بین آنها پرداخته می شود.

پژوهش حاضر با هدف تعیین ویژگی های روان سنجی و تأیید استواری ساختار عاملی پرسشنامة خودکارآمدی دانشگاهی در نمونه ای از دانشجویان ایرانی اجرا شد. در مطالعه مقطعی حاضر، 299 دانشجوی کارشناسی با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شده و پرسشنامه های خودکارآمدی دانشگاهی و تعلل ورزی تحصیلی را تکمیل کردند. برای تعیین ساختار پرسشنامه های خودکارآمدی دانشگاهی از تحلیل عاملی تأییدی سلسله مراتبی بهره گرفته شد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان داد که مدل سه عاملی پرسشنامه خودکارآمدی دانشگاهی (رشته ها، هم اتاقی ها و موقعیت اجتماعی) از بیشترین برازش با داده ها برخوردار است. خرده مقیاس های تعلل ورزی با مؤلفه های مقیاس خودکارآمدی دانشگاهی به غیر از هم اتاقی همبستگی منفی و معنی داری نشان داد. با بکارگیری نظریه سوال پاسخ (IRT) با این نمونه، ما نشان دادیم که بسیاری از گویه ها قدرت تمیز و ضریب دشواری مناسبی ندارند. تابع آگاهی آزمون و سوال در انتهای منحنی متمرکز شدند و نشان دهندة این است که مقیاس در دامنه بالاو پایین صفت مکنون خودکارآمدی دانشگاهی بسیار پایا است. بطور کلی، یافته های پژوهش نشان داد که ساختار عاملی پرسشنامة خودکارآمدی دانشگاهی از برازش مطلوبی برای دانشجویان کارشناسی برخوردار است و از آن می توان به عنوان ابزاری روا در سنجش ابعاد توانایی دانشجویان برای انجام موفقیت آمیز انواع تکالیف مربوط به دانشگاه استفاده کرد.

این پژوهش با هدف ساخت و هنجاریابی آزمون تفکر انتقادی انجام گرفته است. این پژوهش از نوع تحقیقات توصیفی- پیمایشی است که در آن پژوهشگر به دنبال تهیه آزمونی با پایایی و اعتبار مناسب و قابل قبول برای آزمون تفکر انتقادی دانشجویان می باشد و همچنین از نوع پژوهش ارزشیابی است. جامعه آماری این پژوهش شامل همه ی دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه فردوسی مشهد در سال تحصیلی91-90 می باشد که روی هم رفته 21217 نفر بودند. تعداد نمونه ی پژوهش 500 نفر بود که از این تعداد 223 نفر مرد و 277 نفر زن بودند. نمونه گیری در دو مرحله انجام شد، مرحله ی اول با استفاده از روش خوشه ای و مرحله ی دوم بصورت تصادفی بود. در این تحقیق پنج پرسش پژوهشی مطرح شده است. داده ها و اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه گردآوری شد. از آنجا که هدف اصلی این پژوهش ساخت پرسشنامه ای برای سنجش تفکر انتقادی دانشجویان بود، دو پرسشنامه اجرا شد.آزمون تفکر انتقادی کالیفرنیا که برای بررسی روایی ملاکی پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد و دیگری پرسشنامه ی محقق ساخته بود. در تحلیل سؤال های پژوهشی از آماره های توصیفی (توزیع فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد و نمره استاندارد) و آمار استنباطی ( t مستقل ، ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل عاملی اکتشافی و روش کودر- ریچاردسون) و نرم افزارهای spss و Bilog استفاده شد. نتایج نشان دادند که آزمون در هر سه نوع روایی دارای نتایج قابل قبولی است. در روایی سازه- افتراقی نتایج نشان داد که آزمون توانایی تمیز بین گروه های بالا و پایین تفکر انتقادی را بر اساس آزمون کالیفرنیا دارد. همچنین نتایج روایی ملاکی نشان داد که آزمون محقق ساخته ی تفکر انتقادی می تواند جایگزین آزمون تفکر انتقادی کالیفرنیا باشد. نتایج اعتبار بازآزمایی و همسانی درونی آزمون نیز بیانگر نتایج قابل قبولی است به طوری که همسانی درونی آزمون با روش کودر ریچاردسون 75/0 و اعتبار با روش باز آزمایی 96/0 بدست آمد. همچنین نتایج تابع آگاهی آزمون نشان داد که آزمون دارای برازش مطلوب بوده و برای افرادی با سطح توانایی 1± مناسب است.

پرسشنامه تجدید نظر شده بنشیک و همکاران (2005) که یک پرسشنامه خودگزارشی برای اندازه گیری سرسختی تحصیلی است و دارای سه مقیاس تعهد، کنترل و چالش است. هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه سرسختی تحصیلی بنشیک و همکاران(2005) بر اساس نظریه سوال پاسخ بود. 186 نفر از دانشجویان کارشناسی سال تحصیلی 96-95 این پرسشنامه را تکمیل کردند. داده ها بر اساس مدل پاسخ مدرج در نظریه سوال پاسخ برای سوال های چندارزشی مورد تحلیل قرار گرفت. ضریب تشخیص و آستانه ها برای تمامی گویه ها محاسبه شد. یافته ها نشان دادند که گویه 4 و 28 کمترین ضرایب تشخیص را دارند و با توجه به توابع آگاهی هیچ اطلاعاتی در مورد توانایی آزمودنی ها ارائه نمی دهند. تابع آگاهی آزمون نیز نشان می دهد که نقطه ی اوج آگاهی آزمون در توانایی حدود 1 است و برای توانایی های بالاتر و پایین تر آگاهی کمی را در اختیار قرار می دهد. بنابراین می توان گفت که با استفاده از تحلیل پاسخ مدرج می توان با حذف برخی گویه ها ابزار مناسب تری برای سنجش سرسختی تحصیلی ساخت.

زمینه و هدف: نیاز ذاتی برای تعلق داشتن، اثرات چندگانه و ماندگاری بر الگوهای هیجانی، پردازش های شناختی و عملکرد بهینه روان شناختی افراد داشته و سطوح پایین آن، با بیماری روانی و جسمانی در ارتباط است. نظریه بین فردی-روانشناختی رفتار خودکشی، عدم ارضای نیازهای بین فردی را زمینه ساز خودکشی افراد می داند. هدف از پژوهش حاضر بررسی ساختار عاملی و شاخص های سوال پاسخ پرسشنامه نیازهای بین فردی (INQ-۱۰) در نمونه ای غیر بالینی از دانشجویان بود. مواد و روش ها: در یک طرح توصیفی و اعتباریابی آزمون، طی دو مطالعه ۲۱۶ و ۲۲۶ نفر از دانشجویان دوره کارشناسی در دانشگاه فردوسی مشهد به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. گردآوری داده ها با پرسشنامه نیازهای بین فردی (INQ-۱۰) و مقیاس ارضای نیازهای بنیادین در روابط (BNS-RS) صورت گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها با بررسی همسانی درونی، روایی عاملی اکتشافی، تأییدی و واگرا، پارامترهای تمیز و آستانه و منحنی های آگاهی سوال و آزمون انجام شد. یافته ها: نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که پرسشنامه نیازهای بین فردی(INQ-۱۰)، ساختاری دو عاملی با واریانس تبیین شده ۱۰/۷۴ درصد دارد. تحلیل عاملی تأییدی نیز به تأیید رسید. پرسشنامه از پایایی سازه مناسبی برخوردار بود. روایی واگرای پرسشنامه در ارتباط با نیازهای بنیادین روانشناختی در روابط به تأیید رسید (۰۱/۰≥P). بر حسب جنسیت تفاوت معناداری به دست نیامد (۰۵/۰<P). نتیجه گیری: به نظر می رسد، پرسشنامه نیازهای بین فردی در نمونه ای غیربالینی از دانشجویان از پایایی و روایی مناسبی برخوردار است و می توان از آن در مطالعات مربوط به تأثیر عوامل بافتی بر خودکشی در دانشجویان استفاده کرد.

برابری در ارزشیابی ازجمله اهداف مهم در زمینه آموزش و سنجش زبان می تواند باشد. متخصصان ارزشیابی به رابطه بین روایی و برابری اذعان می کنند. بعضی معتقدند روایی خود بخشی از برابری است. از سوی دیگر، بعضی بر این باورند که دستیابی به برابری در واقع همان کسب روایی آزمون است. چارچوب مرجع اتحادیه اروپا (چماا) برای دستیابی به برابری آموزشی و ارزشیابی و یادگیری سامانه ای از توصیفگرها تهیه و تدوین کرده است. هدف از این تحقیق رواسازی آزمونی شامل 25 آیتم است که بر اساس توصیفگرهای چماا ساخته شده است. برای دستیابی به اطلاعات لازم به منظور تعیین میزان روایی آزمون 150 نفر شرکت کننده زن و مرد به سئوالات چندگزینه ای پاسخ دادند. سپس، داده های بدست آمده برای تعیین میزان افتراق عملکرد هر یک از آیتم ها با روش نظریه سوال پاسخ (نسپ) تحلیل شد. علاوه براین، از پرسشنامه 75 آیتم (دورنیه) برای تفکیک گروه های شرکت کنندگان بر اساس علائق و اهداف استفاده شد . نتایج بدست آمده نشان داد علاوه بر معیارهای معمول برای دسته بندی شرکت کنندگان اعم از جنس و پیشینه زبانی و فرهنگی، علائق و اهداف شخصی افراد می تواند در نظر گرفته شود. همچنین روشن شد که این معیارها برای میزان روایی آزمون می تواند بکار برود.

این مطالعه به مقایسه کاربرد نظریه آزمون کلاسیک در مقابل نظریه سؤال پاسخ در اعتباریابی پرسشنامه درگیری تحصیلی دانشجویان پرداخته است. حجم نمونه این پژوهش 750 دانشجو (265 پسر و 485 دختر) بود که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای از بین دانشجویان دانشگاه های تهران انتخاب شدند. به دلیل موجود نبودن نسخه فارسی پرسشنامه ابتدا ترجمه و تحلیل محتوایی آن توسط متخصصان صورت پذیرفت. سپس، روا سازی آن از طریق تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی و پایایی آن با استفاده از تتای ترتیبی انجام شد. در ادامه، قدرت تمیز و قابلیت قبول و همچنین، منحنی ویژگی های سؤال و تابع آگاهی کل آزمون هم از طریق نرم افزار R بررسی شد. تحلیل پارامترهای سؤال و آزمودنی ها مشخص کرد این پرسش نامه قادر به تمیز بین افراد ازلحاظ مفهوم درگیری هستند. همچنین، بر اساس نظریه آزمون کلاسیک و نظریه سؤال می توان به خوبی مشخص ساخت که کدام سؤال ها بهتر درگیری اجتماعی و درگیری تحصیلی را اندازه گیری می کنند. از نظر نظریه آزمون کلاسیک میزان دقت دو پرسش نامه بر اساس تتای ترتیبی مناسب است و نظریه آزمون کلاسیک نمی تواند نحوه پاسخ دهی افراد در گروه های بالاتر و پایین تر را به سؤالات درگیری اجتماعی و درگیری تحصیلی نشان داده و مقایسه کند. در نهایت، بر اساس مجموع شاخص های برازش می توان دریافت که داده ها با مدل مفروض هماهنگی دارند.

هدف از پژوهش حاضر، برآورد ویژگی های سوال با استفاده از مدل همگنی مضاعف در رویکرد ناپارامتریک نظریه سوال پاسخ است. بدین منظور، پاسخنامه های داوطلبان رشته ریاضی فیزیک آزمون ورودی دانشگاه های کشور در سال 1384، در بخش آزمون اختصاصی درس ریاضی مورد استفاده قرار گرفت. از بین کلیه داوطلبان شرکت کننده در این رشته، با توجه به نرم افزار مورد استفاده در سازمان سنجش، به روش نمونه گیری سیستماتیک یک گروه نمونه 3000 نفری و سپس از میان آنها، دو نمونه 800 و 80 نفری به طور کاملاً تصادفی انتخاب شدند و دو سوال این پژوهش، بر روی این دو گروه مورد بررسی قرار گرفت. به منظور مقایسه شاخص های برآوردشده سوال ها در دو گروه، از آزمون t وابسته و ضریب همبستگی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که بین شاخص های محاسبه شده سوال با استفاده از مدل همگنی مضاعف در رویکرد ناپارامتریک نظریه سوال پاسخ، در دو نمونه تفاوتی وجود ندارد و این مدل در نمونه های کم نیز قابل استفاده است.

هدف: پژوهش حاضر به ارزشیابی سوالات شیمی کنکور سراسری گروه علوم تجربی در سال 1396 با استفاده از نظریه سوال-پاسخ می پردازذ.روش پژوهش: پژوهش کاربردی، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری کلیه داوطلبان کنکور سراسری گروه علوم تجربی در سال 1396 و نمونه آماری 5۰۰۰ پاسخنامه از میان پاسخنامه های داوطلبان شرکت کننده در این سال است و محاسبات با نرم افزارهایNOHARM ،  IRTPROو EXCEL انجام شده است.یافته ها: براساس نظریه کلاسیک و سوال پاسخ، پارامترهای تک تک سوالات محاسبه شد. نتایج نشان داد 7 سوال هم با مدل یک پارامتری و هم دو پارامتری و 21 سوال با مدل سه پارارمتری برازش مناسبی نشان می دهند و 13 سوال نیز با هیچکدام از مدلهای نظریه سوال-پاسخ برازش نشان نمی دهند. تحلیل سوالات با مدل سه پارامتری نشان داد که 26 سوال از نظر ضریب تشخیص قوی(a>1.3)، 6 سوال متوسط و 3 سوال ضعیف (a<0.65)می باشد. همچنین از نظر دشواری 11 سوال بسیار سخت (b>1.2) و 24 سوال مناسب (-1.2<b<1.2) بودند. سوال c≥0.2  بود که بیانگر حدس پذیری بالای سوالات شیمی آزمون است.نتیجه گیری: این آزمون 35 سوالی، دارای ضریب دشواری 3/0 و عامل حدس حدود 2/0 است و برای سطوح توانایی در گستره توانایی 5/0- تا 2 بیشترین آگاهی و کمترین خطا را دارد با توجه به فراوانی داوطلبان در این محدوده از توانایی، به نظر می رسد این آزمون توانایی لازم برای تشخیص  داوطلبان مختلف و انتخاب عادلانه آنها برای دانشگاه ها را داشته باشد. آلفای کرونباخ آزمون 934/0 و نشان دهنده پایایی عالی آزمون می باشد.