گفت و گو

سیاست خارجی و درک ماهیت رفتاری واحدهای سیاسی در عرصه بین الملل از موضوعات مهم مورد توجه مکاتب، اندیشمندان و نظام های سیاسی می باشد. در کلام سیاسی اسلام به عنوان یکی از انشعابات علم کلام و از حوزه های مطالعات سیاسی که در صدد تبیین آموزه های سیاسی دینی است، تبیین الگوهای رفتاری سیاست خارجی در آموزه های قرآن کریم، روایات و سیره معصومین(ع) تجلی خاصی دارد. بر این اساس و به منظور رسیدن به اهداف سیاست خارجی، مکانیزم های متعددی در کلام سیاسی اسلام متصور است که از مهم ترین آنها مکانیزم سیاسی و فرهنگی می باشد، که بررسی و تامل در آن نشان از اهمیت بسیار کلام سیاسی نسبت به گفت و گو و مذاکره با دیگر نظام های سیاسی در راستای حل اختلافات و چالشهای موجود در عرصه بین الملل است.

اسلام به عنوان یک دین فرازمانی و فرامکانی، قاعدتاً باید شیوه ها و قواعدی ارائه دهد که امروزه با رویکرد عمل گرایانه و تسهیل کننده، مبنای روابط و تعامل مسلمان ها با غیرمسلمان ها قرار گیرد. پرسش مقاله این است که راهبردهای پیش برنده و تسهیل کننده اسلام برای داشتن روابط با غیرمسلمان ها کدام است؟ مقصود از اسلام، قرآن و سنت است و در مواردی به سیره امام علی (ع) نیز اشاره شده است. منظور از «راهبرد» یا استراتژی؛ برنامه ها، روش ها، خط مشی ها، و رهنمودهای کلی، اساسی، و تقریباً دائمی است که برای رسیدن به اهداف خاص و از پیش تعیین شده، مورد استفاده قرار می گیرند. منظور از راهبردهای عمل گرایانه، راهبردهایی است که بیشتر جنبه عینی و عملی دارند و در روان سازی تعاملات و روابط بین مسلمان ها و غیر مسلمان ها، نقش و تأثیر قابل توجه ای ایفا می کنند و می توانند موانع و بن بست های پیش رو را از میان بردارند. راهبردهای عمل گرایانه اسلام را در روابط با غیر مسلمان ها، در سه دسته مورد بحث قرار داده ایم، نخست راهبردهای معطوف به مذاکره و گفت و گو شامل: اصالت گفت و گو، برحق ندانستن خود در گفت و گو، و نپرداختن به موضوعات مناقشه برانگیز، دوم راهبردهای معطوف به توافق شامل: ادای حقوق دیگران، و توافق بر سر مشترکات، و سوم راهبردهای معطوف به اجرا شامل: پایبندی به عدالت، و ایجاد قرارداد و پایبندی به آن.

فرهنگ دموکراتیک شامل مجموعه ای از ارزش ها، نگرش ها، قواعد و رویه های مشترک شهروندان و نهادهاست که بدون وجود آن ها دموکراسی محقق نمی شود. کودکستان ها و مدارس ابتدایی نقش کلیدی در آموزش و انتقال فرهنگ دموکراتیک ایفا می کنند چراکه نحوه مواجهه و برخورد اولیه با جامعه و حوزه عمومی را به کودکان می آموزند. هدف این مقاله گسترش شناخت پیرامون آموزش فرهنگ دموکراتیک به خردسالان و ابزارهای خلاقه این آموزش است. سؤالات اصلی عبارتند از اینکه خردسالان، محیط اجتماعی کلاس و نقش خود در آن را چگونه درک می کنند؟ کدام یک از ادراکات کودکان نسبت به محیط کلاس، ویژگیهای فرهنگ دموکراتیک را منعکس می کند؟ داده های این مقاله شامل نقاشی ها و توضیحات شفاهی 125 کودک از مدارس کشورهای قبرس، اسرائیل، لیتوانی، پرتغال و بریتانیاست که برنامه آموزش یادگیری سواد فرهنگی را اجرا کرده اند. روش مورد استفاده، تحلیل محتوای داده محور، شامل مقوله بندی کیفی داده ها، کمّی کردن مؤلفه های اصلی، و تفسیر بازاندیشانه محتوای نقاشی هاست. این مطالعه نشان می دهد که چگونه کودکان ۵ تا ۶ ساله قادرند ایده ها، اصول و رویه های فرهنگ دموکراتیک، از جمله مشارکت، همکاری، مذاکره، گفت و گو، گوش دادن و بیان افکار خود را توضیح دهند. تحلیل داده ها شامل پنج مقوله موضوعی از نحوه تفکر کودکان پیرامون زندگی اجتماعی در کلاس درس شان، رویکرد نسبت به فرهنگ دموکراتیک و درک نقش خود در تمرین این فرهنگ در مدرسه می شد. رویکرد کودکان نسبت به قوانین؛ اظهارات شان پیرامون اقداماتی که به تنهایی یا به عنوان عضوی از یک گروه انجام می دهند و دیدگاه هایشان نسبت به هدف و فایده این اقدام، مبنای مقوله بندی ما را تشکیل می داد. تحلیل ها نشان می دهد که نقاشی با همسالان یک فرآیند چندوجهی و گفت و گومحور برای یادگیری فرهنگ دموکراتیک است. کودکان نه تنها در تعامل کلامی، بلکه در تعامل بصری نیز در زنجیره های گفت و گو شرکت می کنند. از آنجایی که توانایی مشارکت در گفت و گو، یک مهارت اصلی در آموزش دموکراتیک تلقی می شود مربیان باید زنجیره گفت و گوهای دیداری را به عنوان راهی برای آشناسازی دانش آموزان با فرهنگ دموکراتیک و ممارست در آن، درنظر گیرند.

وجود اختلاف در همه علوم از جمله مسائل دینی اصلی انکار ناپذیر است و چگونگی گفت و گو پیرامون اختلافات کلامی ادیان و مذاهب از مسائل دشوار و ضروری طول تاریخ بشر به ویژه انسان معاصر است. بی توجهی به جنبه های گوناگون گفت و گو مثل: فضا، زبان، اخلاق، روش، پیشینه فرهنگی، اجتماعی و معرفتی و... دهکده جهانی را گرفتار مصائب جبران ناپذیر خواهد نمود. در میان علوم دینی دانش کلام به دلایلی از جمله ماهیت مسائل مورد بحث و روش طرح آنها همواره شاهد تنش هایی بوده است. گفت و گوی منطقی، به دور از تعصب و با هدف فهم حقیقت زمینه ساز تلطیف فضای فکری و اجتماعی گردیده و ریشه خشونت و افراطی گری را می خشکاند. در جهان اسلام افرادی با استناد به برخی متون دینی به تکفیر و لعن پیروان برخی مذاهب دیگر پرداخته اند، غافل از اینکه مسئله مذکور از جنبه های گوناگون فقهی، کلامی، فلسفی، عرفانی، اخلاقی و... قابل گفت و گو است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تأثیر گفت و گوی منطقی بر خشونت ناشی از اختلافات کلامی(علم کلام)میپردازد و به این نتیجه می رسد که گفت و گو نقش مؤثری بر کاهش و حتی رفع خشونت دارد مشروط به اینکه: اولا؛ مرجع یا سازمان متولی آن از سوی پیروان ادیان به رسمیت شناخته شود، ثانیا؛ فقط نمایندگان حقیقی، متخصص، متخلّق و مسلط به فن گفتگو به آن بپردازند، ثالثا؛ هدف درک عمیق یکدیگر، ارتقای سطح معرفت، کمک به گسترش انسانیت و زندگی مسالمت آمیز باشد. رابعا؛ گفت و گوکنندگان از هرگونه پیشداوری منفی نسبت به یکدیگر برهیز کنند.  

بررسی شباهت های مضمونی و ساختاری میان آثار ادبی برجسته جهان همواره مورد توجه پژوهشگران در حوزه ادبیات تطبیقی بوده است. مصطفی مستور نویسنده معاصر کشورمان به تقریب نزد محققان ایرانی شناخته شده است. نگرش وی به امور ماورایی، او را به خلق اثر برجسته اش «روی ماه خدا را ببوس» برانگیخت و وی را بر آن داشت تا مقوله ای برگزیند که برای انسان معاصر زمینه ساز تحولات روحی شگرف باشد. «روی ماه خدا را ببوس» اثر داستانی مستور و «اسکار و بانوی صورتی پوش» اثر اشمیت با وجود زبان و خاستگاه های متفاوت در طرح مضمون تأمل در رازهای جهان آفرینش و بازگشت به دنیای معنویات از نگرش و درونمایه ای هم سان برخوردارند. از این رو در مقاله حاضر در صددایم با تکیه بر ابزارهای تحلیلی نقد مضمونی در حوزه ادبیات تطبیقی به مطالعه همانندی ها در مضامین و درونمایه های دو اثر مذکور پرداخته و به موازات آن سایر اجزای این دو رمان فلسفی (مانند ساختار داستانی و پردازش شخصیت ها) را مورد مداقه قرار دهیم. 

با توجه به اینکه بستر اجتماعی که افراد در آن رشد یافته اند، در نحوه برقراری تعاملات در خانواده ها نقش مهمی دارد، پژوهش حاضر بر آن است تا نقش شبکه روابط اجتماعی را در چگونگی شکل گیری و وضعیت گفت و گو در خانواده های یزدی تبیین کند. بر این اساس، از روش شناسی کیفی و روش نظریه زمینه ای به کار گرفته و با استفاده از نمونه گیری نظری، از 31 نفر از زوجین خانواده های متعارف شهر یزد مصاحبه عمیق انجام شد؛ سپس اطلاعات گردآوری شده با استفاده از کدگذاری باز، محوری و گزینشی تحلیل و در قالب 63 مقوله فرعی و 22 مقوله اصلی دسته بندی شد. درنهایت یک مقوله هسته ای با عنوان «گفت وگو؛ برآیندی از شبکه روابط اجتماعی» ارائه شد؛ سپس مدل پارادایمی و طرح واره نظری تحقیق ارائه گردید. به طور کلی تبیین نتایج نشان می دهد که گفت وگو برآیندی از روابط اجتماعی است که زوجین در عرصه های گوناگون از گذشته تا به امروز تجربه کرده اند. بسترهای فرهنگی و اجتماعی، ازجمله خانواده مبدأ با ایجاد بسترهایی دموکراتیک یا اقتدارگرایانه، بیشترین تأثیرگذاری را بر افراد دارد و پس از آن، گروه های دوستی، سیستم تحصیلی، شغلی و محیط زندگی افراد در شکل گیری تعاملات و گفت و گو در خانواده، نقش مهمی دارند و آن را تحت تأثیر قرار می دهند